Άρθρο του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου *
Στο σημερινό σημείωμα, αγαπητέ αναγνώστη, αποτίω «φόρο τιμής» στη Μακεδονία.
Έχω ζήσει σε κάμποσες περιοχές της Ευρώπης και επισκεφτεί πάρα πολλές, αν, ωστόσο, κλείσω τα μάτια μου για να χαλαρώσω δεν μπορώ παρά να σκεφτώ μόνο μια, το Τιρόλο – το Νότιο Τιρόλο που σήμερα ανήκει στην Ιταλία και το Δυτικό και Ανατολικό που ανήκει στην Αυστρία (Kρατίδιο του Τιρόλου), έναν τόπο «άγριας» ιστορίας και μοναδικής ομορφιάς.
Αν με ρωτήσεις όμως ποιο τόπο έχω πραγματικά στη καρδιά μου, θα σου πω μόνο μια λέξη με επίσης «άγρια» ιστορία: Μακεδονία. Δεν ενδιαφέρουν τα προσωπικά μου (το γιατί). Αυτό που έχει σημασία είναι πως αυτή την περιοχή του κόσμου αγαπώ περισσότερο, εκεί νοιώθω να φτερουγίζει η καρδιά μου και εκεί με πιάνει ένα μυστήριο δημιουργικό κέφι. Ένοιωσα μάλιστα μεγάλη τιμή και ευθύνη όταν σημαντικοί Έλληνες Μακεδόνες μου κατέθεσαν τα όνειρά τους και τα «εσώψυχά» τους, έτσι ώστε να συμβάλω με τη τέχνη μου στην αναδιαμόρφωση της σύγχρονης αναφερόμενης ταυτότητας της Θεσσαλονίκης (στο πλαίσιο της στρατηγικής επικοινωνίας του πρότζεκτ «Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα 1997»). Τότε μαζί με εκλεκτούς δημιουργούς και άριστους γνώστες της ιστορίας, του πολιτισμού και της επικοινωνίας δεν κτίσαμε απλώς την προβολή της πόλης διεθνώς, αλλά ξανά και σε γερά θεμέλια την σύγχρονη έννοια της Μακεδονίας (: «χωνευτήρι λαών και πολιτισμών - ένα πολυεθνικό σταυροδρόμι του κόσμου μεταξύ Ανατολής και Δύσης).
Και αυτό, αναγνώστη μου, δεν το πράξαμε ελιτιστικά… out there, αλλά με την ενεργό συμμετοχή της λαϊκής βάσης. Επιδιώξαμε και πετύχαμε ευρεία λαϊκή συμμετοχή, σημαντικά μεγαλύτερη από την Ολυμπιάδα (όπου επίσης γνωρίζω, καθώς είχα συντονιστικό ρόλο στην επικοινωνία την πρώτη περίοδο). Έτσι δομείται και αναδομείται διαρκώς το εθνικό σε αρμονία με το δημοκρατικό και όχι με τη φοβία και την υστερία του εθνικισμού. Αυτήν, τη σύγχρονη, κοσμοπολιτική έννοια της Ελληνικής Μακεδονίας θα υπερασπίζομαι μέχρι να πεθάνω. Αυτό που με μεγάλο αγώνα και ενθουσιασμό πετύχαμε να δομήσουμε ως ολοκληρωμένη ιδέα και πρακτική (ως πολιτικό, κοινωνικό, εθνικό και πολιτισμικό ολοκλήρωμα) με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη θα συνεχίσω να τιμώ και να υπηρετώ, αντιδρώντας έντονα σε αυτούς που «μαγαρίζουν» με την πολιτικάντικη συμπεριφορά τους τη Μακεδονία (μου).
Γνώρισα μάλλον καλά και τις άλλες όμορες Μακεδονίες, κυρίως στην ΠΓΔΜ, και είδα την αποστροφή προοδευτικών, σοβαρών ανθρώπων στον τοπικό εθνικισμό, τον οποίο τροφοδοτούσαν συνωμοτικές ιστορίες, κατασκευασμένες κυρίως με το υλικό που προσέφερε ο έξαλλος ελληνικός και βουλγαρικός εθνικισμός. Για να διαπιστώσω πως το εθνικιστικό δίπολο με επίκεντρο τη Μακεδονία, δεν είναι απλώς ένας επικίνδυνος αναχρονισμός για την περιοχή, αλλά ο πλέον κουτοπόνηρος πολιτικαντισμός, τον οποίο αυτήν τη στιγμή χρησιμοποιούν όλοι οι εθνικοί, τοπικοί και διεθνείς παράγοντες σε ένα ύπουλο παιχνίδι αναδιαρθρώσεων των πολιτικών συστημάτων στις δύο χώρες και στα Δυτικά Βαλκάνια, με άμεση πλέον εμπλοκή του ΝΑΤΟ, συμμάχων του και ανταγωνιστών του.
Κάπως έτσι αυτή την ώρα η Μακεδονία εμφανίζεται να χρησιμοποιείται σαν βαλές στα κουτοπόνηρα χέρια λογής-λογής καιροσκόπων:
Οι κύριοι Τσίπρας και Καμμένος συνεννοήθηκαν να ρίξουν τη κυβέρνησή τους με πρόφαση το «σκοπιανό», το οποίο πλέον αποκαλείται «μακεδονικό», δίνοντας προφανώς μια άλλη – ευρύτερη – πολιτική διάσταση στο ζήτημα. Ακολουθούν μία τακτική από την οποία προσδοκούν να βγουν και οι δύο ωφελημένοι. Ο πρώτος κερδίζοντας στο προοδευτικό κοινό, το οποίο του έχει γυρίσει την πλάτη εξ αιτίας της γενικότερης πολιτικής του συμπεριφοράς, ενώ ο δεύτερος επιχειρεί να επανασυστήσει τις σχέσεις του με εθνικιστές που του έχουν γυρίσει την πλάτη εξ αιτίας της ταύτισής του με ακραίες αντικοινωνικές στρατηγικές που ορίζονται στο εκτελούμενο τρίτο Μνημόνιο και προνομοθετήθηκαν στο τέταρτο. Είναι προφανές πως στρατηγική τους είναι η πτώση τους χωρίς, ωστόσο, η ευθύνη να βαρύνει τον κ. Καμμένο, αλλά να μεταφερθεί σε όλα τα υπόλοιπα κόμματα που δεν συναινούν στη μορφή διαπραγμάτευσης με τη νέα πολιτική ηγεσία της ΠΓΔΜ που επέλεξε (εξ επιτούτοις) μεθοδολογικά ασαφώς, ανορθόδοξα και σίγουρα παραδόξως - με κριτήριο τη θεωρία των διεθνών διαπραγματεύσεων - ο κ. Τσίπρας.
Είναι προφανές πως η σημερινή κυβέρνηση δεν μπορεί να αντέξει ένα νέας μορφής Μνημόνιο με τους λεγόμενους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς και το ΔΝΤ, που απαιτούν οι λεγόμενοι «επίσημοι δανειστές» για να συνεχίσουν την εμπλοκή τους σε αυτό που οι ίδιοι αποκαλούν «δεύτερη φάση διάσωσης της Ελλάδας». Σε αυτό το νέο Σύμφωνο μελετάται να συνδεθούν η ρύθμιση του χρέους με την σταδιακή επανένταξη της Ελλάδας στη χρηματαγορά και την ολοκλήρωση του Νέου (: νεοφιλελεύθερου) Κοινωνικού Μοντέλου που έχει ξεκινήσει να διαμορφώνεται στο πλαίσιο των τριών πρώτων Μνημονίων με την τρόικα. Το τελευταίο βρίσκεται σε αντίθεση τόσο με την αναφερόμενη πολιτική ταυτότητα του ΣΥΡΙΖΑ όσο και με εκείνη των ΑΝΕΛ. Αν η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα υπέγραφε το καλοκαίρι αυτή τη Συμφωνία (με το κουαρτέτο, στη θέση της τρόικας), θα υπέγραφε ταυτόχρονα και τον εκλογικό θάνατο των δύο κομμάτων που την συναπαρτίζουν. Έτσι προτίμησε για να διαφύγει, να ρίξει στο τραπέζι τον «βαλέ Μακεδονία» και να προκαλέσει - ερεθίζοντας πονηρά τον ελληνικό εθνικισμό - πολιτική αναταραχή και σοβαρές αναταράξεις στους κύριους αντιπάλους του, οι οποίοι θα εμφανίζονταν - αναγκαστικά για να σωθούν οι καρέκλες των ηγεσιών τους - ως αναξιόπιστοι, ή διπλοπρόσωποι, ή οπισθοδρομικοί και φοβικοί, ή απλώς τυχοδιώκτες.
Σε βαλέ έχει μετατραπεί η Μακεδονία και στα χέρια του («Τσίπρα των Σκοπίων») πρωθυπουργού της ΠΓΔΜ Ζόραν Ζάεφ. Χρησιμοποιεί τις ανορθόδοξες και σε πολλά επίπεδα εξελισσόμενες διαπραγματεύσεις για να κερδίσει πολιτικά από την ένταξη στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, χωρίς στην πραγματικότητα να αλλοιωθεί ο πυρήνας της αναφερόμενης εθνικής ταυτότητας της γείτονος, όπως εννοείται από το VMRO-DPMNE του Χρίστιαν Μίτσκοσκι και η πολιτική της ταυτότητα, όπως υποστηρίζεται κυρίως από τον αρχηγό του μεγαλύτερου αλβανικού κόμματος στην ΠΓΔΜ, του DUI, Αλί Αχμέτι. Στο παιχνίδι αυτό η μπλόφα κυριαρχεί, αρκεί αυτή να υποστηριχθεί από το ΝΑΤΟ και αξιωματούχους των κεντρικών ευρωπαϊκών θεσμών. Αν δεν υποστηριχθεί διεθνώς το παιχνίδι μπλόφας του Ζάεφ, μια νέα μεγάλη κρίση θα προκύψει στην ΠΓΔΜ.
Βαλές η Μακεδονία και στα χέρια της νέας διοίκησης των ΗΠΑ, η οποία επιδιώκει αυτή και όχι η Γερμανία, η Τουρκία, η Ιταλία - και σε δεύτερο πλάνο η Ρωσία - να ρυθμίσει το καθεστώς στα Δυτικά Βαλκάνια, έτσι ώστε να είναι ο αμερικανικός παράγοντας το κλειδί στην ευρωπαϊκή και διεθνή συμπεριφορά των χωρών αυτών. Οι ΗΠΑ εμφανίζονται αποφασισμένες να διευθύνουν τις εξελίξεις στα Δυτικά Βαλκάνια και να μην αφήσουν εδώ το παιχνίδι στους ευρωπαίους. Πώς το βλέπουν; Ο ειδικός μεσολαβητής του ΟΗΕ Μάθιου Νίμιτς είναι αποκαλυπτικός (διάβασε πολλές φορές την πρόταση που ακολουθεί): Προτείνει ευρεία χρήση της νέας ονομασίας (με επικρατέστερη το Νέα Μακεδονία) από τη στιγμή που η ΠΓΔΜ θα ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά ΟΧΙ πριν από την ολοκλήρωση της ένταξής της. Στο μεσοδιάστημα υποστηρίζει τη χρήση της νέας ονομασίας στο ΝΑΤΟ, σε άλλους διεθνείς οργανισμούς και fora.
Με δύο κουβέντες: Η κυβέρνηση στην Ελλάδα θα «πέσει» κατά πάσα πιθανότητα και η νέα κυβέρνηση που θα προκύψει μετά τις εκλογές θα πιεστεί να υπογράψει μια νέα Συμφωνία που θα αντικαθιστά τη σημερινή «Ενδιάμεση Συμφωνία», αποδεχόμενη τελικά τον όρο Nova Makedonija που στην πραγματικότητα θα αντικαθιστά το ΠΓΔΜ εκεί που εμφανίζεται αυτός σήμερα. Από την άλλη πλευρά η ηγεσία της ΠΓΔΜ θα αναλάβει διεθνείς δεσμεύσεις για να απαλείψει σταδιακά, στοιχεία αλυτρωτισμού στον δημόσιο λόγο και την εκπαίδευση στη γείτονα και για συμπερίληψη, κατά την επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματός της χώρας, πρόνοιας με την οποία ρητά θα εγκαταλείπεται ή υπόνοια αλυτρωτισμού, που υπάρχει σήμερα.
Ποιο είναι το κρίσιμο: Αν κυρωθεί (από ΠΓΔΜ και Ελλάδα) και επικυρωθεί (από ΟΗΕ) μια τέτοια Συμφωνία πριν από την επίσημη πρόσκληση της ΠΓΔΜ από το ΝΑΤΟ, το ελληνικό εθνικό συμφέρον ικανοποιείται. Η Συμφωνία- Σύμβαση θα υπερισχύει αναμφισβήτητα του Συντάγματος της ΠΓΔΜ και θα επιφέρει σταδιακά τα έννομα αποτελέσματα που ικανοποιούν σε κρίσιμο βαθμό τους μη-εθνικιστές Έλληνες και τις εύλογες ανησυχίες των Ελλήνων Μακεδόνων. Αν όχι, τότε η νέα Σύμβαση από άποψη δικαίου θα είναι κάτι αντίστοιχο της σημερινής Ενδιάμεσης Συμφωνίας. Θα αποτελεί και αυτή παράδειγμα συμφωνίας «απλοποιημένης μορφής» και δεν θα διασφαλίζει απολύτως πως θα τηρηθούν τα συμπεφωνημένα. Θα είναι ζήτημα ερμηνείας (: θεωρίας) το εάν η νέα Σύμβαση υπερισχύει του Συντάγματος της γείτονος και πώς και σε καμία περίπτωση δεν θα διασφαλίζεται η απόλυτη ενσωμάτωση του αντι-αλυτρωτικού πλαισίου της νέας Συμφωνίας στην εσωτερική έννομη και πολιτική τάξη της. Στη δεύτερη περίπτωση το «σκοπιανό» θα συνεχίσει να ταλαιπωρεί πολιτικώς και να ερεθίζει τους εθνικισμούς στην περιοχή. Αυτά είναι τα σοβαρά ζητήματα και όχι το «Nova Makedonija»! Το περιεχόμενο της νέας Συνθήκης και η μορφή ισχύος της ως κείμενο του διεθνούς δικαίου, είναι το φλέγον!
