Articles by "Ιστορικά θέματα"


Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Ιστορικά θέματα. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Γράφει η Νεφέλη Λυγερού

Παρά την ταραχώδη ζωή του, ο Χεμινγουέι έμεινε μέχρι τέλους συνεπής σε ένα και μόνο ένα πράγμα: δεν έμεινε ποτέ χωρίς σύντροφο ή και δύο συγχρόνως. Αυτό δεν είναι ασυνήθιστο. Ασυνήθιστο είναι ότι ήθελε να τις παντρευτεί όλες!

Το νέο βιβλίο της Ναόμι Γούντ στέκεται σε αυτές τις σχέσεις και με νέες αποκαλύψεις φωτίζει την πολύπλοκη προσωπικότητα του μεγάλου λογοτέχνη. Πάνω από μισό αιώνα οι τέσσερις σύζυγοί του έμειναν στη σκιά. Σήμερα, έρχονται στο προσκήνιο με αυτό το βιβλίο που εξετάζει την «κυρία Χεμινγουέι».

Η συγγραφέας αφιέρωσε τρία ολόκληρα χρόνια μελετώντας τα ερωτικά γράμματα, τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις και τις ξεθωριασμένες φωτογραφίες που μπορεί να εξηγήσουν τέσσερις αξιομνημόνευτους και προβληματικούς έρωτες. «Ο Χεμινγουέι ερωτευόταν πραγματικά τις συζύγους του. Χώριζε επειδή παντρευόταν όποια γυναίκα έριχνε στο κρεβάτι».

Διακοπές στην Κυανή Ακτή

Ο εκκεντρικός λογοτέχνης αγαπούσε τη σταθερότητα του γάμου. Ως συγγραφέας ανακάλυψε ότι η διάθεσή του ήταν πολύ καλύτερη, όταν γνώριζε πως υπήρχε κάποιος εκεί για να τον προστατεύσει από τον υπόλοιπο κόσμο. Δυστυχώς, δεν ήταν σε θέση να συγκρατήσει τον εαυτό του. Ως αποτέλεσμα ερωτευόταν και τέλος παντρευόταν άλλες γυναίκες.

Ένα από τα ευρήματα της Γούντ ήταν μια επιστολή που εστάλη από την Χάντλι Ρίτσαρντσον, την πρώτη σύζυγο του Χεμινγουέι, στον ίδιο, τον Μάιο του 1926. Σε αυτήν τον ρωτάει πώς θα του φαινόταν να καλέσει την ερωμένη του και καλύτερή της φίλη Πωλίν Φάιφερ στις οικογενειακές τους διακοπές στην Κυανή Ακτή, στη νότια Γαλλία. «Θα ήταν εξαιρετικά αστεία η συνύπαρξη μας αυτή, δεν νομίζεις;»

Με την παράταιρη αυτή τριάδα και την καλοκαιρινή της συνύπαρξη ανοίγει και το βιβλίο. «Κάνουμε τα πάντα ως τρίγωνο. Το πρωινό, το κολύμπι μας, τον απογευματινό μας καφέ και τέλος το βραδινό. Μετά, όμως, χωρίζουν οι δρόμοι μας και εγώ μένω μόνη…» Αυτή είναι μόνο η αρχή μίας συναρπαστικής μυθιστορηματικής αφήγησης της ζωής του Χεμινγουέι, όπως τουλάχιστον τη βιώνουν τέσσερις γυναίκες των οποίων η ζωή κατέστη αλληλένδετη.

«Η πολυαγαπημένη Φίφη»

Τη Ρίτσαρντσον διαδέχεται η ερωμένη Φάιφερ. Η δεύτερη σύζυγος είναι ανταποκρίτρια μόδας για τα περιοδικά Vanity Fair και Vogue και ο ερωτευμένος Χεμινγουέι την αποκαλεί χαιδευτικά Φίφη. Το ζευγάρι εγκαταστάθηκε τον επόμενο χρόνο στη Φλόριντα, τόπο που αποτέλεσε μία σταθερή βάση για τον Χεμινγουέι τα επόμενα χρόνια.

Η ίδια τύχη, ωστόσο, περίμενε και την «πολυαγαπημένη του Φίφη» μια δεκαετία αργότερα. Την καρδιά του Χεμινγουέι είχε κερδίσει μία νεαρή συγγραφέας ονόματι Μάρθα Γκέλχορ.

Τον Μάρτιο του 1937 ο Χεμινγουέι ταξίδεψε στην Ισπανία προκειμένου να καλύψει δημοσιογραφικά τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Την περίοδο εκείνη ανέπτυξε παράλληλη σχέση με το νέο έρωτά του. Σε τυπικό στυλ Χεμινγουέι, η Γκέλχορν φιλοξενήθηκε από την προηγούμενη.

Η Φίφη την περιποιήθηκε για δυο εβδομάδες και η αντίζηλος έστειλε μία ζεστή επιστολή στην κυρία Χεμινγουέι, με το οποίο την ευχαριστούσε για τη γενναιοδωρία και ευγένειά της. Στην επιστολή αυτή δεν δόθηκε ποτέ απάντηση.

Δεν είναι και δύσκολο να φανταστεί κανείς τι πέρναγε από το μυαλό της. Όσο ο Χεμινγουέι και η Γκέλχορν βρίσκονταν στην Ευρώπη για να καλύψουν το ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, η Φίφη έβραζε στη Φλόριντα, έχοντας πλήρη επίγνωση της επικείμενης διαδοχής της.

Η συγγραφέας εντυπωσιάστηκε από την αλληλογραφία των συζύγων. Παρά το κυνικό και αυστηρό στυλ γραψίματός του, ο Χεμινγουέι έλουζε και τις τέσσερις συντρόφους του με αγαπησιάρικα επίθετα. Εξέφραζε την αγάπη του με φράσεις όπως «μικρό γατάκι», «μυρωδιαστή πεταλουδίτσα» και «μωρουλίνι».

Βίαιες εναλλαγές

Κοινό πρόβλημα και στους τέσσερις γάμους ήταν οι βίαιες εναλλαγές στη συμπεριφορά του συγγραφέα. Όταν ήταν τρυφερός ήταν ο καλύτερος σύζυγος. Όταν, όμως, μεθούσε ήταν βίαιος και απρόβλεπτος.

Η Γκέλχορν στέφθηκε τρίτη σύζυγός του Χεμινγουέι το 1940 και ανακάλυψε σύντομα τη σκοτεινή πλευρά του χαρακτήρα του. Ανακάλυψε επίσης και την προσωρινή φύση του έρωτά του. Μέχρι την άνοιξη του 1944 επήλθε ρήξη στη σχέση με τη σύζυγό του.

Τότε ήταν που γνώρισε τη δημοσιογράφο του περιοδικού Time Μαίρη Γουέλς, την οποία παντρεύτηκε (τέταρτος γάμος) το 1946. Η Γουέλς βίωσε τη χειρότερη φάση του συγγραφέα. Μετά από ένα ξέσπασμά του, η σύζυγος του άφησε το παρακάτω ποίημα: «Όταν είσαι μεθυσμένος είσαι βαρετός. Σ’ αγαπώ πολύ. Αλλά τώρα ήρθε η ώρα να σταματήσεις».

Παρά τους δαίμονές του, ήταν εντυπωσιακό το πόσο ο Χεμινγουέι απολάμβανε τις χαρές της ζωής. «Αισθανόταν το ίδιο άνετα στη βάρκα ενός Κουβανού ψαρά όσο και στο πολυτελές Ritz Hotel του Παρισιού», δήλωσε μετά την αυτοκτονία του η Γουέλς.

Κάθε νέα σύζυγος πίστευε ότι μπορεί από μόνη της να παρέχει τον απαιτούμενο συνδυασμό της άνεσης και του ενθουσιασμού που χρειαζόταν για να εξαγοράσει την αγάπη του Χεμινγουέι. Και οι τέσσερις ατύχησαν, καθώς ο συγγραφέας ήταν συχνά μεθυσμένος, καταθλιπτικός και οξύθυμος. Ιδιότητες που τελικώς τον οδήγησαν στην αυτοκτονία το 1961.

Γερμανικό άγημα υποδέχεται τη σοβιετική αποστολή (Κάμενεφ, Τρότσκι) 
στο σταθμό του Μπρεστ-Λιτόφσκ

Στις 3 Μαρτίου του 1918 υπεγράφη το τρίτο μέρος της Συνθήκης του Μπρεστ-Λιτόφσκ ανάμεσα στην μπολσεβικική Ρωσία και τις Κεντρικές Δυνάμεις, τη Γερμανία και τους συμμάχους της, κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η νεοσύστατη Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία παρέδιδε στα χέρια του αντιπάλου τεράστια εδάφη.

Οι πρώτες σελίδες της Συνθήκης γραμμένες στα γερμανικά, ουγγρικά, βουλγαρικά, 
οθωμανικά τουρκικά και ρωσικά

Οι περιοχές των πόλεων της Υπερκαυκασίας Καρς και Αρνταχάν, με πολυάριθμους χριστιανικούς πληθυσμούς (κυρίως Αρμενίους, Έλληνες και Ασσυρίους), μετά από σαράντα χρόνια παραμονής στα εδάφη της Ρωσικής Αυτοκρατορίας παραδόθηκαν στους Τούρκους.

Από τον Απρίλιο του 1916, μέρος της Ρωσίας αποτελούσε και το βιλαέτι της Τραπεζούντας. Την εξουσία στην περιοχή ασκούσε ο μητροπολίτης Χρύσανθος. Ο επικεφαλής των τουρκικών δυνάμεων Τζεμάλ Αζμί, κατά την αποχώρησή του από την Τραπεζούντα θεώρησε σκόπιμο και δίκαιο να παραχωρήσει επίσημα την εξουσία στα χέρια του Έλληνα δεσπότη. Την ελληνική τοπική Αρχή την δέχτηκαν και οι Ρώσοι. Με τη Συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ η θρυλική Τραπεζούντα ξαναγύρισε στα χέρια των Τούρκων κατακτητών, όπως και όλος ο Ανατολικός Πόντος.

Η παραχώρηση των εδαφών στην Υπερκαυκασία και τον Πόντο έγινε στο πλαίσιο μιας ευρύτερης απόφασης.

Η απόφαση των Μπολσεβίκων


Με την επικράτηση των Μπολσεβίκων στην εξουσία στις 25 Οκτωβρίου (7 Νοεμβρίου) του 1917, η Ρωσία εξήλθε από την Αντάντ. Οι Γερμανοί, ενώ ηττήθηκαν από τις Δυνάμεις υπό την ηγεσία της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας, έβλεπαν την αδυναμία σκληρής διαπραγμάτευσης εκ μέρους της νέας ρωσικής ηγεσίας.

Αντιπρόσωποι των Κεντρικών Δυνάμεων: ο Γερμανός στρατηγός Χόφμαν, ο υπ. Εξωτερικών της Αυστροουγγαρίας κόμης Τσέρνιν, ο εκπρόσωπος των Οθωμανών Μεχμέτ Ταλαάτ πασάς και ο Γερμανός υπ. Εξωτερικών φον Κούλμαν

Στην πρώτη φάση οι Σοβιετικοί πρότειναν στους Γερμανούς ανακωχή, η οποία και συνήφθη στις 15 Δεκεμβρίου του 1917. Το σύνθημα «Ειρήνη άνευ προσαρτήσεων, άνευ αποζημιώσεων», γινόταν πραγματικότητα μετά από τον νικηφόρο για τη Ρωσία πόλεμο. Κουρασμένος μετά από τέσσερα χρόνια, ο ρωσικός στρατός περίμενε τη διακοπή του πολέμου με οποιοδήποτε κόστος. Οι αντιπολεμικές δηλώσεις του Λένιν έσπασαν το φιλοπόλεμο ηθικό των στρατιωτών.

Ξεκίνησαν οι έφοδοι των Γερμανών σε όλο το μέτωπο. Η Ρωσία δεν μπορούσε να αντισταθεί επειδή στη χώρα επικρατούσε χάος. Μετά από δύο προσπάθειες να διαπραγματευτούν, οι εκπρόσωποι της σοβιετικής εξουσίας υπέγραψαν την παραχώρηση εδαφών άνευ όρων. Η Ρωσία παρέδιδε στις Κεντρικές Δυνάμεις την Πολωνία και τη Λιθουανία. Η Λετονία, η Εσθονία και η Φινλανδία εκκενώνονταν από τα ρωσικά στρατεύματα.

Η σοβιετική αντιπροσωπεία: α΄ σειρά Κάμενεφ, Γιόφε, Μπιτσένκο· β΄ σειρά Λίπσκι, Στούτσκα, Τρότσκι, Κάραχαν

Η τελευταία ελπίδα

Στις 3 Μαρτίου του 1918 ο ελληνισμός του Πόντου έχασε το τελευταίο του προπύργιο στην πάτρια γη. Μαζί με τα ρωσικά στρατεύματα, από τις πατρογονικές εστίες έφυγαν δεκάδες χιλιάδες Έλληνες συμπληρώνοντας τον ήδη μεγάλο αριθμό προσφύγων στον Καύκασο και τα βόρεια παράλια της Μαύρης Θάλασσας.

Η προσπάθεια της ποντιακής ηγεσίας εκείνης της εποχής να φέρει πίσω τον ελληνικό πληθυσμό είχε πρόσκαιρη και μερική επιτυχία. Το 1919, μετά την προέλαση του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία, 100.000 Πόντιοι γύρισαν στα σπίτια τους. Ο πατριωτισμός τους όμως έστειλε πολλούς από αυτούς στο θάνατο από τα χέρια των κεμαλιστών.

Το 1923, μετά τη Συνθήκη της Λοζάνης, ο εναπομείνας ελληνικός πληθυσμός του Πόντου αναγκάστηκε για πολλοστή φορά να πάρει το δρόμο της προσφυγιάς και να εγκατασταθεί στην Ελλάδα.


του Μιχαήλ Στυλιανού

Το άρθρο του ιστορικού κ. Νίκου Παπαναστασίου στον «Φιλελεύθερο», που αναδημοσιεύθηκε στην Αθήνα, με την επέτειο της συμφωνίας Καραμανλή-Μεντερές στη Ζυρίχη, παρουσιάζει την στάση του Μακαρίου στην μοιραία εκείνη συνθηκολόγηση του ελληνισμού κατά τρόπο που αφίσταται των πραγματικών γεγονότων εκείνων των τραγικών ημερών και αδικεί την μνήμη του μέχρι τότε Εθνάρχη των Ελλήνων.

Στον αναγνώστη με άμεση γνώση των γεγονότων και των προσώπων στα οποία αναφέρεται ο συντάκτης γίνεται αμέσως αντιληπτό ότι πηγή των πληροφοριών του είναι κάποια απομνημονεύματα και μεροληπτικές μαρτυρίες και ότι δεν φρόντισε να συμβουλευθεί από τους παρόντες στο Λονδίνο, στην κορύφωση της τραγωδίας, (διστάζω μπροστά στον βαρύ χαρακτηρισμό προδοσίας, που ορμά απαιτητικά προς την γλώσσα μου), αυτούς που αντιστάθηκαν μέχρι τέλους, τους Τάσο Παπαδόπουλο, Bάσσο Λυσαρίδη και Ζήνωνα Ρωσσίδη –ίσως και Κρανιδιώτη, από τα λεγόμενα τρίτων.

Αποτελεί κατ’ αρχήν ριψοκίνδυνο άλμα ο ισχυρισμός του αρθρογράφου πως η τοποθέτηση του Καραμανλή ότι το Κυπριακό αποτελούσε «εθνική γάγγραινα» … που έπρεπε να θεραπευθεί «σε συνεννόηση με τους Τούρκους», είχε στηριχτεί στην δήλωση του Μακαρίου στην Μπάρμπαρα Κάσλ, τρεις μήνες νωρίτερα, ότι δέχεται ανεξαρτησία αντί ΄Ενωσης. Η θεώρηση του Κυπριακού ως «γάγγραινας», από τον Καραμανλή (αλλά και άλλους πολιτικούς της εποχής, προπάντων συμμάχους συμμάχων) ήταν κοινό πολιτικό –και διπλωματικό- μυστικό από την ανάφλεξη του ζητήματος και σε αυτήν ωφείλετο άλλωστε η επιλογή του από τον Βασιλέα Παύλο (Φρειδερίκη) για την διαδοχή του Παπάγου στην πρωθυπουργία και την ηγεσία του κόμματος Εθνικού Συναγερμού -αντί των αντιπροέδρων Στεφανόπουλου και Κανελλόπουλου, φυσικών διαδόχων του Παπάγου.

Οι θέσεις αυτές του Καραμανλή ήσαν γνωστές στους «συμμάχους» και έγιναν τελικά γνωστές και στον ελληνικό λαό, με την αποκάλυψη από την «Ελευθερία» του μυστικού «Μνημονίου» του Πιπινέλη, του αργότερα υπουργού εξωτερικών της Χούντας. Μετά την αρρώστια και τον θάνατο του Παπάγου, ο αγωνιζόμενος ελληνισμός της Κύπρου έμεινε ορφανός από κρατική υποστήριξη και το ορμητικό λαϊκό κίνημα αλληλεγγύης στην Ελλάδα καταπνίγηκε, με αστυνομική αγριότητα και νεκρούς στις τεράστιες διαδηλώσεις, νέων κυρίως, στους δρόμους της Αθήνας, από τον διαβόητο διοικητή της Ασφάλειας Ρακιντζή, με εντολές κυβέρνησης ή παρακράτους,.

Εχθρική στην ουσία ήταν η στάση του ελλαδικού κράτους στο Κυπριακό. Μέχρι την εκλογή του Γεωργίου Παπανδρέου, που ως αντιπολίτευση είχε στηλιτεύσει τις συμφωνίες και ως πρωθυπουργός έστειλε την μεραρχία στην Κύπρο, απέρριψε τις πιέσεις του Τζόνσον με τις προτάσεις ΄Ατσεσον και ανετράπη, όπως μας είχε προβλέψει στο αεροπλάνο της επιστροφής από την Ουάσιγκτον.

΄Αν δήλωσε ο Μακάριος στην βουλευτίνα του Εργατικού Κόμματος πως θα μπορούσε να δεχτεί ανεξαρτησία, ήταν πρώτον γιατί από την ελλαδική εξουσία δεν περίμενε πια καμιάν υποστήριξη και δεύτερον γιατί αναφερόταν σε πραγματική, όχι υπονομευμένη -με ωρολογιακό μηχανισμό- ανεξαρτησία.

Μόνιμος ανταποκριτής της αθηναϊκής εφημερίδας «Ελευθερία» στο Λονδίνο, από της παραίτησής του από το BBC, μετά τον απαγχονισμό των αγωνιστών της ΕΟΚΑ Καραολή και Δημητρίου, ο γράφων έζησε και κατέγραψε από την βρετανική πρωτεύουσα την εξέλιξη του κυπριακού αγώνα και υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας πολλών αποκρουστικών εικόνων της θυσίας του στο Λονδίνο, τις τραγικές ημέρες προς την ολοκλήρωση του εγκλήματος της Ζυρίχης.

Ιδού ολίγα μόνο «ενσταντανέ», για την επανόρθωση της αδικίας, επειδή η επιστροφή στην εμπειρία αποτελεί ισόβια πληγή, πηγήν οδύνης. Λεπτομερή εξιστόρηση οι επιθυμούντες ας αναζητήσουν στον αντίστοιχο τόμο της «Ελευθερίας» (αλλά και του «΄Εθνους» και των «Νέων» ακόμη), σε κάποια βιβλιοθήκη, εάν δεν έχουν παντού σκιστεί αυτές οι σελίδες.

Μετά την άφιξη στο Λονδίνο των Καραμανλή, Αβέρωφ, Μπίτσιου και λοιπής διπλωματικής κουστωδίας από την Ζυρίχη αρχίζει ο αγωνιώδης πολυήμερος μαραθώνιος των Ελλαδο-κυπριακών διαπραγματεύσεων στην ελληνική Πρεσβεία. Οι Μεντερές, Ζορλού και λοιπή τουρκική αντιπροσωπεία, παρ΄ ολίγο να μην φθάσουν, κατόπιν ατυχήματος στην προσγείωση. Αλλά και εκεί η Κύπρος στάθηκε άτυχη.

Αν ενθυμούμαι σωστά (μετά από 60 χρόνια σχεδόν και χωρίς σημειώσεις) και ο Μακάριος ήρθε από την Κύπρο με καθυστέρηση και οι συνομιλίες (διαπραγματεύσεις) με την κυπριακή αντιπροσωπεία άρχισαν χωρίς αυτόν. Οι ΄Ελληνες ανταποκριτές, Σωτηριάδης (Βήμα-Νέα), Χατζηαργύρης (΄Εθνος και εφημερίδα της Κύπρου) και Στυλιανού (Ελευθερία), στημένοι έξω από την πόρτα της ελληνικής πρεσβείας, στην Upper Brook Street, όπου βρίσκονταν ήδη οι κυβερνώντες τις τύχες του έθνους, βλέπαμε τους Κυπρίους αντιπροσώπους να φθάνουν χαλαροί, χαμογελαστοί και αισιόδοξοι. Ακολουθούσε αναμονή, ορθοστασία μπροστά στην σκοτεινή κλειστή πόρτα και νευρική αδημονία, κάθε μέρα μακρύτερη.

Επειδή αυτό επαναλήφθηκε επί περισσότερες μέρες. Δεν θυμάμαι ακριβώς πόσες. Θυμάμαι μόνο τα πρόσωπα κατά την έξοδο. Την έκφραση των προσώπων που μιλούσε. Πρόσωπα σκοτεινά, πελιδνά, με χείλη σφιγμένα. Πρόσωπα με χαραγμένη την απογοήτευση, την απόγνωση. Αισθήματα που μου επιβεβαίωνε αργότερα ο διπλωματικός τότε σύμβουλος του Μακαρίου και διακεκριμένος νομικός Ζήνων Ρωσσίδης, κατόπιν πρεσβευτής στον ΟΗΕ ή στην Ουάσιγκτον, ο οποίος με τιμούσε με την εμπιστοσύνη και την φιλία του. Στο διάστημα αυτό οι ΄Αγγλοι είχαν ετοιμάσει το μέγαρο της διάσκεψης και περίμεναν, ανήσυχοι. Με την άφιξη του Μακαρίου, που κατέλυσε στο ξενοδοχείο Grosvenor στο Park Lane, όχι μακριά από την Πρεσβεία, οι μαραθώνιες συζητήσεις των δύο αντιπροσωπειών συνεχίζονταν σε γεύμα.

Είχα γράψει τότε στην Ελευθερία ότι «παρατίθενται δηλητηριώδη γεύματα στον Μακάριο». Ο πρέσβης Γεώργιος Σεφεριάδης, με τον οποίο διασταυρώθηκα στην σκάλα της πρεσβείας την επομένη, μου παρατήρησε με πικρό υπομειδίαμα «ώστε δηλητηριώδη γεύματα παραθέτουμε στον Μακάριο, κύριε Στυλιανού;» -«Θεωρώ θαύμα ότι επιζεί, κ. Πρέσβη». Η στιχομυθία αναφέρεται σαν μια ένδειξη του ηλεκτρισμού στην ατμόσφαιρα εκείνων των ημερών.

Διότι αυτά που γράφει ο κ. Παπαναστασίου περί «αμφιταλαντεύσεων» του Μακαρίου κ.λ.π. δεν ανταποκρίνονται προς τα γεγονότα των οποίων ο γράφων υπήρξε μάρτυρας.

Την τρίτη νομίζω ημέρα των «συσκέψεων» στην πρεσβεία, μερικοί της κυπριακής αντιπροσωπείας, σε ψυχική ταραχή κατά την έξοδό τους, δεν μπόρεσαν να κρατηθούν, μίλησαν. Είπαν πως ο Αβέρωφ έφτασε να τους απειλήσει, αν δεν δεχθούν την συμφωνία της Ζυρίχης. Με αιματοχυσία. «Το αίμα των θυμάτων θα είναι εφ’ υμών και επί των τέκνων υμών» τους είπε επί λέξει. Η φράση είναι έκτοτε χαραγμένη ανεξίτηλα στον εγκέφαλο του υπογράφοντος.

Ο Μακάριος και η αντιπροσωπεία που είχε στείλει ανθίστατο σθεναρά. Με ελάσσονα στόχο -όπως κρίνω- τουλάχιστον την απάλειψη των υπονομευτικών διατάξεων της συμφωνίας. Η ένταση είχε κορυφωθεί σε σημείο όξυνσης, στα όρια σύγκρουσης, στην οποία η κυπριακή πλευρά δεν μπορούσε να φτάσει με την «Μητέρα Πατρίδα».

Οι Βρετανοί ήσαν ανήσυχοι, αδημονούσαν. Ο Μπίτσιος (Δημήτρης, νομίζω) του υπουργείου Εξωτερικών και των Ανακτόρων, συντάκτης αργότερα των πολύκροτων βασιλικών επιστολών προς τον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου, είχε αρχίσει παρασκηνιακή δράση διάβρωσης της κυπριακής αντιπροσωπείας.

Σε κάποια φάση «ανασύνταξης», επήγα να επισκεφθώ τον Εθνάρχη στο Ντόρτσεστερ. Θα ήταν γύρω στις 11 π.μ., Τον είδα από μακριά, με τον λευκό χιτώνα που φορούν οι ιεράρχες στην κατοικία τους, ευθυτενή, γαλήνιο, επιβλητικό, ακτινοβόλο. Με σταμάτησε στον διάδρομο ένας Κύπριος νέος που γνώριζα από τα γραφεία της Εθναρχίας: «Που πας», με ρώτησε αναστατωμένος. «Μόλις του τηλεφώνησε η βασίλισσα. Οι τηλεφωνήτριες ξετρελάθηκαν…» -Ποια βασίλισσα, η Ελισάβετ; - Βρε ποια Ελισάβετ..Η Φρειδερίκη! Έκανα αμέσως μεταβολή και έτρεξα στο τέλεξ του τηλεγραφείου. Η «Ελευθερία» είχε την αποκλειστικότητα της είδησης ότι και η βασίλισσα Φρειδερίκη είχε προστεθεί στην μέγγενη των πιέσεων στον Μακάριο να υπογράψει. Στην Βουλή έγιναν επεισόδια, συγκρούσεις με πέταγμα αντικειμένων. Την επομένη το δημοσίευε η Γκάρντιαν. Βήμα, Νέα και ΄Εθνος το έγραψαν την μεθεπομένη. Δεν υπήρξε διάψευση.

΄Αλλο στοιχείο ανατροπής του ισχυρισμού περί «αμφιταλαντεύσεων» του Μακαρίου ενώπιον της «Ζυρίχης»: Αναζητώντας ακλόνητο έρεισμα για την απόρριψη ή επαναδιαπραγμάτευση της Ζυρίχης, ο Μακάριος κάλεσε από την Κύπρο τα μέλη της Εθναρχίας, (άτυπου εθνικού συμβουλίου), στων οποίων την στήριξη υπολόγιζε. Τους είδα ένα απόγευμα συγκεντρωμένους (καμιά εικοσαριά) στο αίθριο του Κλάριτζες (ξενοδοχείου των εστεμμένων επισκεπτών), όπου έμενε η ελληνική αντιπροσωπεία. Έγινα εκεί μάρτυρας του αθλιέστερου θεάματος πολιτικού μαγειρέματος ή παζαριού, πριν την Αποστασία του 1965 στην Αθήνα.

Μοναδική ελλαδική παρουσία στο αίθριο, ο πανταχού αίλουρος διπλωμάτης Μπίτσιος, περιέφερε το κάθισμά του από τραπέζι σε τραπέζι, διπλάρωνε πρόσωπα της Εθναρχίας που είχε επισημάνει ως «μαλακούς στόχους» και έσκυβε στο αυτί τους. Θυμάμαι ότι άρχισε από τον Δέρβη, τότε δήμαρχο της Λευκωσίας, σωματώδη με τριχωτό πρόσωπο -όπως μου φάνηκε- και ευχαριστημένο από όσα του έμελπε ο Μπίτσιος στο αυτί. ΄Ηταν εξόφθαλμο ότι τις απειλές προς την αντιπροσωπεία είχαν διαδεχθεί οι υποσχέσεις και οι δελεασμοί προς τους Κύπριους προύχοντες, από τους οποίους ο Μακάριος περίμενε στήριξη. Και οι οποίοι βαθμιαία αυτομόλησα -πλην ελαχίστων.

Μετά την πτώση της αυλαίας, ο αείμνηστος Ζήνων Ρωσίδης μου αφηγείτο: «Την νύκτα δεν εκοιμήθηκα. Με κατέτρωγε η στρωμνή, όπως τον Μωάμεθ την παραμονή της αλώσεως, κατά την ιστορική αφήγηση. Πρωί έτρεξα στον Μακάριο με την ιδέα της απελπισίας, μπροστά στο αδιέξοδο: Σήκω και φύγε. Μην δεις κανέναν, μην πεις τίποτα. Πάρε το αεροπλάνο και γύρνα στην Κύπρο!»

Την επομένη, στο Λάνκαστερ Χάουζ (αν δεν σφάλλομαι) τελικά υπογράφτηκε η επάρατη συμφωνία, που επιστρέφοντας ο Μακάριος έπρεπε να υποκριθεί στον λαό πως ήταν ικανοποιητική.

Το βράδυ η ελλαδική αντιπροσωπεία έδωσε εορταστική δεξίωση με σαμπάνιες, στην αίθουσα των κατόπτρων του Κλάριτζες. Δεν βλέπω τον Μακάριο στην εικόνα της μνήμης μου. Βλέπω το επεισόδιο που σημειώθηκε στον πανηγυρικό του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, όταν τον διέκοψε ο υπογραφόμενος δημοσιογράφος με την φράση «Οι Τούρκοι πρέπει να πανηγυρίζουν τώρα…». Η φράση δεν ολοκληρώθηκε, ο πρωθυπουργός τον άρπαξε από τα πέτα, φωνάζοντας για «μικρούς ανθρώπους που επιχειρούν να μειώσουν μιαν μεγάλη ιστορική στιγμή.» Οι άλλοι παρόντες δημοσιογράφοι έκαναν βήματα αλληλεγγύης προς τον σειόμενο συνάδελφό τους, ο πρωθυπουργός ηρέμησε, χτύπησε τον αυθάδη νέο φιλικά στην πλάτη: «Εσύ ποιας εφημερίδας είσαι, ρε;» Στην «Ελευθερία» δεν στάλθηκε αυτό το συμβάν. Το είδα αργότερα δημοσιευμένο στα «Νέα».

Ψιλόβρεχε εκείνη τη νύχτα. Από το Κλάριτζες στην οικογενειακή εστία, μισή ώρα πεζοπορίας περίπου: Park Lane μέχρι Μarble Arch και στροφή στην Εdgewear Road μέχρι την γωνία της George Street, με την γραφομηχανή Ηermes στο χέρι, ένα τόνο βάρος στα πόδια και στην καρδιά, με υγρό το πρόσωπο από την βροχή και τον θρήνο για τον θάνατο ενός νεανικού ονείρου. Του ονείρου για μιαν ελληνικήν αναγέννηση, σε μεγαλύτερη κλίμακα αυτής που ακολούθησε την ένωση της Κρήτης με Βενιζέλο, με ενωμένους τους ΄Ελληνες στην εθνική χειραφέτηση και την κατάκτηση ενός μέλλοντος ελευθερίας, δημοκρατίας, αξιοπρέπειας.

Νικήθηκε και συντρίφτηκε από αυτούς που μας ήθελαν -και αυτούς που βολεύονταν έτσι- το κράτος της Ψωροκώσταινας, της διχόνοιας, της μιζέριας και της κομπίνας, έτσι που μας περιέγραφαν τότε οι Τάϊμς, το γραφικό μπουλούκι –παλιά με τσαρούχια και φουστανέλες, τότε με φράγκικα- κάτω από την Ακρόπολη, σύμβολο ενός πολιτισμού του οποίου νόμιμοι πλέον πνευματικοί κληρονόμοι είναι οι σπουδαγμένοι σε Οξφόρδη και Κέμπριτζ (και Χάρβαρντ και Γαίηλ) Αγγλοσάξωνες.


* * * * * Μένει το θέμα του πρεσβευτή, που φροντίζει ο ερευνητής-ιστορικός κ. Παπαναστασίου. Είναι γεγονός ότι ο αείμνηστος Αλέξανδρος Ξύδης, τότε σύμβουλος Τύπου της Πρεσβείας, αργότερα Πρέσβης και φίλος μου ως το τέλος, από τότε και επί χρόνια αργότερα με διαβεβαίωνε πως ο Γιώργος Σεφέρης ήταν αντίθετος με τις συμφωνίες που υπέγραφαν. Και είναι επίσης γεγονός ότι ο ίδιος δεν αναμείχθηκε στις αθλιότητες που διαπράχθηκαν στην συνέχεια. Ωστόσο το ερώτημα παραμένει: Γιατί αυτός, ο ποιητής, με τα αυξημένης ευαισθησίας κριτήρια πατρίδας, ιστορίας, χρέους, τιμής, δεν παραιτήθηκε σε εκείνη την κρίσιμη για το ΄Εθνος ιστορική στιγμή –χειρονομία που μπορεί να έκρινε και την λύση του δράματος;

Η συζήτηση για το Μακεδονικό ζήτημα στην Ελλάδα επικεντρώνεται συστηματικά στις “επεκτατικές βλέψεις” του γειτονικού κράτους για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πριν από κάθε συζήτηση για ονομασία στην οποία θα περιέχεται ο όρος "Μακεδονία" πρέπει να απαλειφθούν οι «αλυτρωτικές» διατάξεις από το Σύνταγμα της γειτονικής χώρας. Έτσι, ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Κοτζιάς δήλωσε στην ΕΡΤ στα τέλη Ιανουαρίου ότι «το πρώτο που θα χρειαστεί να κάνει η σκοπιανή κυβέρνηση είναι να ανοίξει τις διαδικασίες της συνταγματικής αναθεώρησης». 

Οι «αλυτρωτικές» διατάξεις θεωρείται ότι βρίσκονται στο προοίμιο του Συντάγματος, στα άρθρα 3 και 49, καθώς και σε όλα τα άλλα άρθρα όπου αναφέρεται το μακεδονικό έθνος και η μακεδονική γλώσσα. Στην πραγματικότητα βέβαια, το ελληνικό κράτος, από το Σαμαρά το 1992 μέχρι την Μπακογιάννη το 2008 και τον Κοτζιά το 2018 απαιτεί να έχει τον τελευταίο λόγο όχι μόνο για το πώς θα ονομάζεται μια χώρα, αλλά και για το πώς ο λαός της θα περιγράφει τον εαυτό του στο Σύνταγμά του. Ποιες είναι όμως αυτές οι περίφημες «αλυτρωτικές» διατάξεις;

Μετά τη σφαγή της εξέγερσης του Ίλιντεν, οι σφαγείς προβάλλουν τα τρόπαιά τους

Το Προοίμιο

Το Σύνταγμα της Δημοκρατίας της Μακεδονίας ψηφίστηκε το 1991. Αν ξεχωρίζει για κάτι το Προοίμιο του συγκεκριμένου Συντάγματος, είναι για την ανοιχτή διακήρυξη της πολυπολιτισμικότητάς του: η απόφαση για την ίδρυση ανεξάρτητου κράτους ανήκει στο «μακεδονικό λαό, όπως και στους πολίτες που ζουν εντός των συνόρων και είναι τμήμα του αλβανικού λαού, του τουρκικού λαού, του βλαχικού λαού, του σερβικού λαού, του ρουμανικού λαού, του λαού της Βοσνίας και άλλων λαών».

Εξίσου αξιοπρόσεχτη είναι η νομιμοποιητική βάση του Συντάγματος. Το προοίμιο επικαλείται την παράδοση της «Δημοκρατίας του Κρούσεβο» και τις αποφάσεις της «Αντιφασιστικής Λαϊκής Απελευθερωτικής Συνέλευσης της Μακεδονίας» του 1944. Η πρώτη ιδρύθηκε μετά την εξέγερση του Ίλιντεν που είχε οργανώσει η ΕΜΕΟ (Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση) και διάρκεσε μόλις δέκα μέρες, αφού καταπνίχτηκε γρήγορα από το στρατό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αποτέλεσε όμως την πιο φανερή εκδήλωση μακεδονικής εθνικής συνείδησης, γι’ αυτό και ο ελληνικός εθνικισμός επιμένει να την αποσιωπά και να μιλάει για «κατασκευάσματα του Τίτο». Η δεύτερη ήταν καρπός του αντιστασιακού κινήματος της περιοχής. Είναι προκλητικό το ελληνικό κράτος που θεμελίωσε το Σύνταγμά του μετά την Απελευθέρωση (το Σύνταγμα του 1952) στον αντικομμουνισμό, να κουνάει το δάχτυλο σ’ ένα λαό που μέχρι σήμερα, έστω και συμβολικά, επικαλείται ως βάση συγκρότησης του κράτους του τον αντιφασιστικό αγώνα.

Σε κάθε περίπτωση βέβαια, το συγκεκριμένο προοίμιο έχει συμβολικό χαρακτήρα. Γενικά, σε κάποιες χώρες του κόσμου, το προοίμιο του Συντάγματος περιέχει νομικά δεσμευτικές διατάξεις, όπως στην περίπτωση της Γαλλίας που εμπεριέχει τη διακήρυξη των δικαιωμάτων. Ωστόσο, τα περισσότερα συνταγματικά προοίμια δεν περιέχουν δεσμευτικές διατάξεις αλλά αφηρημένες εθνικές, θρησκευτικές ή πολιτισμικές αναφορές, ανάλογα με την Ιστορία της κάθε χώρας.

Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί το ισχύον Σύνταγμα της Ελλάδας το προοίμιο του οποίου είναι η φράση «Εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος» και σύμφωνα με την ίδια την κυβερνητική πλειοψηφία της ΝΔ που το ψήφισε το 1975 δεν ήταν τίποτα άλλο παρά μια συμβολική αναφορά που μπήκε επειδή υπήρχε και στα προηγούμενα Συντάγματα. Στην περίπτωση του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας, η αναφορά στην παράδοση της «Δημοκρατίας του Κρούσεβο» και στις αποφάσεις της «Αντιφασιστικής Λαϊκής Απελευθερωτικής Συνέλευσης της Μακεδονίας» αναδεικνύει απλώς τις ιστορικές ρίζες του σημερινού κράτους.

Η ρητή αποκήρυξη του «αλυτρωτισμού»

Εξίσου παραπλανητικές είναι οι αναφορές σε δήθεν «αλυτρωτικές διατάξεις» στα άρθρα 3 και 49 του Συντάγματος. Ειδικότερα, το άρθρο 3 ορίζει ότι «η επικράτεια της Δημοκρατίας της Μακεδονίας είναι αδιαίρετη και αναπαλλοτρίωτη. Τα ισχύοντα σύνορα της Δημοκρατίας της Μακεδονίας είναι απαραβίαστα. Τα σύνορα της Δημοκρατίας της Μακεδονίας μπορούν να αλλάξουν μόνο σε συμφωνία με το Σύνταγμα και στη βάση της ελεύθερης βούλησης, σε συμφωνία με τους γενικά παραδεδεγμένους διεθνείς κανόνες». Το άρθρο 49 ορίζει ότι «η Δημοκρατία ενδιαφέρεται για τα δικαιώματα των ανθρώπων που ανήκουν στον μακεδονικό λαό σε γειτονικές χώρες, όπως και των απόδημων μακεδόνων, βοηθά στην πολιτιστική τους ανάπτυξη και αναπτύσσει δεσμούς μαζί τους. Η Δημοκρατία ενδιαφέρεται για τα πολιτιστικά, οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών της Δημοκρατίας που ζουν στο εξωτερικό». Αν αυτές είναι αλυτρωτικές διατάξεις, άλλο τόσο αλυτρωτικές είναι και οι διατάξεις του ελληνικού Συντάγματος που ορίζουν ότι καμία μεταβολή στα όρια της επικράτειας δεν μπορεί να γίνει χωρίς νόμο (άρθρο 27 παρ. 1) ή ότι «το κράτος μεριμνά για τη ζωή του απόδημου ελληνισμού και τη διατήρηση των δεσμών του με τη μητέρα πατρίδα. Επίσης μεριμνά για την παιδεία και την κοινωνική και επαγγελματική προαγωγή των ελλήνων που εργάζονται έξω από την επικράτεια» (άρθρο 108 παρ. 1).

Ακόμα πιο προκλητικό όμως είναι ότι η προπαγάνδα του ελληνικού κράτους κρύβει συστηματικά το γεγονός ότι τα άρθρα 3 και 49 του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας έχουν αλλάξει πριν από 25 χρόνια! Συγκεκριμένα, η πρώτη τροποποίηση του Συντάγματος πρόσθεσε στο άρθρο 3 μια διάταξη που αποτελεί την πιο απερίφραστη αποκήρυξη κάθε αλυτρωτισμού: «η Δημοκρατία της Μακεδονίας δεν έχει εδαφικές διεκδικήσεις απέναντι σε κανένα γειτονικό κράτος», ενώ η δεύτερη πρόσθεσε στο άρθρο 49 τη διάταξη ότι «κατά την άσκηση αυτής της μέριμνας, η Δημοκρατία δεν θα παρέμβει στα κυριαρχικά δικαιώματα άλλων κρατών ή στις εσωτερικές τους υποθέσεις». Αυτές οι αλλαγές έγιναν μετά από απαίτηση της Ελλάδας.

Η Ενδιάμεση Συμφωνία

Είναι εντυπωσιακό ότι οι πιέσεις του ελληνικού κράτους για αλλαγές στο Σύνταγμα συνεχίστηκαν και συνεχίζονται ακόμα και μετά από την υπογραφή της Ενδιάμεσης Συμφωνίας το 1995. Η συμφωνία εκείνη ήταν το αποτέλεσμα του εμπάργκο που επέβαλλε στη γειτονική χώρα η ελληνική κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο εμπορικός αποκλεισμός ενός μικρού κράτους που εξαρτιόταν από την Ελλάδα για το πετρέλαιό της, δεν ήταν τίποτα άλλο παρά μια εκβιαστική κίνηση επίδειξης δύναμης. Δεν είναι τυχαίο ότι η ελληνική κυβέρνηση επικαλέστηκε, ως νομικό προηγούμενο για τη στάση της, τα μέτρα που είχε επιβάλλει η Μ. Βρετανία της Θάτσερ ενάντια στην Αργεντινή κατά την περίοδο του πολέμου στα νησιά Φώκλαντ.

Στο άρθρο 6 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας, το δεύτερο μέρος (που υπογράφει ως πΓΔΜ) «διακηρύσσει κατηγορηματικά ότι τίποτε στο Σύνταγμά του και ιδίως στο Προοίμιο ή στο άρθρο 3 αυτού του Συντάγματος, δεν μπορεί ή δεν πρέπει να ερμηνευθεί ότι παρέχει ή ότι θα παρέχει στο μέλλον τη βάση για οποιαδήποτε εδαφική αξίωσή του πέρα από τα σημερινά σύνορά του» (παρ. 1) και επίσης «διακηρύσσει κατηγορηματικά ότι τίποτε στο Σύνταγμά του και ιδίως στο άρθρο 49 όπως αυτό τροποποιήθηκε, παρέχει ή ότι θα παρέχει στο μέλλον τη βάση για ανάμειξή του στις εσωτερικές υποθέσεις άλλου κράτους για να προστατέψει τα δικαιώματα οποιωνδήποτε ανθρώπων κατοικούν σε άλλα κράτη και δεν είναι πολίτες του δεύτερου μέρους» (παρ. 2). Στην τρίτη παράγραφο του ίδιου άρθρου, «το δεύτερο μέρος διακηρύσσει κατηγορηματικά ότι οι ερμηνείες των παραπάνω διατάξεων κατισχύουν απέναντι σε οποιαδήποτε άλλη».

Είναι φανερό ότι το Σύνταγμα της Δημοκρατίας της Μακεδονίας δεν περιέχει ούτε αλυτρωτικές διατάξεις, ούτε οτιδήποτε άλλο που απειλεί την Ελλάδα. Αντίθετα, η απαίτηση του ελληνικού κράτους να επιβάλει (για άλλη μια φορά!) τροποποιήσεις στο Σύνταγμα της γειτονικής χώρας είναι επιθετική και η υλοποίησή της δεν ταιριάζει σε μια ισότιμη σχέση μεταξύ δύο χωρών αλλά στη σχέση ενός κυρίαρχου κράτους με ένα προτεκτοράτο.

Από την εποχή των αστικών επαναστάσεων, το Σύνταγμα είναι συνώνυμο με την κυριαρχία μιας χώρας και διαμορφώνεται μέσα από Συντακτικές Συνελεύσεις που δεν εξαρτώνται από τη συγκατάθεση των γειτονικών κρατών. Οι εργαζόμενοι και η νεολαία στην Ελλάδα δεν έχουν κανένα λόγο να συνταχθούν με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ή με τους εθνικιστές της Δεξιάς και της Εκκλησίας, που διαφωνούν μόνο στον τρόπο με τον οποίο ο ελληνικός καπιταλισμός, έχοντας τις πλάτες του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, θα γίνει κυρίαρχος στην περιοχή των Βαλκανίων και θα επιβάλλει τους όρους του στα πιο αδύναμα γειτονικά κράτη. Έχουν όμως κάθε λόγο να αναγνωρίσουν στο γειτονικό λαό το δικαίωμά του να ονομάζεται όπως θέλει και να σφυρηλατήσουν μαζί του σχέσεις ειρήνης, φιλίας και κοινού αγώνα ενάντια στο ΝΑΤΟ και τους καπιταλιστές.

γράφει ο Φιλίστωρ

Εισαγωγή - Η Near East relief στην Ελλάδα και το πολύτιμο φιλανθρωπικό της έργο υπέρ των προσφύγων και των ορφανών παιδιών (1922-1930)

Η Near East Relief υπήρξε μια φιλανθρωπική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1915 στην Νέα Υόρκη αρχικά με σκοπό την ανακούφιση των παιδιών που υπέφεραν από την Αρμενική γενοκτονία. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και την αφόρητη δυστυχία χιλιάδων παιδιών ορφανών και μη (συνολικά τα ορφανά παιδιά προερχόμενα από την Μικρά Ασία ήταν 20.000), επικέντρωσε τις προσπάθειες της στην ανακούφιση τους. Με έξοδα της οργάνωσης δημιουργήθηκε ορφανοτροφείο στην Σύρο όπου στέγασε 3.500 παιδιά, έφτιαξε επίσης και ορφανοτροφείο στην Αθήνα όπου στέγασε 2.000 παιδιά. Στην Αμερική η οργάνωση διεξήγαγε εράνους και ανέπτυξε έντονη φιλανθρωπική δραστηριότητα, συγκεντρώνοντας χρήματα και είδη πρώτης ανάγκης τα οποία διοχέτευσε στην Ελλάδα, ενώ κατάφερε να φέρει πάνω από 1000 εθελοντές από την Αμερική στην Ελλάδα για να βοηθήσουν τις δραστηριότητες της. Επίσης η Near East Relief ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα και για την στέγαση των προσφύγων, χρηματοδότησε την κατασκευή του ομώνυμου «Δημοσίου Πρότυπου Παιδικού Γυμναστηρίου» στην Καισαριανή (γήπεδο Νήαρ Ηστ) και ίδρυσε το 1927 τον ομώνυμο αθλητικό σύλλογο στην περιοχή της Καισαριανής που υπάρχει ως τις μέρες μας, με πολυετή παρουσία στην Α1 καλαθοσφαίρισης, προσφέροντας αθλητές υψηλού επιπέδου όπως ο Τσαρτσαρής, ο Βουρτζούμης, ο Καράγκουτης, ο Βετούλας κ.α.

Αλλά η δραστηριότητα της οργάνωσης και η προσφορά της στην πληγωμένη Ελλάδα δεν περιορίστηκε μόνο σε αυτά. Η Near East Relief με τους εκπροσώπους της επί τόπου στην Σμύρνη μετά την καταστροφή της, κατάφερε να περισώσει και να περιθάλψει χιλιάδες πρόσφυγες που συνωστίζονταν στις ακτές σε ελεεινή κατάσταση, ενώ ανέλαβε για χιλιάδες την ασφαλή μεταφορά τους στην Ελλάδα. Επίσης, μετά την Μικρασιατική Καταστροφή περιέθαλψε 15.000 Πόντιους πρόσφυγες που είχαν συγκεντρωθεί στον Άγιο Στέφανο της Κωνσταντινούπολης περιμένοντας την μεταφορά τους στην Ελλάδα. Οι συγκεντρωμένοι λόγω των κακουχιών έφτασαν  σε υψηλά επίπεδα θνησιμότητας (πέθαιναν 50-60 άτομα την ημέρα!). Χάρις τις ενέργειες της οργάνωσης και υπό την καθοδήγηση του Αμερικανού γιατρού Wilfred Post η θνησιμότητα περιορίστηκε σε 20 άτομα την ημέρα.  

Ο νεαρός Cougan στην Times square 
Ο Jackie Cougan και η "σταυροφορία για τα παιδιά" (1922-1924)

Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων αυτών, αποφάσισαν να διεξάγουν έναν έρανο σε όλη την Αμερική για να συγκεντρώσουν τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης για τα παιδιά των προσφύγων. Ο έρανος ονομάστηκε "σταυροφορία για τα παιδιά" και είχε ως κεντρική μορφή τον δεκάχρονο ηθοποιό Jackie Cougan. Ο Cougan ήταν ο συμπρωταγωνιστής του Charlie Chaplin στην περίφημη ταινία "Τhe Kid" (το "Χαμίνι") το 1921, καταφέρνοντας κυριολεκτικά να κλέψει την παράσταση με την ηθοποιία και την εκφραστικότητα του. Το αριστούργημα αυτό έγινε δικαίως παγκόσμια κινηματογραφική επιτυχία και ο Cougan ο πρώτος ανήλικος κινηματογραφικός αστέρας με παγκόσμια ακτινοβολία. 

Η (αφιλοκερδής) συνεργασία του και των γονέων του που ομοίως ήταν ηθοποιοί, αποτέλεσε μια μεγάλη επιτυχία της Near East Relief και συντέλεσε αποφασιστικά στην επιτυχία του εράνου που κατάφερε να συγκεντρώσει σε όλη την Αμερική είδη αξίας 1.000.000$ (σημερινή αξία γύρω στα 15.000.000$) για την ανακούφιση των παιδιών των προσφύγων Ελλήνων και Αρμενίων. Ο Cougan περιόδευσε με επιτυχία σε πολλά σημεία της Αμερικής ζητώντας από τους συνομήλικους του βοήθεια για τα ορφανά των Ελλήνων και των Αρμενίων στην Μέση Ανατολή. 

O Cougan με τους γονείς του στο ταξίδι στην Ευρώπη




















Η άφιξη του Cougan στην Ελλάδα (5 Οκτωβρίου 1924)

Ακολούθως, η Near East Relief διοργάνωσε ένα μακρινό και κουραστικό ακτοπλοϊκό ταξίδι για τον Cougan και τους γονείς του στην Ευρώπη που επισκέφτηκαν διαδοχικά την Αγγλία, την Ελβετία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Στην Ιταλία, ο Cougan και οι γονείς του συναντήθηκαν με τον Πάπα Πίο ΧΙ και τιμήθηκαν από τις Ιταλικές Αρχές. Ο βασικός τους προορισμός όμως, όπως και της βοήθεια που κόμιζαν, ήταν αναμφίβολα η Ελλάδα που είχε κτυπηθεί συντριπτικά από την Μικρασιατική Καταστροφή. Έτσι, έφτασαν στις 5 Οκτωβρίου 1924 στο λιμάνι του Πειραιά με το ατμόπλοιο "Σεμίραμις" και τους επιφυλάχθηκε μια αποθεωτική υποδοχή από τα παιδιά και τους γονείς τους. Το τελετουργικό της υποδοχής είχε οργανωθεί από την Near East Relief που είχε προβλέψει να υπάρχει στο χώρο αστυνομική δύναμη για την ασφάλεια των υψηλών της καλεσμένων. Στην υποδοχή του νεαρού ηθοποιού βρισκόταν ο υπουργός Πρόνοιας Ορφανίδης και ο δήμαρχος Πειραιά Παναγιωτόπουλος. 

Το παιδί έφτασε στον Πειραιά εμφανώς καταβεβλημένο από το μεγάλο ταξίδι και πανικοβλήθηκε από την εκδήλωση αγάπης των πολυπληθών θαυμαστών του που έσπασαν της γραμμές της αστυνομίας και κύκλωσαν τον νεαρό καλλιτέχνη με άγριες διαθέσεις. Το παιδί πήρε αγκαλιά ο Παναγιωτόπουλος, η μητέρα του έβαλε υστερικά τα κλάματα, ενώ ο πατέρας του άνοιγε δρόμο για να φτάσει στα αυτοκίνητα γρονθοκοπώντας δεξιά και αριστερά. Τελικά κατάφεραν να φτάσουν κακείν κακώς στα αυτοκίνητα που τους φυγάδευσαν στο ξενοδοχείο διαμονής τους, την Μεγάλη Βρεττάνια", όπου ο Cougan μετά από λίγες ώρες ξεκούρασης πόζαρε για τους φωτογράφους.

Το πρόγραμμα της επίσκεψης και η συνάντηση με τους Έλληνες επισήμους (6 Οκτωβρίου 1924)

διαφημιστικό για την "Σταυροφορία των παιδιών"
Μετά το αρχικό σοκ η συνέχεια της επίσκεψης ήταν πολύ ομαλότερη. Ακολούθησε μια όμορφη τελετή στο Ζάππειο όπου ο Cougan παρακολούθησε μερικά θεατρικά μονόπρακτα που του είχαν ετοιμάσει παιδιά προσφύγων, ενώ του δόθηκε τιμητικά η Ελληνική παραδοσιακή στολή της οποίας φόρεσε αμέσως το φέσι ενθουσιάζοντας το κοινό του. Στην εκδήλωση ο Cougan παρέδωσε τις φορτωτικές με τα είδη πρώτης ανάγκης που είχαν ήδη φορτωθεί στην Αμερική με προορισμό την Ελλάδα. Ακολούθως συναντήθηκε με τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο που τον ευχαρίστησε για την φιλανθρωπική δραστηριότητα του και του χάρισε έναν χρυσό σταυρό. 






























Την επομένη ο Cougan και οι γονείς του συναντήθηκαν με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Παύλο Κουντουριώτη, ο οποίος συζήτησε για πολύ ώρα με τον νεαρό ηθοποιό, τον οποίο ευχαρίστησε για τις προσπάθειές του υπέρ των προσφύγων. Ακολούθως ο Cougan πήγε στο υπουργείο Περιθάλψεως και μετά παρακολούθησε στον κινηματογράφο "Αττικόν" την νέα του ταινία "Όλιβερ Τουίστ". Στην συνέχεια ο Cougan ξεναγήθηκε στην Ακρόπολη όπου και παρασημοφορήθηκε από τις Ελληνικές Αρχές με τον ασημένιο σταυρό του τάγματος του Αγίου Γεωργίου. Σε όλες αυτές τις τελετές ο Cougan έγινε δεκτός με θερμές εκδηλώσεις ιδίως από τα παιδιά των προσφύγων, καθώς ήταν ένα πρόσωπο πολύ γνωστό και αγαπητό λόγω του πρωταγωνιστικού του ρόλου στην ταινία του Carlie Chaplin. Αναμφίβολα το ταξίδι του Cougan στέφθηκε με επιτυχία, καθώς όχι μόνο προσφέρθηκαν χρήματα και είδη πρώτης ανάγκης σε αυτούς που τα χρειάζονταν περισσότερο, αλλά ανακούφισε έστω και για λίγο την δυστυχία και την μιζέρια εκατοντάδων ορφανών παιδιών.

Η φιλανθρωπική προσφορά του Cougan έτυχε διεθνούς αναγνώρισης καθώς λίγα χρόνια μετά τιμήθηκε από την Κοινωνία των Εθνών σε ειδική τελετή, ενώ ο Πάπας στην συνάντηση τους ομοίως τον τίμησε με τον χρυσό σταυρό του τάγματος της Ιερουσαλήμ.

Η τραγική συνέχεια για τον Cougan (1935-1960)

Η συνέχεια για τον Cougan δεν ήταν το ίδιο καλή. Πρωταγωνίστησε σε πολλές ταινίες και οι γονείς του ως κηδεμόνες λάμβαναν πολύ μεγάλες μηνιαίες απολαβές για λογαριασμό του. Υπολογίζεται ότι σε μια τετραετία περίπου οι συνολικές του απολαβές άγγιξαν τα 4 εκατομμύρια δολάρια, η οικογένεια του ζούσε στη χλιδή καθώς ήταν από τα πρώτα σπιτικά εκείνη την εποχή με ιδιόκτητη πισίνα. Μετά το 1930 η καριέρα του σημείωσε πτώση καθώς οι ταινίες στις οποίες πρωταγωνιστούσε δεν είχαν απήχηση στο κινηματογραφικό κοινό. 

Το 1935 έγινε ένα σοβαρό αυτοκινητιστικό δυστύχημα από το οποίο επέζησε πολυτραυματίας μόνο ο Cougan, ενώ σκοτώθηκε ο πατέρας του και οι συμπρωταγωνιστές φίλοι του. Ακολούθως η μητέρα του παντρεύτηκε τον οικονομικό τους σύμβουλο, και όταν ο Cougan ενηλικιώθηκε το 1935 ανακάλυψε ότι η μητέρα του και ο πατριός του είχαν σκορπίσει όλα του τα χρήματα σε πολυέξοδη ζωή και κοσμήματα. Μετά από δικαστικούς αγώνες κατάφερε να κερδίσει ένα πολύ μικρό ποσό (γύρω στις 150.000 $), ενώ με αφορμή την περίπτωση του καθιερώθηκε νομοθεσία στην Αμερική που προστατεύει τα δικαιώματα των ανήλικων καλλιτεχνών που έμεινε γνωστή ως "Cougan Bill".

Ο Cougan ως Fester Adams
Όταν η Αμερική εισήλθε στον Β΄παγκόσμιο πόλεμο κατατάχθηκε ως εθελοντής και πολέμησε ως πιλότος αεροπλάνου λαμβάνοντας πολεμικό μετάλλιο για την προσφορά του. Μεταπολεμικά, συμμετείχε σε πολλά σήριαλς στην τηλεόραση με πιο πετυχημένη του εμφάνιση στο "The Adams Familly" που έπαιζε τον ρόλο του θείου Fester.

Πηγές


Εφημερίδα Δημοκρατία φύλλα 6ης και 7ης Οκτωβρίου 1924

Θεοφάνης Μαλκίδης, Θράκες πρόσφυγες του 1922 στους νομούς Έβρου και Καβάλας



Γεννήθηκε στη Βαρσοβία στις 14 Δεκεμβρίου 1911, γιος του κόμη Βλαδίμηρου Ιβάνοφ, συνταγματάρχη του τσαρικού στρατού. Όταν πέθανε ο πατέρας του, η μητέρα του, Λεονάρδα Σαϊνόβιτς, ξαναπαντρεύτηκε τον Έλληνα Γιάννη Λαμπριανίδη και αμφότεροι εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη το 1925.
Αρχικά, όσον αφορά το αθλητικό κομμάτι, ασχολήθηκε με το ποδόσφαιρο, με τη φανέλα του «γηραιού», αλλά στη συνέχεια μεταπήδησε στο νερό, εκεί όπου σάρωσε τόσο στους εγχώριους όσο και σε διεθνείς κολυμβητικούς αγώνες, όχι μόνο στην κολύμβηση... Από το 1931 έως το 1935 συμμετείχε ανελλιπώς με την «κυανόλευκη» κολυμβητική ομάδα στους αγώνες Βορείου Ελλάδος και στους Πανελλήνιους αγώνες. Παράλληλα, ήταν μέλος της ομάδας πόλο του Ηρακλή και της εθνικής Πολωνίας.
Δεν αμέλησε όμως τα γράμματα. Σπούδασε γεωπόνος μηχανικός στο Πανεπιστήμιο του Λέουβεν στο Βέλγιο, εκεί όπου το 1933 κατέρριψε το πανεπιστημιακό ρεκόρ κολύμβησης της χώρας στα 50 μέτρα ελεύθερο με 35 δευτερόλεπτα. Tο 1934, στους Αγώνες Βορείου Ελλάδος που έγιναν στη Θεσσαλονίκη, τερμάτισε πρώτος στα 100 μέτρα ελεύθερο με χρόνο 1:12. Το 1936 κατέλαβε την πρώτη θέση στους Ιστιοπλοϊκούς Αγώνες του Θερμαϊκού μαζί με τον ετεροθαλή αδελφό του, Αντώνιο Λαμπριανίδη.
Επίσης, έλαβε μέρος με την ομάδα πόλο της A.Z.S. Βαρσοβίας σε διεθνείς αγώνες, αγωνιζόμενος ως φουνταριστός, με αξιοσημείωτη επιθετική απόδοση. Για τον λόγο αυτό επιλέχθηκε και στην εθνική Πολωνίας, για την οποία ανακηρύχθηκε ως ο καλύτερος παίκτης της το 1938.
Μετά τις μεταπτυχιακές σπουδές του στο Ινστιτούτο Αποικιακής Γεωπονίας στο Παρίσι, επέστρεψε στην Ελλάδα, τη δεύτερη πατρίδα του, για την οποία έμελλε να αγωνιστεί όχι ως απλός αθλητής, αλλά ως υπερασπιστής της ελευθερίας της. Άλλωστε, το αντι-ναζιστικό μένος είχε φουντώσει μέσα του κατά την περίοδο που οι Γερμανοί κατέλαβαν την Πολωνία.

Η εκπαίδευσή του ως σαμποτέρ και τα πρώτα χτυπήματα

Τον Μάιο του 1940 απέκτησε επαφές με την πολωνική στρατιωτική βάση της Θεσσαλονίκης. Πήρε την απόφαση να μεταβεί στην Παλαιστίνη μέχρι τον Απρίλιο του 1941. Εκεί εκπαιδεύτηκε από τις πολωνικές μυστικές υπηρεσίες, που είχαν έδρα την Ιερουσαλήμ και αργότερα από τις βρετανικές στο Κάιρο της Αιγύπτου. Στις 13 Οκτωβρίου 1941 το αγγλικό υποβρύχιο Thunderbοlt τον αποβίβασε στην ακτή ανάμεσα στον Άγιο Ανδρέα και τη Νέα Μάκρη, για να αναλάβει δράση ως σαμποτέρ με τον κωδικό 033Β.
Ο Ιβάνοφ συνεργάστηκε με Έλληνες αντάρτες και έλαβε μέρος σε κατασκοπείες και σαμποτάζ. Ακολούθησε στις 19 Δεκεμβρίου η πρώτη του σύλληψη από τους Γερμανούς, μετά από προδοσία ενός φίλου του από τα παιδικά του χρόνια, του Κωνσταντίνου Πάντου. Δεν το έβαλε κάτω και κατάφερε να αποδράσει, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να επικηρυχθεί για 500.000 δραχμές. Δέκα ημέρες αργότερα, αφίσες με τη φωτογραφία του τοιχοκολλήθηκαν σε όλη την Αθήνα. Αυτό, ωστόσο, δεν εμπόδισε τη δράση του.


Η αποφασιστικότητά του αποδείχθηκε παροιμιώδης, ενώ δεν δίσταζε να παίρνει και ρίσκα. Ένα από αυτά ήρθε στις 14 Μαρτίου 1942, με τη βοήθεια Ελλήνων λιμενεργατών του ναυπηγείου Σκαραμαγκά, όταν και βύθισε το γερμανικό υποβρύχιο U-133. Ενδεικτικό της δυσκολίας που είχε η αποστολή του, είναι το γεγονός ότι εφοδιάσθηκε με έναν εκρηκτικό ωρολογιακό μηχανισμό, τον οποίο έδεσε γύρω από τη μέση του και κολύμπησε νύχτα από την ακτή του Πειραιά ως τον ναύσταθμο της Σαλαμίνας. Στη συνέχεια τοποθέτησε τη βόμβα στα ύφαλα και μετά από λίγες ώρες… «μπουμ», το υποβρύχιο ανατινάχθηκε κατά τη διάρκεια της περιπολίας του. Οι περισσότεροι Γερμανοί πίστεψαν ότι αυτό προσέκρουσε σε νάρκη, αλλά η αλήθεια αποδείχθηκε διαφορετική.
Τον Μάιο του 1942 ο Ιβάνοφ βύθισε μέσα στο λιμάνι του Πειραιά το ισπανικό ατμόπλοιο San Isidore, το οποίο μετέφερε εμπορεύματα για λογαριασμό των κατακτητών. Αν και στη συνέχεια το πλοίο επισκευάστηκε, η κίνηση ήταν καταλυτική για να κάμψει το ηθικό αντίστοιχων πληρωμάτων που συνεργάζονταν με τους ναζί. Στις 3 Αυγούστου του 1942 τοποθέτησε μαγνητική νάρκη στο υποβρύχιο U-372 και του προκάλεσε τόσο μεγάλη ζημιά, που εκείνο δεν μπορούσε να καταδυθεί. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να βυθιστεί εύκολα από τους Συμμάχους.

Τα «τσακισμένα» γερμανικά αεροπλάνα και… ο Ντούτσε

























Μεταξύ των σαμποτάζ που οργάνωσε σε συνεργασία με αντιστασιακές οργανώσεις, το πλέον κομβικό ήταν στο εργοστάσιο Μαλτσινιώτη, όπου επισκευάζονταν οι κινητήρες των αεροπλάνων της Luftwaffe. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των Γερμανών, οδήγησε στην πτώση 400-450 αεροσκαφών στη Βόρειο Αφρική και για τον λόγο αυτό οι δυνάμεις του Άξονα υποχώρησαν 2.300 χιλιόμετρα δυτικά μέσα σε διάστημα έξι μηνών. Ανατίναξε, επίσης, μεγάλο αριθμό γερμανικών αεροπλάνων στο αεροδρόμιο του Ελληνικού...

Όταν ο Μπενίτο Μουσολίνι επισκέφθηκε την Αθήνα στις 20 Ιουλίου 1942, υπήρχαν πληροφορίες ότι θα κατέλυε στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. Με τη βοήθεια υπαλλήλων του ξενοδοχείου, ο Ιβάνοφ τοποθέτησε εκρηκτικά στο υπόγειο, με σκοπό να ανατινάξει την αίθουσα υποδοχής, μόλις κατέφθανε ο Ιταλός δικτάτορας. Όμως, το σχέδιο της επίσκεψης άλλαξε και ο Ντούτσε παρέμεινε μόνο για λίγες ώρες στην ελληνική πρωτεύουσα, με αποτέλεσμα η επιχείρηση αυτή να μην ολοκληρωθεί ποτέ.

Η νέα σύλληψη, ξανά με προδοσία, και η εκτέλεση στην Καισαριανή


Μετά από όλα αυτά, ήρθε η δεύτερη σύλληψη του Ιβάνοφ, μετά από νέα προδοσία στις 8 Σεπτεμβρίου 1942 και αφού το ποσό της επικήρυξης είχε εκτιναχθεί στα 2 εκατ. δραχμές. Αυτή έγινε στο Πεδίον του Άρεως, μαζί με τους συνεργάτες του Κοντόπουλο, Μαλλιόπουλο και αδελφούς Γιαννάτου, κατόπιν προδοσίας του αστυνομικού Παντελή Λαμπρινόπουλου. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου ο Ιβάνοφ καταδικάσθηκε σε θάνατο μαζί με τους Κοντόπουλο, Παλιόπουλο και Δημήτρη Γιαννάτο, ενώ η ποινή του Κωνσταντίνου Γιαννάτου ήταν κάθειρξη 20 ετών.
Στις 4 Ιανουαρίου 1943 ο Ιβάνοφ οδηγήθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Το σημείο όπου άφησαν την τελευταία τους πνοή πολλοί από όσους αγωνίστηκαν για την ελευθερία αυτού του τόπου στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έμελλε να είναι και για εκείνον το τελευταίο που είδαν τα μάτια του. Πριν το εκτελεστικό απόσπασμα, προσπάθησε να αποδράσει ξανά, αλλά οι διώκτες του τον πυροβόλησαν την ώρα που απομακρυνόταν και τον ξανάπιασαν. Αιμόφυρτος και δεμένος σε ένα πάσσαλο εκτελέστηκε μαζί με τους συντρόφους του. Προτού πέσει νεκρός, αναφώνησε: «Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η Πολωνία!».

Οι μετά θάνατον τιμές και το γυμναστήριο με το όνομά του


Είναι πάρα πολύ σπάνιο τρεις χώρες να τιμούν τον ίδιο άνθρωπο. Ένας από τους γνωστότερους «στρατιώτες τριών χωρών» ήταν ο Λάουρι Τόρνι, που υπηρέτησε στον φινλανδικό στρατό, στα τάγματα των SS, αλλά και με τον αμερικάνικο στρατό στο Βιετνάμ, όμως αποτελούσε αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Αντίθετα, ο Γεώργιος Σαϊνόβιτς Ιβάνοφ υπήρξε δεδομένα και χωρίς αμφισβήτηση ήρωας για Πολωνία, Ελλάδα και Αγγλία, οι οποίες του απένειμαν μετά θάνατον ανώτατα πολεμικά παράσημα και τιμητικές διακρίσεις.
Στις 30 Μαρτίου 1945 η πολωνική κυβέρνηση, που βρισκόταν στο Λονδίνο, τον τίμησε με τον Ανώτατο Πολεμικό Σταυρό «VIRTUTI MILITARI». Οι Συμμαχικές Δυνάμεις, μέσω του Μάρσαλ Χάρολντ Αλεξάντερ, τον ευχαρίστησαν δημόσια για τη δράση του και κάποια χρόνια αργότερα η βασίλισσα Ελισάβετ ΙΙ κατέβαλε το συμβολικό ποσό των 1.000 λιρών στην οικογένειά του, ως ένδειξη αναγνώρισης των ηρωικών ενεργειών του.
Επίσης, στην Πολωνία το όνομα του Ιβάνοφ έχει δοθεί σε αρκετές πλατείες και δρόμους. Στην Ελλάδα στήθηκε ανδριάντας του στην οδό Λαγκαδά της Θεσσαλονίκης, υπάρχει δρόμος με το όνομά του και από το 1953 διοργανώνονται ετήσιοι κολυμβητικοί αγώνες με την ονομασία «Ιβανόφεια». Το 1987, το κλειστό γήπεδο μπάσκετ και βόλεϊ του Ηρακλή ονομάστηκε «Ιβανόφειο». Επίσης, το 1971 η ζωή του έγινε ταινία με όνομα «Agent Nr. 1», με την πρώτη της προβολή στις 25 Φεβρουαρίου 1972, ενώ το 1973 προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.


Αν οποιαδήποτε άλλη χώρα συμπεριελάμβανε στις τάξεις της έναν επιστήμονα του βεληνεκούς τού Άρη Πουλιανού και ένα εύρημα της αξίας τού κρανίου τού Αρχανθρώπου των Πετραλώνων, θα υπερηφανεύετο και θα είχε προβάλλει διεθνώς και τον Επιστήμονα και το Εύρημα. Λέω όμως «άλλη χώρα», εννοώντας πλήν της Ελλάδος, δηλαδή πλην των πολιτικών μαριονετών που διαχειρίζονται τις τύχες της. Πράγματι, την Ελλάδα, μεταπολιτευτικά, την κυβέρνησαν ανίκανοι και ουτιδανής αξίας πολιτικοί, συνεπικουρούμενοι από έναν κομματικό συρφετό επίσης ανικάνων πρασινοφρουρών, των οποίων η αξία πιστοποιείτο όχι από τις επιστημονικές περγαμηνές αλλά από την προοδευτική οσφυοκαμψία.
Τέτοιοι άνθρωποι, λόγω της ασημαντότητάς τους μπροστά στο κολοσιαίο έργο του Άρη και του Νίκου Πουλιανού προσπάθησαν και προσπαθούν να τους «κουράσουν» και να τους αποτρέψουν από το να αναδείξουν την Ελλάδα ως γενέτειρα του Αρχανθρώπου! Δυστυχώς, κάποιοι μοχθηροί υπουργοί πολιτισμού αρνούνται πεισματικά να εφαρμόσουν τον νόμο, ο οποίος έχει δικαιώσει τον Πουλιανό για το Μουσείο αλλά και να προωθήσει τις επιστημονικές αδιάσειστες αποδείξεις του Άρη και του Νίκου Πουλιανού, αρχίζοντας από τα σχολικά βιβλία. Τα ελληνικά σχολικά βιβλία αποτελούν κλασσικό παράδειγμα προχειρότητος, διότι γράφουν ό,τι θέλουν χωρίς να έχουν όχι μόνο ενιαία επιστημονική άποψη αλλά ούτε κοινή αναφορά. Για παράδειγμα, ξεφυλλίζοντας την προηγούμενη «Ιστορία των αρχαίων χρόνων» της Α΄ Γυμνασίου, των Λάμπρου Τσακτσίρα και Μιχάλη Τιβέριου, διαβάζουμε στην σελίδα 10:»Σήμερα πιστεύουμε ότι τα παλιότερα κατάλοιπα ανθρώπινης παρουσίας στον Ελληνικό χώρο χρονολογούνται γύρω στα 100.000 χρόνια π.Χ. Από την εποχή αυτή μας σώθηκαν τα παλιότερα εργαλεία, αλλά και το παλιότερο λείψανο ενός ανθρώπινου σκελετού. Πρόκειται για ένα κρανίο που βρέθηκε πριν μερικά χρόνια μέσα σε ένα σπήλαιο της Χαλκιδικής κοντά στο χωριό Πετράλωνα… Η κύρια δράση του ανθρώπου αυτού τοποθετείται από το 120.000 π.Χ. ως το 40.000 π.Χ. περίπου».
Το παράξενο είναι πως σε βιβλίο Γεωγραφίας τής Β΄ Γυμνασίου του ΟΕΔΒ των Ηλ. Μαριολάκου και Χρ. Σιδέρη, διαβάζουμε στην σελίδα 20, για το πρόσφατο γεωλογικό παρελθόν τού Ελλαδικού χώρου ότι «σε μία σπηλιά στην Χαλκιδική βρέθηκε ανάμεσα σε άλλα ένα απολιθωμένο κρανίο, που ανήκει στον άνθρωπο του Νεάτερνταλ, δηλαδή στον πρόγονο του σημερινού ανθρώπου. Η ηλικία του πολύ σημαντικού αυτού ευρήματος υπολογίζεται σε … 250.000 χρόνια»!!!
Δηλαδή τα δύο αυτά βιβλία τού ΟΕΔΒ, με διαφορά μιας μόνο τάξης (από Α΄ σε Β΄ Γυμνασίου) έχουν για το ίδιο αντικείμενο χρονολόγηση αποκλίσεως 150.000 ετών!!! Τι να πιστέψουν τα δύστυχα τα παιδιά!!!
Ειδικά αν δεν βρεθεί κάποιος καθηγητής, γνώστης του θέματος να τους πει πως ο άνθρωπος που μελέτησε τον Αρχάνθρωπο των Πετραλώνων, δηλαδή ο κ. Άρης Πουλιανός, χρονολόγησε μαζί με άλλους σπουδαίους επιστήμονες, καθηγητές ξένων πανεπιστημίων, με πολλές διαφορετικές μεθόδους και όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Το σπήλαιο των Πετραλώνων» (1982): «Με τις απόλυτες μεθόδους ραδιοχρονολογήσεων ο σταλαγμίτης που βρίσκεται πάνω από τον αρχάνθρωπο δίνει ηλικία λίγο μικρότερη από 700.000 (670.0000 για το δέκατο στρώμα).
Πάντως πρέπει να παίρνουμε υπ’ όψιν μας και την χρονολόγηση με την πανίδα, καθώς και το γεγονός ότι ο αρχάνθρωπος βρέθηκε στο ενδέκατο στρώμα. Γι’ αυτό για την ώρα λέμε πως ο αρχάνθρωπος έζησε περισσότερο από 700.000 χρόνια πριν (σελ. 39)». Ενώ λοιπόν στους ελλαδίτες επιστήμονες και στο υπουργείο υπάρχει «η αλλεργία της χρονολόγησης», η διεθνής επιστημονική κοινότητα τους εγκαλεί, εξευτελίζοντάς τους. Πριν λίγους μήνες, από 3 έως 6 Σεπτεμβρίου 2012 πραγματοποιήθηκε στην Άγκυρα το 18ο Συνέδριο της Πανευρωπαϊκής Ανθρωπολογικής Ένωσης, στο οποίο παράλληλα συνεδρίασε τρεις φορές το Διοικητικό της Συμβούλιο. Ανάμεσα σε άλλα ζητήματα εξετάσθηκαν κι εκείνα που σχετίζονται με το σπήλαιο Πετραλώνων Χαλκιδικής, το κρανίο τού Αρχανθρώπου και την ακατανόητη απομάκρυνση του Άρη Πουλιανού από το Ανθρωπολογικό Μουσείο, το οποίο δημιούργησε ο ίδιος δίπλα στο σπήλαιο με δικά του έξοδα και μόχθο μισού αιώνα, πρακτικά χωρίς κρατική βοήθεια.
Οι αποφάσεις τών παραπάνω Συμβουλίων αποτελούν ουσιαστικά συνέχεια προηγουμένων αποφάσεων της Ένωσης που είχαν ληφθεί στα Πετράλωνα Χαλκιδικής το 1982, την Φλωρεντία το 1984 ή το Πόζναν της Πολωνίας το 2010. Οι αποφάσεις τής Πανευρωπαϊκής Ανθρωπολογικής Ένωσης για τα Πετράλωνα συνοψίσθηκαν σε μια επιστολή προς το ΥΠ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α. της 5-9-2012, που υπογράφει ο Πρόεδρος, καθηγητής στο Παν/μιο του Κέιμπριτζ, Νίκολας Μάτσι-Ταίυλορ (που έλαβε τον αριθμό 99299/ 28-9-2012 στο γενικό πρωτόκολλο της Δ/νσης Διοικητικού, με προορισμό τη ΔΙΠΚΑ 26315/ 5698 και το Τμήμα ελληνικών και ξένων επιστημονικών ιδρυμάτων 1050).
Η επιστολή είναι καταπέλτης για την ανάξια, μέχρι σήμερα, του ονόματός της, Γενική Γραμματεία Πολιτισμού. Βεβαίως τα αναξιοπρεπή ΜΜΕ, ακολουθώντας την σοφιστική μέθοδο του «φονεύειν διά της σιωπής», δεν πληροφόρησαν, ως όφειλαν, θεωρώντας σημαντικώτερη την υποτελειακή ενημέρωση, τα τουρκικά σήριαλ και τις πράξεις των επω(κοπρο)νύμων «αστέρων» από την ιστορία της Ελλάδος!
Έγραφε δε η επιστολή τα εξής:

«Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, Προϊστάμενος του Τμήματος Αρχαιολογίας και Ανθρωπολογίας Προς: Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού
Αξιότιμε κύριε, Σας γράφω εκ μέρους τής Ευρωπαϊκής Ανθρωπολογικής Ένωσης (που είναι η επαγγελματική και ακαδημαϊκή «στέγη» υπό την οποία συνενώνονται όλες οι εθνικές – ευρωπαϊκές εταιρείες βιολογικής ανθρωπολογίας), με σκοπό να εκφρασθούν οι ανησυχίες μας σχετικά με την διατήρηση του Σπηλαίου και του Κρανίου των Πετραλώνων, την παραπληροφόρηση για την χρονολόγηση του Κρανίου, όπως επίσης τους χειρισμούς τού προσωπικού φύλαξης του Σπηλαίου. Οι βάσεις των ανησυχιών μας εστιάζονται στο γεγονός ότι το Κρανίο έχει υποστεί πολλές φθορές από διάφορες χαρακιές, καθώς και το ότι η κορώνα ενός δοντιού (του 1ου δεξιού γομφίου) έχει αφαιρεθεί.
Σύμφωνα με την Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος αυτό που απαιτείται είναι μία λεπτομερής περιγραφή τής παρούσας κατάστασης διατήρησης του Κρανίου, έτσι ώστε κανείς στο μέλλον να μη μπορεί αυθαίρετα να προκαλέσει κάποια περαιτέρω καταστροφή. Αναφύεται επίσης το πρόβλημα της χρονολόγησης, η οποία έχει επιστημονικώς προσδιορισθεί περίπου στα 700.000 χρόνια πριν και όχι 300.000 όπως αποδίδεται σε αναρτημένο πίνακα (σήμερα μπροστά στο Σπήλαιο).
Παρά την λεπτομερή καταγραφή ανασκαφών και ευρημάτων, τα οποία όμως χρήζουν περαιτέρω δημόσιας παρουσίασης, δεν μπορεί να προληφθεί οιαδήποτε απώλεια δειγμάτων (απολιθωμάτων κλπ), καθότι ουδέποτε έχουν καταλογογραφηθεί (όπως θα άρμοζε σε επίσημο κρατικό φορέα). Είναι πολύ ατυχές το ότι η ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία σταμάτησε τον Δρα Άρη Πουλιανό από παραπέρα εργασίες στο Σπήλαιο, χωρίς οποιαδήποτε εξήγηση. Είναι επίσης πολύ ανησυχητικό το γεγονός ότι κατά το τρέχον έτος ο Δρ Πουλιανός και η σύζυγός του δέχθηκαν σωματική επίθεση με τραυματισμό μέσα στο σπίτι τους, και οι ένοχοι δεν έχουν εντοπισθεί. Επίσης (ο Δρ Πουλιανός) προκλήθηκε φραστικά ενόσω προσπαθούσε να ομιλήσει σε εκπαιδευτικούς και μαθητές, μετά από σχετική πρόσκλησή τους.
Αναγνωρισμένοι ανθρωπολόγοι και γεωλόγοι κατ’ επανάληψη έχουν εμποδισθεί κατά την πρόσβαση στο Σπήλαιο και τα ευρήματά του για περαιτέρω έρευνες, ουσιαστικά χωρίς κανένα λόγο. Εξ άλλου, νωρίτερα αυτή την χρονιά υπήρξε παραπληροφόρηση του Ελληνικού Κοινοβουλίου αναφορικά με οικονομικά θέματα του Σπηλαίου. Προσβλέποντας σε απαντήσεις στα παραπάνω ζητήματα.
Υμέτερος, Καθηγητής Νίκολας Μάτσι-Ταίυλορ».

Οι αρχαίοι μας πρόγονοι έλεγαν «χαλεπόν εστιν άρχεσθαι υπό χείρονος». Κι αυτό, δυστυχώς, υπέστημεν όλοι οι Έλληνες στην πολιτική και οι Άρης και Νίκος Πουλιανός στην επιστήμη, της οποίας αποτελούν ολύμπιες κορυφές! Αλλά όταν τον τεράστιο πολιτισμό των προγόνων μας τον διαχειρίζονται μικροκομματικά και μακροοικονομικά, άτομα τα οποία δεν εμφορούνται από επιστημονικά αλλά και πατριωτικά ιδεώδη τα αποτελέσματα θα είναι ανάλογα των χαλεπών πράξεών τους!
Σε πείσμα, όμως, όλων αυτών «ουδέν έρπει ψεύδος εις γήρας χρόνου», όπως έλεγε ο Σοφοκλής. Θυμάμαι τον αείμνηστο καθηγητή μου στο ΑΠΘ Μανώλη Ανδρόνικο να λέει πιστεύοντας σε αυτό που ανεκάλυψε: «ό,τι κι αν γίνει, ό,τι κι αν κάνουν, η αρχαιολογική σκαπάνη θα φέρει την ελληνική αλήθεια στο φως». Αυτό έκανε και στην περίπτωση του Πουλιανού. Έφερε και την ελληνική αλλά και την επιστημονική αλήθεια στο φως!
Κι αν κάποιοι σήμερα θέλουν να την μειώσουν λασπολογώντας εναντίον του, τους προειδοποιούμε ότι θα είμαστε δίπλα στον Άρη και τον Νίκο Πουλιανό, τον οποίο προτρέπουμε να συνεχίσει να κτίζει το ελληνικό έργο του χρησιμοποιώντας ακόμη και την λάσπη που του πετούν!

Του Αντωνίου Α. Αντωνάκου, antonakos@kadmos.org καθηγητού – κλασικού φιλολόγου, ιστορικού – συγγραφέως