Articles by "Αφιερώματα"

Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Αφιερώματα. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Νέα αρχαιολογικά ευρήματα από την ανατολική Αγγλία ανατρέπουν όσα γνωρίζαμε έως σήμερα για την προέλευση της ανθρώπινης ικανότητας να ανάβει και να ελέγχει τη φωτιά.

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, οι άνθρωποι φαίνεται πως είχαν κατακτήσει την τεχνολογία της φωτιάς ήδη πριν από 400.000 χρόνια, δηλαδή σχεδόν 350.000 χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι υποδήλωναν μέχρι τώρα τα αδιαμφισβήτητα αρχαιολογικά δεδομένα.

Η ανακάλυψη έγινε σε περιοχή κοντά στο χωριό Barnham, στην κομητεία Σάφολκ, όπου εντοπίστηκαν καμένη γη και λίθινα εργαλεία με ίχνη υψηλής θερμικής καταπόνησης. Μέχρι σήμερα, η παλαιότερη αδιαμφισβήτητη απόδειξη ότι οι άνθρωποι άναβαν οι ίδιοι φωτιά προερχόταν από τη βόρεια Γαλλία και χρονολογούνταν πριν από περίπου 50.000 χρόνια. Είναι πάντως γνωστό ότι πολύ νωρίτερα εκμεταλλεύονταν φυσικές πυρκαγιές, ήδη πριν από 1 εκατ. χρόνια.

«Οι συνέπειες αυτής της ανακάλυψης είναι τεράστιες», δήλωσε ο δρ Ρομπ Ντέιβις, παλαιολιθικός αρχαιολόγος στο British Museum και ένας εκ των επικεφαλής της έρευνας. Όπως εξηγεί, η δυνατότητα δημιουργίας και ελέγχου της φωτιάς αποτελεί ένα από τα πιο καθοριστικά ορόσημα στην ανθρώπινη εξέλιξη, με πρακτικά και κοινωνικά οφέλη που επηρέασαν καθοριστικά την πορεία του είδους.

Οι άνθρωποι που άναψαν τις πρώιμες εστίες φωτιάς δεν ήταν Homo sapiens

Οι άνθρωποι που άναψαν αυτές τις πρώιμες εστίες δεν ήταν, ωστόσο, Homo sapiens. Το ανθρώπινο είδος μας δεν εγκαταστάθηκε εκτός Αφρικής σε μόνιμη βάση πριν από περίπου 100.000 χρόνια. Οι κάτοικοι της περιοχής στη Σάφολκ εκτιμάται ότι ήταν πρώιμοι Νεάντερταλ, με βάση απολιθώματα παρόμοιας ηλικίας που έχουν βρεθεί στο Σουάνσκομπ της Αγγλίας και στην Αταπουέρκα της Ισπανίας, τα οποία φέρουν πρώιμο DNA Νεάντερταλ.

«Πρόκειται δηλαδή για απόδειξη ότι οι πρώιμοι Νεάντερταλ άναβαν φωτιά στη Βρετανία πριν από 400.000 χρόνια», εξηγεί ο καθηγητής Κρις Στρίνγκερ από το Natural History Museum, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Η τόσο πρώιμη χρονολόγηση της χρήσης ελεγχόμενης φωτιάς αλλάζει τα δεδομένα για τον ρόλο της στην ανθρώπινη εξέλιξη. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η φωτιά υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την επιβίωση σε ψυχρότερα κλίματα, την προστασία από θηρία, την παρασκευή της τροφής και τη δημιουργία σταθερών κοινωνικών δεσμών.

«Η φωτιά εξασφάλιζε θερμότητα, φως και ασφάλεια. Κυρίως όμως επέτρεψε στους ανθρώπους να επεξεργάζονται μεγαλύτερη ποικιλία τροφών και να σχηματίζουν πολυπληθέστερες κοινότητες», εξηγεί ο δρ Ντέιβις. Όπως σημειώνει, όλα αυτά συνέβαλαν ώστε να απελευθερωθεί ενέργεια για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και πιο σύνθετων γνωσιακών λειτουργιών.

Τα νέα ευρήματα προέρχονται από έναν εγκαταλελειμμένο χώρο εξόρυξης αργίλου στο Barnham, όπου είχαν εντοπιστεί λίθινα εργαλεία ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα. Η συστηματική επανεξέταση του χώρου ξεκίνησε εκ νέου το 2013 στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Pathways to Ancient Britain», υπό την καθοδήγηση επιστημόνων του British Museum.

«Χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να φτάσουμε στο σημερινό συμπέρασμα», δήλωσε ο καθηγητής Νικ Άστον, επιμελητής των παλαιολιθικών συλλογών του Μουσείου. «Οι πρώτες ενδείξεις για την ύπαρξη φωτιάς άρχισαν να διαφαίνονται γύρω στο 2014, χωρίς όμως να είναι ξεκάθαρο αν επρόκειτο για εστία που άναψαν άνθρωποι ή για κατάλοιπα φυσικής πυρκαγιάς».

Πώς εξακριβώθηκε πότε άναψε η αρχαιότερη ανθρώπινη εστία φωτιάς

Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο άναβαν φωτιά στο Barnham προχώρησε αποφασιστικά με την ανεύρεση δύο μικρών θραυσμάτων πυρίτη. Πρόκειται για ορυκτό που, όταν χτυπηθεί με πυρόλιθο, παράγει σπινθήρες και είναι γνωστό ότι χρησίμευε για την παραγωγή φωτιάς μέχρι και τους ιστορικούς χρόνους.

Η παρουσία του στο συγκεκριμένο σημείο θεωρήθηκε ιδιαίτερα σημαντική, καθώς η περιοχή δεν διαθέτει φυσικά κοιτάσματα πυρίτη. Η ερευνητική ομάδα συνέκρινε τα ευρήματα με βάση δεδομένων που περιλάμβανε περισσότερα από 33.000 τοπικά δείγματα. Σε κανένα από αυτά δεν είχε εντοπιστεί πυρίτης. Το στοιχείο αυτό οδήγησε τους επιστήμονες στο συμπέρασμα ότι το υλικό είχε μεταφερθεί από μακρινές παράκτιες περιοχές και χρησιμοποιήθηκε σκόπιμα για την παραγωγή φωτιάς.

Την εικόνα συμπλήρωσαν οι γεωχημικές αναλύσεις σε γειτονικό σημείο, όπου εντοπίστηκε χώμα με έντονη ερυθρή απόχρωση. Οι μετρήσεις έδειξαν ότι είχε εκτεθεί επανειλημμένα σε θερμοκρασίες που ξεπερνούσαν τους 700 βαθμούς Κελσίου. Σε συνδυασμό με τα καμένα υπολείμματα και τα εργαλεία που είχαν αλλοιωθεί από τη θερμότητα, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι στο σημείο υπήρχε εστία, η οποία είχε χρησιμοποιηθεί επανειλημμένα.

Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Nature. Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, τα στοιχεία προσφέρουν πλέον σαφή τεκμήρια ότι οι πρώιμοι Νεάντερταλ άναβαν και χρησιμοποιούσαν φωτιά με οργανωμένο τρόπο.

Η αρχαιολόγος Σεγολέν Βαντεβέλντ από το Πανεπιστήμιο του Κεμπέκ, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα, χαρακτήρισε την ανεύρεση του πυρίτη «το στοιχείο που σφραγίζει την υπόθεση». Όπως ανέφερε, πρόκειται για την παλαιότερη μέχρι σήμερα ένδειξη ενεργητικής δημιουργίας φωτιάς από ανθρώπινο είδος. Παράλληλα, εκτίμησε ότι τα νέα δεδομένα ανοίγουν τον δρόμο για πιο προσεκτική επανεξέταση και άλλων αρχαίων θέσεων, όπου τα ίχνη φωτιάς ενδέχεται να είχαν περάσει απαρατήρητα.

Με πληροφορίες από Guardian


ΠΗΓΗ


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Όλα τα μέρη που επισκέφτηκε ο Οδυσσέας προσπαθώντας να επιστρέψει στην Ιθάκη τοποθετούνται στον χάρτη

Περισσότερο από 2.500 χρόνια πριν γράφτηκε το πρώτο ίσως «road story» της ανθρώπινης ιστορίας (ή για την ακρίβεια... sea story) με περιπέτειες και δράση που θα ζήλευε κάθε χολιγουντιανή ταινία, αλλά και ανθρώπινο συναίσθημα, τέρατα και θεούς που μπλέκονται στα πόδια των θνητών.

Η Οδύσσεια του Ομήρου αποτέλεσε από την πρώτη στιγμή ένα διάσημο δημιούργημα που δεν έπαψε ποτέ να μελετάται από τους ανθρώπους. Ο Όμηρος μας αφηγείται ότι ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του έζησαν εξωπραγματικές- αλλά και τελείως ανθρώπινες- περιπέτειες σε ένα δεκαετές ταξίδι σχεδόν σε όλη την λεκάνη της Μεσογείου μέχρι τελικά ο ήρωας να φτάσει μόνος του στην Ιθάκη.

Πέρα από την λογοτεχνική αξία της Οδύσσειας, το έργο μας προσφέρει έναν «χάρτη» για τα μέρη που θα έπρεπε… να αποφεύγει κανείς αν θέλει να ταξιδέψει στην Μεσόγειο. Εμπνευσμένος πιθανότατα από τις γεμάτες φαντασία ιστορίες που μοιράζονταν οι ναυτικοί της εποχής όταν επέστρεφαν στις πατρίδες του, ο Όμηρος έχτισε έναν μοναδικό κόσμο.

Ήδη από την αρχαιότητα όμως, οι άνθρωποι προσπάθησαν – αφαιρώντας τον μύθο και την αλληγορία- να καταλάβουν αν τα μέρη που συνάντησε τις δοκιμασίες του ο Οδυσσέας υπήρχαν στην πραγματικότητα και αν ναι πού βρίσκονταν ακριβώς. Συγγραφείς όπως ο Πολύβιος, ο Ερατοσθένης και ο Στράβων προσφέρουν ήδη τις δικές τους θεωρίες για την «γεωγραφία» της Οδύσσειας καθώς δέχονταν ότι η ιστορία ήταν αληθινή εμπλουτισμένη με ορισμένα στοιχεία φαντασίας. Το 1597 ο χαρτογράφος Αβραάμ Ορτέλιος ήταν ο πρώτος που σχεδίασε έναν χάρτη με τα μέρη όπου ταξίδεψε ο Οδυσσέας (ΦΩΤΟ). Από τότε έχουν δημιουργηθεί πολλοί χάρτες από μελετητές που πρότειναν μια διαδρομή για τα ταξίδια του Οδυσσέα.



Σήμερα, οι περισσότεροι έχουν καταλήξει σε ορισμένα πραγματικά μέρη στον χάρτη που αντιπροσωπεύουν τα μέρη που σταμάτησε ο Οδυσσέας επιστρέφοντας στην πατρίδα του, αν και για πολλά από αυτά υπάρχουν πολλές διφορούμενες απόψεις. Παρακάτω συγκεντρώνουμε τις βασικότερες εξ αυτών.

Η Τροία:

Μόλις ο Δούρειος Ίππος «εισέβαλε» στην Τροία και οι Έλληνες κατάφεραν να κυριαρχήσουν στην πολυπόθητη πόλη είχε έρθει η ώρα της επιστροφής για τους ήρωες. Όπως και οι υπόλοιποι, έτσι και ο Οδυσσέας με τους συντρόφους του μπήκε στα 12 καράβια του και ξεκίνησαν για το ταξίδι της επιστροφής. Για τον πολυμήχανο Ιθακήσιο βασιλιά όμως, θα χρειάζονταν δέκα χρόνια και δεκάδες περιπέτειες μέχρι να επιτελέσει τελικά τον νόστο του.

Ο Γερμανός αρχαιολόγος Ερρίκος Σλήμαν το 1870 ανακάλυψε την περιοχή που θεωρείται ότι βρισκόταν η Τροία ή Ίλιον στα παράλια της Μικράς Ασίας, στην ακτή της βορειοδυτικής Τουρκίας στην πεδιάδα του ποταμού Σκαμάνδρου, στο ύψος μεταξύ της Ίμβρου και της Τενέδου. Στην περιοχή έχουν μέχρι σήμερα βρεθεί υπολείμματα πολλών αρχαίων πόλεων και οι περισσότεροι αρχαιολόγοι και μελετητές συμφωνούν ότι πράγματι εκεί βρισκόταν η αρχαία Τροία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι θεωρούσαν γεγονός την ιστορικότητα του Τρωικού πολέμου, και την ταύτιση της Ομηρικής Τροίας με τη θέση αυτή στη Μικρά Ασία. Ο Μέγας Αλέξανδρος, για παράδειγμα, επισκέφθηκε την περιοχή το 334 π.Χ. και προσέφερε θυσία στους θρυλούμενους τύμβους των Ομηρικών ηρώων Αχιλλέως και Πατρόκλου.

Οι αρχαίοι Έλληνες ιστορικοί τοποθετούσαν τον Τρωικό πόλεμο στον 12ο, 13ο ή 14ο αιώνα π.Χ.: ο Ερατοσθένης στα 1184 π.Χ., ο Ηρόδοτος το 1250 π.Χ., ο Δουρίς το 1334 π.Χ.

Περιπέτεια 1η: Η χώρα των Κικόνων

Λίγο μετά την αποχώρησή τους από την Τροία, ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του έφτασαν στην χώρα των Κικόνων, οι οποίοι ήδη από την Ιλιάδα αναφέρονται ως σύμμαχοι των Τρώων.

Τα καράβια του Οδυσσέα αποκόπηκαν από τον υπόλοιπο ελληνικό στόλο εξαιτίας μιας τρικυμίας και προσάραξαν αναγκαστικά στους Κίκονες. Η χώρα τους αναφέρεται ως Ισμαρίδα, πόλη των Αρχαίων Θρακών και ταυτίζεται με τη σημερινή Μαρώνεια του νομού Ροδόπης όπου σώζεται μάλιστα μεγάλο τμήμα της αρχαίας πόλης.

Η ομάδα του Οδυσσέα επιτίθεται στους Κίκονες, καταστρέφουν την πόλη τους και κλέβουν τις γυναίκες τους. Οι Κίκονες αντεπιτίθενται σκοτώνοντας 76 από τους συντρόφους του Οδυσσέα. Οι εναπομείναντες μπαίνουν ξανά στα καράβια και συνεχίζουν το ταξίδι τους.

Περιπέτεια 2η: Η χώρα των Λωτοφάγων

Τα καράβια του Οδυσσέα συνεχίζουν το ταξίδι τους νότια. Ωστόσο, στο Ακρωτήριο του Κάβο Μαλιά της Λακωνίας, μια μεγάλη καταιγίδα που κρατά δέκα μέρες τους βγάζει ξανά εκτός πορείας και τους στέλνει προς τις ακτές της Βόρειας Αφρικής, όπου «πιάνουν λιμάνι» στη χώρα των Λωτοφάγων. Εκεί οι ειρηνικοί και φιλόξενοι ντόπιοι τρέφονταν με λωτούς, ένα εξωτικό φρούτο που όποιος το έτρωγε ξεχνούσε το παρελθόν του. Ο Οδυσσέας έστειλε τρεις απ’ τους συντρόφους του να δουν τι άνθρωποι ζούσαν σ’ αυτή τη χώρα κι αυτοί δοκίμασαν τους λωτούς που τους πρόσφεραν οι ντόπιοι ξεχνώντας την πατρίδα. Ανήσυχος ο Οδυσσέας πήγε να τους βρει, τους πήρε με το ζόρι κι αμέσως διέταξε τα καράβια να σαλπάρουν.

Το νησί των Λωτοφάγων, σύμφωνα με τους ερευνητές, βρισκόταν πιθανότατα κοντά στις ακτές της Β. Αφρικής, καθώς στην περιοχή ήταν από την αρχαιότητα ευρύτατα διαδεδομένος ο λωτός. Συγκεκριμένα, θεωρούν ότι πρόκειται για το σημερινό Ζέρμπα ή Τζέρμπα, που διοικητικά ανήκει στην Τυνησία, στον Κόλπο της Σύρτης.

Περιπέτεια 3η: Η χώρα των Κυκλώπων

Η επόμενη περιπέτεια είναι μια από τις πιο διάσημες. Ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του μετά τους Λωτοφάγους ακολούθησαν βορειοανατολική πορεία και σταμάτησαν σε ένα βραχώδες νησί, όπου μπήκαν σε μια σπηλιά για να ξεκουραστούν. Η περιοχή ανήκε στους Κύκλωπες, μονόφθαλμους και γιγάντιους εχθρικούς κτηνοτρόφους, οι οποίοι ήταν παιδιά του θεού Ποσειδώνα. Η σπηλιά άνηκε στον Πολύφημο, ο οποίος όταν τους ανακάλυψε εκεί έφαγε μερικούς από τους συντρόφους του Οδυσσέα. Τελικά ξέφυγαν, όταν ο Ιθακήσιος ήρωας τύφλωσε με ένα μυτερό ξύλο το μοναδικό μάτι του Πολύφημου. Αυτή η κίνηση όμως προκάλεσε την οργή του Ποσειδώνα, ο οποίος θα δυσκόλευε κι άλλο τον νόστο του Οδυσσέα στο μέλλον.

Χάρτης του καθηγητή κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, Πίτερ Στρακ

Οι ερευνητές τοποθετούν το νησί των Κυκλώπων στις Συρακούσες της Σικελίας ένα μέρος που έχει πολλές μεγάλες σπηλιές και θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «σκηνικό» γι’ αυτήν την περιπέτεια, ενώ βρίσκεται πράγματι βορειοανατολικά της Τζέρμπα.

Περιπέτεια 4η: Τα νησιά του Αιόλου

Μετά τους Κύκλωπες, τα καράβια έφτασαν στην «Αιολία», τα νησιά που άνηκαν στον θεό των ανέμων, τον Αίολο. Αυτός αποφάσισε να τους βοηθήσει και τους φιλοξένησε για έναν περίπου μήνα. Όταν ήρθε η ώρα να φύγουν συνέλεξε σε έναν ασκό όλους τους ανέμους και άφησε μόνο τον Ζέφυρο να πνέει ήρεμα, ώστε οι σύντροφοι να βρουν επιτέλους το δρόμο για την Ιθάκη. Παρέδωσε το σάκο στον Οδυσσέα με ρητή εντολή να μην ανοιχτεί μέχρι να φτάσουν. Μετά από ταξίδι εννέα ημερών και ενώ είχαν πλησιάσει την Ιθάκη, η απληστία και η περιέργεια των συντρόφων τους ώθησε να ανοίξουν το σάκο πιστεύοντας ότι θα βρουν χρυσάφι. Έτσι, απελευθέρωσαν όλους τους ανέμους προκαλώντας απίστευτη φουρτούνα. Ο Οδυσσέας γύρισε άρον άρον στον Αίολο. Αυτός τον έδιωξε χωρίς να του δώσει καμιά άλλη βοήθεια, θεωρώντας ότι τον κατέτρεχε η οργή των θεών.

Η «Αιολία» έχει ταυτιστεί με τις Λιπάρες νήσους, οι οποίες βρίσκονται βόρεια της Σικελίας προς τα παράλια της Ιταλίας και αποτελούν ένα σύμπλεγμα οχτώ ηφαιστειογενών νησιών. Ο Αίολος διέμενε στο μεγαλύτερο των νησιών, τη Στρογγύλη, η οποία σήμερα ονομάζεται Στρόμπολι. Ο Όμηρος λέει ότι το νησί είχε γύρω γύρω απόκρημνους βράχους στους οποίους υπήρχε αδιαπέραστο χάλκινο τείχος. Πράγματι, στο νησί υπάρχει ηφαίστειο και οι πλαγιές του σκεπάζονται από σκληρή λάβα, που από μακριά μοιάζουν με χάλκινο τείχος.

Περιπέτεια 5η: Η γη των Λαιστρυγόνων

Οι άνεμοι παρέσυραν τελικά τα πλοία στην Τηλέπυλο, τη χώρα όπου έμεναν οι ανθρωποφάγοι γίγαντες, Λαιστρυγόνες. Όλα τα πλοία – εκτός του Οδυσσέα- έδεσαν στο λιμάνι και ο Οδυσσέας έστειλε συντρόφους να δουν ποιοι μένουν εκεί. Ο βασιλιάς των Λαιστρυγόνων, Αντιφάτης, έφαγε τον έναν και οι άλλοι δυο έτρεξαν έντρομοι στα καράβια να ενημερώσουν τι συνέβη. Καθώς τα πλοία έφευγαν, οι Λαιστρυγόνες πέταξαν εναντίον τους τεράστιους βράχους. Πολύ γρήγορα 11 από τα 12 πλοία- όσα είχαν δέσει στο λιμάνι- χάθηκαν αύτανδρα. Το μόνο που γλίτωσε ήταν το καράβι του Οδυσσέα που είχε δέσει σε έναν βράχο μακριά από λιμάνι.

Η χώρα των Λαιστρυγόνων θεωρείται ότι βρισκόταν στην πεδιάδα του Δρέπανου της δυτικής Σαρδηνίας στα παράλια της Τυρρηνικής Θάλασσας. Μάλιστα, η καταγωγή των Λαιστρυγόνων εντοπίζεται στις παρατηρήσεις των Ελλήνων ναυτικών για τους Γίγαντες του Μόντε Πράμα, τις αρχαίες πέτρινες φιγούρες στη χερσόνησο της Σαρδηνίας. Αυτές οι θεάσεις πιθανότατα έδωσαν αφορμή για ιστορίες γιγαντιαίων, κανιβαλιστικών όντων, με αποκορύφωμα τη δημιουργία του μύθου των Λαιστρυγόνων. Ωστόσο, υπάρχει και η θεωρία ότι οι Λαιστρυγόνες ζούσαν κοντά στο ηφαίστειο της Αίτνας στη Σικελία.

Περιπέτεια 6η: Το νησί της Κίρκης

Με ένα μόνο καράβι πλέον να βρίσκεται στο στόλο του Οδυσσέα, το δικό του, συνεχίζεται το ταξίδι μέχρι που οι άνεμοι τους οδηγούν στο νησί της μάγισσας Κίρκης, γνωστό με το περίεργο όνομα Αιαία. Όταν ο Οδυσσέας έστειλε τρεις συντρόφους του στο παλάτι της Κίρκης, η μάγισσα τους έδωσε να φάνε και να πιούν και αυτοί το έκαναν ακόρεστα. Γι’ αυτό τους μεταμόρφωσε σε γουρούνια. Όταν ο Οδυσσέας το έμαθε πήγε να αντιμετωπίσει την Κίρκη και αποδείχθηκε ότι ο ίδιος ήταν απρόσβλητος από τις μαγείες της χάρη στον Ερμή κάτι που εντυπωσίασε την μάγισσα, η οποία έκανε ξανά τους συντρόφους του Οδυσσέα άντρες. Έτσι, ο Οδυσσέας τα βρήκε με την Κίρκη και όλοι έμειναν στο νησί της για έναν περίπου χρόνο.

Οι απόψεις για το πού βρισκόταν το μυθικό νησί Αιαία διίστανται. Κλασικοί Ρωμαίοι συγγραφείς το τοποθετούν σε μια παραθαλάσσια περιοχή (κι όχι σε νησί) νότια της Ρώμης στο ακρωτήρι κοντά στο όρος Κιρκαίο. Μάλιστα, το 2019 αρχαιολόγοι υποστήριξαν ότι βρήκαν ευρήματα σε μια σπηλιά που μοιάζουν με όσα περιγράφει ο Όμηρος για το νησί. Άλλοι ερευνητές τοποθετούν πάντως το νησί της Κίρκης στην σημερινή Πάλμα ντι Μαγιόρκα των Βαλεαρίδων Νήσων στα ανατολικά της Ισπανίας.

Περιπέτεια 8η: Ο κάτω κόσμος

Η Κίρκη συμβούλευσε τον Οδυσσέα να κατέβει στον Κάτω Κόσμο και να βρει τον μάντη Τειρεσία, για να του πει πώς θα επιστρέψει στη πατρίδα του. Έτσι, έπρεπε να πάει στα πέρατα του Ωκεανού, στη χώρα των Κιμμερίων, όπου βασιλεύει το σκοτάδι, για να πάρει χρησμό από τον μάντη. Ο Τειρεσίας του προφήτεψε όσα μπορεί να τους συμβούν στο νησί του Ήλιου, αλλά και στην Ιθάκη, και τι πρέπει να κάνει μετά τον νόστο του.

Το πού βρίσκεται η είσοδος του Κάτω Κόσμου είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει πολύ τους μελετητές. Κάποιοι προτείνουν τα ανατολικά παράλια της Ιβηρικής Χερσονήσου στο ύψος της Βαρκελώνης, ενώ άλλοι θεωρούν ότι βρίσκεται στα δυτικά παράλια της Ιταλίας, κοντά στην Κύμη της Καμπανίας. Πολλοί θεωρούν ωστόσο ότι το ταξίδι στον Κάτω Κόσμο δεν έχει κανένα γεωγραφικό αντίστοιχο καθώς αποτελεί κάτι το μεταφυσικό.

Περιπέτεια 8η: Το νησί των Σειρήνων

Μετά την κάθοδο στον Κάτω Κόσμο, το ταξίδι συνεχίζεται και το καράβι του Οδυσσέα πλησιάζει τις Σειρήνες. Αυτές ήταν επικίνδυνα όντα με σώμα πουλιού και κεφάλι γυναίκας. Το τραγούδι τους παρέσυρε τους ναυτικούς στο νησί τους, όπου τους έτρωγαν. Ο Οδυσσέας ενημερωμένος από την Κίρκη, βούλωσε με κερί τα αυτιά των συντρόφων του και διέταξε να τον δέσουν στο κατάρτι για να μπορέσει να ακούσει το μαγευτικό τραγούδι, αλλά να μην παρασυρθεί από αυτό. Τους διέταξε μάλιστα να μην τον λύσουν ό,τι κι αν τους πει. Έτσι κατάφεραν να περάσουν αλώβητοι.



Οι Σειρήνες θεωρείται ότι ζούσαν στο νησί της Κορσικής κατά μία εκδοχή, ενώ κατά μια άλλη (που παραδίδει ο Ησίοδος) βρίσκονταν στο νησί Ανθεμόεσσα του Τυρρηνικού πελάγους, στο στενό της Μεσσήνης μεταξύ Σικελίας και Καλαβρίας. Παρόλο που δεν διασώζεται αυτό το όνομα του νησιού πιθανολογείται ότι ταυτίζεται με τα νησιά Ίσκια ή Κάπρι στον κόλπο της Νάπολης. Αλλες παραδόσεις τοποθετούν τις σειρήνες στο Ακρωτήριο του Φάρου στη Σικελία ή στις νήσους Σειρηνούσες κοντά στην Ποσειδωνία της Κάτω Ιταλίας. Όλες οι τοποθεσίες περιγράφονταν ως μέρη που περιβάλλονταν από γκρεμούς και βράχια.

Περιπέτεια 9η: Τα στενά της Σκύλλας και της Χάρυβδης

Η επόμενη δοκιμασία ήταν το στενό της Σκύλλας και της Χάρυβδης. Εκεί παραμόνευε η Χάρυβδη που συνέθλιβε τα πλοία ανάμεσα στους πανύψηλους απότομους βράχους και η Σκύλλα που άρπαζε και έτρωγε τους ανυποψίαστους ναυτικούς. Ο Οδυσσέας κατάφερε να περάσει το πλοίο στην άλλη πλευρά, ωστόσο έχασε πάρα πολλούς συντρόφους του.

Οι περισσότεροι συμφωνούν ότι η Σκύλλα και η Χάρυβδη βρίσκονταν στη σημερινή Μεσσήνη, τη στενή λωρίδα θάλασσας ανάμεσα στην Ιταλία και τη Σικελία.

Περιπέτεια 10η: Η χώρα του Ήλιου

Εξαντλημένοι ο Οδυσσέας και οι εναπομείναντες σύντροφοί του ταξίδευαν στη θάλασσα ώσπου αντίκρισαν το νησί, όπου βρισκόταν το βασίλειο του θεού Ήλιου, τη Θρινακία. Οι ναύτες απαίτησαν να σταματήσουν για να ξεκουραστούν και ο μοναδικός όρος που τους ετέθη ήταν να μην πειράξουν τα ιερά βόδια του Ήλιου. Αφού όμως επί έναν μήνα έτρωγαν μόνο ψάρια και παρά τις αντιρρήσεις του Οδυσσέα, ο οποίος ήξερε από τον Τειρεσία τι τους περιμένει, οι σύντροφοι έσφαξαν το κοπάδι και το έφαγαν. Ο θεός για να τους εκδικηθεί, ζήτησε από το Δία να στείλει τους τρομερούς του κεραυνούς μόλις θα έφευγαν από το λιμάνι. Η καταιγίδα βύθισε το πλοίο και όλο το πλήρωμα. Μόνο ο Οδυσσέας σώθηκε, αφού δεν είχε φάει από τα βόδια, χρησιμοποιώντας την καρίνα ως σανίδα σωτηρίας.

Αρκετές φορές η Θρινακία ταυτίζεται με τη Σικελία, καθώς το όνομά της μοιάζει με το όνομα Τρινακρία (= με τρεις άκρες), ονομασία της Σικελίας εξαιτίας του τριγωνικού της σχήματος. Ωστόσο, το νησί ταυτίζεται επίσης και με τη Μάλτα.

Περιπέτεια 11η: Το νησί της Καλυψούς

Ο Οδυσσέας θαλασσοδαρμένος έφτασε το νησί της νύμφης Καλυψούς, κόρης του Άτλαντα, το οποίο ονομαζόταν Ωγυγία. Η Καλυψώ περιμάζεψε το μισοπεθαμένο Οδυσσέα, τον φρόντισε και τελικά τον ερωτεύτηκε. Έμειναν μαζί επτά χρόνια, αλλά η μελαγχολία του Οδυσσέα για τον νόστο συγκίνησε τους Θεούς οι οποίοι αποφάσισαν ότι ήρθε η ώρα να τον βοηθήσουν να επιστρέψει. Έτσι, διέταξαν την Καλυψώ να τον βοηθήσει να φύγει, όπως και έγινε.

Υπάρχουν επίσης πολλές απόψεις για τον τόπο που αποτελούσε το νησί της Ωγυγίας. Έχει προταθεί ήδη από τον 4ο αιώνα πΧ και τον φιλόσοφο Ευήμερο ότι η Ωγυγία ταυτίζεται με το μικρότερο νησί τους Αρχιπελάγους της Μάλτας, το νησί Γκόζο. Υπάρχει και η άποψη ότι βρισκόταν στο νησί της Κέρκυρας (η οποία ωστόσο συνήθως αποδίδεται στην χώρα των Φαιάκων) αλλά και στο νησί των Οθωνών, το δυτικότερο σημείο της Ελλάδας που βρίσκεται βορειοδυτικά της Κέρκυρας. Κάποιοι άλλοι, όπως ο Πλούταρχος, προτείνουν μια πιο τολμηρή εναλλακτική τοποθετώντας την Ωγυγία στον Ατλαντικό Ωκεανό.

Περιπέτεια 12η: Το νησί των Φαιάκων

Φεύγοντας από το νησί της Καλυψούς, έφτασε η στιγμή που ο Οδυσσέας αντιμετώπισε την οργή του Ποσειδώνα ως τιμωρία για την τύφλωση του Πολύφημου. Ο θεός προκάλεσε τεράστια θαλασσοταραχή και ο Οδυσσέας ξεβράστηκε γυμνός και σε άθλια κατάσταση σε έναν άγνωστο τόπο, τη Σχερία. Ευτυχώς εκεί βρήκε φιλόξενους ανθρώπους, τους Φαίακες, οι οποίοι είχαν βασιλιά τον Αλκίνοο. Αυτοί του πρόσφεραν κάθε φροντίδα και ο Οδυσσέας τους άνοιξε την καρδιά του αφηγούμενος τις περιπέτειες που ζούσε τα τελευταία δέκα χρόνια. Οι Φαίακες τελικά τον βοήθησαν να επιστρέψει επιτέλους στην πολυπόθητη Ιθάκη.

Η Σχερία ταυτίζεται από τους περισσότερους με τη σημερινή Κέρκυρα, καθώς ο Όμηρος περιγράφει το νησί των Φαιάκων ως ένα καταπράσινο νησί με πολλά νερά κάτι που ισχύει και για την Κέρκυρα. Ακόμα και ο Θουκυδίδης στην ιστορία του κάνει τη συγκεκριμένη σύνδεση.

Ωστόσο, μοιάζει περίεργο ότι οι Φαίακες δεν φαίνεται να ξέρουν τον Οδυσσέα, τον βασιλιά της Ιθάκης που βρίσκεται πολύ κοντά στην Κέρκυρα. Επίσης, ο Οδυσσέας κάποια στιγμή τους λέει: «Υπολογίστε με ως φίλο σας, παρόλο που ζω τόσο μακριά από εσάς». Αυτά τα στοιχεία ώθησαν ορισμένους να απορρίψουν την Κέρκυρα ως πιθανή Σχερία. Αντίθετα, έχει προταθεί η μινωική Κρήτη (δεδομένου ότι οι Φαίακες εμφανίζονται πολύ ειρηνικοί και δεν έχουν αναμειχθεί στον Τρωικό Πόλεμο), ενώ άλλοι την ταυτίζουν με την μυθική Ατλαντίδα του Πλάτωνα. Ο Στράβων και ο Πλούταρχος είχαν προτείνει ότι η Σχερία βρισκόταν στον Ατλαντικό Ωκεανό.

Η Ιθάκη:

Τελικά, ο Οδυσσέας φτάνει στην πολυαγαπημένη του Ιθάκη μετά από 10 χρόνια πολέμου στην Τροία και άλλα 10 περιπλανήσεων, όπου πριν τελικά βασιλέψει ανέφελα ξανά, σκοτώνει όλους τους μνηστήρες που διεκδικούσαν την πιστή του Πηνελόπη και εποφθαλμιούσαν τον θρόνο του.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι οι ερευνητές δεν είναι σίγουροι ότι η Ιθάκη του Οδυσσέα είναι πράγματι η σημερινή Ιθάκη παρά το ίδιο όνομα και αρχαιολογικούς και ιστορικούς συσχετισμούς που φέρεται να αποδεικνύουν τον συσχετισμό. Μερικοί μελετητές υποστήριξαν ότι η Ιθάκη του Οδυσσέα είναι στην πραγματικότητα η Λευκάδα και άλλοι την ταυτίζουν με ολόκληρη ή μέρος της Κεφαλονιάς, παρόλο που δεν υποστηρίζεται από γεωγραφικά, ιστορικά ή αρχαιολογικά στοιχεία.

Επίλογος

Το αν ο Όμηρος είχε στο μυαλό του πραγματικές τοποθεσίες όταν περιέγραφε το ταξίδι του Οδυσσέα ή όχι είναι σίγουρα κάτι που δεν θα το μάθουμε ποτέ. Όπως μόνο εικασίες θα παραμείνουν όλες οι περιοχές που έχουν προτείνει κατά καιρούς οι διάφοροι ερευνητές και αρχαιολόγοι. Αυτό που σίγουρα έχει σημασία είναι ότι ο Όμηρος κατάφερε να μεταφέρει σε γραπτό λόγο ένα κείμενο απαράμιλλης αξίας και με τόσο πλούσια περιπέτεια όσο λίγοι έκαναν τις επόμενες χιλιετίες.





Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
8 Νοεμβρίου 2025

‘Ενας από τους επιφανέστερους ‘Ελληνες νομικούς και συνταγματολόγους, που σφράγισε τη μεταπολιτευτική συνταγματική ιστορία της χώρας, σε μια από τις σχετικά πιο ελεύθερες και δημοκρατικές περιόδους της, ο Καθηγητής Γιώργος Κασιμάτης έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 93 ετών στις 5 Οκτωβρίου.

Ο Γιώργος Κασιμάτης δίδαξε Συνταγματικό Δίκαιο και Πολιτειολογία στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, της οποίας υπήρξε πρόεδρος το διάστημα 1993-1997. Συνταξιοδοτήθηκε το 1999 ως ομότιμος καθηγητής. Από τον Οκτώβριο του 1981 έως τον Δεκέμβριο του 1988 ήταν διευθυντής του Νομικού γραφείου του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου βάζοντας τη σφραγίδα του σε ζητήματα όπως η αναθεώρηση του Συντάγματος το 1985-1986 και η εθνικοποίηση τμήματος της εκκλησιαστικής περιουσίας το 1987. Υπήρξε μεταξύ άλλων ιδρυτής και διευθυντής του Ινστιτούτου Συνταγματικών Ερευνών, πρόεδρος του Ιονίου Πανεπιστημίου (1985-1990), πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (1997-1998), αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία.

Αυτά θα τα διαβάσετε στις περισσότερες νεκρολογίες που δημοσιεύτηκαν ή θα δημοσιευτούν. Κινδυνεύετε όμως να μη διαβάσετε περίπου τίποτα για τις θέσεις που πήρε και τους αγώνες που έδωσε τα τελευταία εικοσιπέντε χρόνια, σε κατεύθυνση εντελώς αντίθετη με τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού πολιτικού κατεστημένου και ολόκληρης της κατ’ ευφημισμό αποκαλούμενης ελίτ, δηλαδή των «διανοουμένων», δημοσιογράφων και πανεπιστημιακών που «διακονούν» αυτό το κατεστημένο, και τους έξωθεν «προϊσταμένους» τους. Γι’ αυτό και είπα να τα γράψω αποτίοντας φόρο τιμής στον φίλο Καθηγητή και αγωνιστή, αλλά και διατηρώντας τα για την ιστορική μνήμη μας που τείνει όλο και περισσότερο να εξαλειφθεί ή/και παραμορφωθεί.

Ο Γιώργος Κασιμάτης δεν πρωταγωνίστησε μόνο κατά την περίοδο του Ανδρέα Παπανδρέου. Υπήρξε επίσης ένας από τους πάρα πολύ λίγους προβεβλημένους και καταρτισμένους επιστήμονες που στήριξε αποφασιστικά τα πιο κρίσιμα, τα πιο ζωτικά ελληνικά λαϊκά και εθνικά συμφέροντα, τη δημοκρατία, τον ίδιο τον έλεγχο του ελληνικού και κυπριακού κράτους από τον ελληνικό (κυπριακό) λαό, που υπερασπίστηκε την ίδια την ύπαρξη, ουσιαστικά, των δύο αυτών κρατών, αντιτιθέμενος σε ξενόφερτα και εντελώς παρανοϊκά, πρωτοφανή και στη διεθνή πρακτική, σχέδια που απέβλεπαν α) στην κατάργηση του κυπριακού κράτους, ως κυρίαρχου, ανεξάρτητου και δημοκρατικού κράτους (σχέδιο Ανάν και πενταμερείς διασκέψεις για το κυπριακό), β) στον δραστικό περιορισμό της κυριαρχίας και του όποιου δημοκρατικού και ανεξάρτητου χαρακτήρα του ελληνικού κράτους (Μνημόνια, Δανειακές Συμβάσεις, PSI). Ξενόφερτα μεν αλλά που υποστηρίχθηκαν με φανατισμό από τη μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού κατεστημένου.

O Κασιμάτης χρησιμοποίησε την πολύ σημαντική επιστημονική του κατάρτιση για να καταδείξει την αντίθεση των Μνημονίων και των Δανειακών προς το ελληνικό Σύνταγμα και το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο. Για τον κορυφαίο ‘Ελληνα συνταγματολόγο, τα ελληνικά Μνημόνια και οι Δανειακές απετέλεσαν ανατροπή του ίδιου του καθεστώτος της αστικής δημοκρατίας, όπως σημειώνει σε μια σημαντική ομιλία του το 2015 (πριν το δημοψήφισμα) για τα Μνημόνια και τις Δανειακές Συμβάσεις , εκφράζοντας διακριτικά και την απορία του γιατί η κυβέρνηση Τσίπρα – Βαρουφάκη δεν φαινόταν να θέτει στη διαπραγμάτευση ένα από τα κορυφαία όπλα της Ελλάδας, τη μη νομιμότητα δηλαδή των προγραμμάτων που τής επεβλήθησαν. (Στην πραγματικότητα άλλωστε, με το ανακοινωθέν του Eurogroup που συνομολόγησε στα τέλη Φεβρουαρίου 2015, η κυβέρνηση αυτή είχε αναγνωρίσει εμμέσως πλην σαφώς τη νομιμότητα και του χρέους και των Μνημονίων, καθιστώντας ουσιαστικά άνευ περιεχομένου την υπόλοιπη υποτιθέμενη διαπραγμάτευση.)

Τόσο το σχέδιο Ανάν, κατάλυσης του κυπριακού κράτους, όσο και τα Μνημόνια και οι Δανειακές, υποταγής του ελλαδικού κράτους , σχεδιάστηκαν από ξένες δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία, το Ισραήλ και η «Διεθνής του Χρήματος» (με πρωταγωνιστικό ρόλο της διαβόητης Goldman Sachs και υποστηρίχθηκαν από τον «χρήσιμο ηλίθιο» της Ευρώπης, δηλαδή τη Γερμανία και την ΕΕ . Αλλά δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν καν αυτά τα σχέδια αν δεν τα υποστήριζε ενθουσιωδώς η μεγάλη πλειοψηφία της παγίως «Μηδίζουσας» ελληνικής άρχουσας τάξης και των πολιτικών, δημοσιογραφικών και πανεπιστημιακών εκπροσώπων της.

Η τάξη αυτή ποτέ σχεδόν δεν υπερασπίστηκε το ελληνικό κράτος. Η ιστορική της λειτουργία ήταν συνήθως να οργανώνει την εξάρτηση της Ελλάδας από ξένες δυνάμεις, αποσπώντας σε αντάλλαγμα το δικαίωμα να τη λεηλατεί μαζί τους.

Αποδέχθηκε να είναι το ελληνικό κράτος ουσιαστικά προτεκτοράτο των μεγάλων δυτικών δυνάμεων κατά το μεγαλύτερο διάστημα της ιστορίας του μετά το 1821, με μικρές εξαιρέσεις. Μετά όμως την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991, οι δυνάμεις του ανερχόμενου Ολοκληρωτισμού του Χρήματος δεν χρειάζονταν πια ούτε ως άτυπο προτεκτοράτο την Ελλάδα, όπως τη χρειάζονταν κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. «Οι ‘Ελληνες δεν έχουν καταλάβει ότι δεν τους χρειαζόμαστε πια», έγραψε το 2010 ο διευθυντής του αμερικανοεβραϊκού think tank Stratfor, ο Friedman. Εξ ου και επέλεξαν την Ελλάδα και την Κύπρο για πειραματόζωα για την εγκαθίδρυση μιας νέας και ολοκληρωτικής παγκόσμιας τάξης που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από αυτές που φαντάστηκαν ο Ζαμιάτιν, ο Κάφκα, ο ‘Οργουελ, ο Χάξλευ.

Δεν επεδίωκαν, όπως πάγια έπρατταν, απλά την «πειθάρχηση», την υποδούλωση του ελληνικού λαού και του κράτους του, όπως και της Κύπρου, στρατηγικός σκοπός τους ήταν και είναι μια Ελλάδα (και μια Κύπρος) όχι απλώς ελεγχόμενη, αλλά μια «Ελλάδα χωρίς ‘Ελληνες», για να χρησιμοποιήσω κι εγώ μια φόρμουλα που χρησιμοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης για να περιγράψει την επιδίωξη των Μνημονίων. Θέλουν να καταστρέψουν την Ελλάδα, υποστήριξε ο μεγάλος Αμερικανός στοχαστής Νόαμ Τσόμσκι (https://www.tovima.gr/2011/10/20/vimagazino/tsomski-i-troika-thelei-na-sas-katastrepsei/, https://www.news247.gr/oikonomia/noam-tsomski-katastrefete-tin-ellada/). Θέλουν να συμβεί στους ‘Ελληνες ο διασκορπισμός τους, όπως συνέβη προ δισχιλιετίας με τους Εβραίους, κατά την καθιερωμένη τουλάχιστον εκδοχή της ιστορίας τους. Αυτό εξηγεί και γιατί το οικονομικό πρόγραμμα που επέβαλλαν στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τα προγράμματα λιτότητας που επεβλήθησαν σε άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, προκάλεσε μια μείωση του ΑΕΠ κατά 27%, όση και στο μεγάλο Κραχ του 1929 και τη μακρότερη ύφεση στην παγκόσμιο οικονομική ιστορία. Αυτό δεν ήταν πρόγραμμα έστω νεοφιλελεύθερης «διόρθωσης», ήταν πρόγραμμα καταστροφής κράτους – έθνους(*). Ακόμα πιο απόλυτη ήταν η θρασύτατη, επιχειρηθείσα το 2004 πλήρης κατάλυση του κυπριακού κράτους https://www.kathimerini.gr/politics/182886/giati-xanaleme-ochi-sto-schedio-anan/, που θα άφηνε την ελληνική συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού του στο έλεος ξένων δυνάμεων (ΗΠΑ, Βρετανία, Ισραήλ) που, εμμέσως πλην σαφώς, θα ήλεγχαν τη δικαστική, εκτελεστική και νομοθετική εξουσία. (Σύμφωνα με ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Επίκαιρα, τη σύνταξη τόσο του σχεδίου Ανάν, όσο και της Δανειακής Σύμβασης με την Ελλάδα, έκανε η ίδια νομική εταιρεία που εδρεύει στο Λονδίνο. Αν αυτό συνέβη υπογραμμίζει με τον καλύτερο τρόπο τη στρατηγική συνάφεια των επιθέσεων στο κυπριακό και στο ελλαδικό κράτος, ότι δηλαδή και το σχέδιο για την Κύπρο και τα ελληνικά μνημόνια δεν ήταν παρά δύο υποκεφάλαια ενός ενιαίου «πολέμου» κατά των Ελλήνων).

Η ποιότητα της ελληνικής άρχουσας τάξης

Ας ανοίξουμε στο σημείο αυτό μια αναγκαία παρένθεση. Γιατί αν ισχύουν τα προηγηθέντα, ισχύει δυστυχώς και κάτι άλλο. Κανένα από αυτά τα σχέδια δεν θα είχαν εμφανισθεί καν αν επρόκειτο για άλλη χώρα όχι μόνο της Ευρώπης, αλλά και του Τρίτου Κόσμου. Για παράδειγμα ούτε καν στις ηττηθείσες κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο Γερμανία και Ιαπωνία δεν επεβλήθη ο όρος του δια παντός αφοπλισμού, της κατάργησης του δικαιώματος στην αυτοάμυνα, που επέβαλε το σχέδιο Ανάν στην Κύπρο. Ακόμα και σε περιπτώσεις όπως αυτές της Βοσνίας, της δυτικής Σαχάρας, της Παλαιστίνης και του ανατολικού Τιμόρ επεβλήθησαν μεν πολύ κακές, απαράδεκτες ρυθμίσεις σε θέματα κυριαρχίας, αλλά πάντως καλύτερες από αυτές του σχεδίου Ανάν. Και επεβλήθησαν υπό φοβερή στρατιωτική πίεση, δεν τις συνομολόγησαν ιδία βουλήσει οι ηγέτες τους, όπως έγινε παρ’ ημίν με τις κυβερνήσεις Σημίτη και Κληρίδη. Ακόμα και η (πλήρης) διχοτόμηση έναντι εδάφους και άλλων ανταλλαγμάτων θα ήταν καλύτερη λύση από αυτή που σκαρφίστηκαν, τη υποδείξει του ξένου παράγοντα, οι ιθύνοντες Ελλάδας και Κύπρου, λύση που κινδυνεύει μάλιστα να επανέλθει τώρα. Επ’ αυτής και ακόμα χειρότερης διαπραγματεύεται τώρα η κυπριακή ηγεσία, παρά την πάνδημη αποδοκιμασία της από τον κυπριακό λαό στο δημοψήφισμα του 2004.

‘Όλα τα σχέδια του ΔΝΤ προέβλεπαν να προκύψει εν τέλει από την εφαρμογή τους βιώσιμο χρέος και αυτό ήταν μάλιστα μια υποχρέωση γραμμένη στο ίδιο το Καταστατικό του. Μόνη παγκοσμίως εξαίρεση ήταν το ελληνικό πρόγραμμα, που όμως δεν θα μπορούσε να ισχύσει χωρίς την υπογραφή του Πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου (που πιθανώς δεν καταλάβαινε καν τι υπέγραφε) και του Υπουργού του Μιχάλη Παπακωνσταντίνου (που το καταλάβαινε πολύ καλά). (Το ότι βέβαια παραβιάστηκε το ίδιο το Καταστατικό του ΔΝΤ αποδεικνύει τη σημασία που αποδόθηκε στο ελληνικό πρόγραμμα από ισχυρότατες διεθνείς δυνάμεις). Ούτε υλοποιήθηκε σε οποιοδήποτε άλλο κράτος το κούρεμα των καταθέσεων που προβλέφθηκε από το κυπριακό μνημόνιο.

Αυτά συνέβησαν όχι μόνο γιατί οι «επιτιθέμενες δυνάμεις» είναι «κακές» που ασφαλώς είναι, αλλά και γιατί βρήκαν εντελώς «μπόσικους», ασυνάρτητους, χωρίς στοιχειώδη κρατική κουλτούρα ή/και διεφθαρμένους και εκβιάσιμους αυτούς που τις διοικούσαν. Η Ιρλανδία αίφνης ήταν σε χειρότερη κατάσταση από την Ελλάδα, όταν ξέσπασε η ευρωπαϊκή κρίση χρέους. Δεν της επέβαλαν όμως ούτε κατά διάνοια τα μνημόνια που επέβαλαν στην Ελλάδα. Πως άλλωστε θα μπορούσε να αμυνθεί μια χώρα, όταν περίπου όλοι οι ηγετικοί της παράγοντες, πολιτικοί και κρατικοί, είχαν δωροδοκηθεί από τη Ζήμενς και όχι μόνο;

Η τραγωδία της νεώτερης ελληνικής ιστορίας έγκειται στο ότι, παρά τους τεράστιους και τόσο ηρωϊκούς αγώνες του ελληνικού λαού, όπως αίφνης την ίδια την Επανάσταση του 1821, την Αντίσταση στον ‘Αξονα (1940-45) και την κυπριακή αντιαποικιακή επανάσταση (1955-59), η ποιότητα της άρχουσας τάξης της χώρας και του πολιτικού της προσωπικού ήταν τέτοια που την καταδίκασε στη χρεωκοπία (υπό ευρεία έννοια, όχι μόνο οικονομική). Τα μεγάλα λαϊκά κινήματα που ανέπτυξε «προδόθηκαν» κι αυτά από την ίδια τους την ηγεσία. Και η ατομικιστική, «συμφεροντολόγα» και κενόδοξα επιδεικτική κοινωνία μας συχνά απέφυγε να ελέγξει τις κατά καιρούς εξουσίες και ηγεσίες της.

Φταίνε λοιπόν ασφαλώς «οι ξένοι», φταίμε όμως και «εμείς». Και βέβαια, ως συνήθως, το “ψάρι βρωμάει από το κεφάλι”. Δεν είναι ίδιες οι ευθύνες του περιπτερά που δεν κόβει απόδειξη, με αυτές του Πρωθυπουργού και με αυτές όσων κυβερνάνε ουσιαστικά τον κόσμο καταστρέφοντας χώρες, λαούς και ηπείρους ακόμα.

Η αξία λοιπόν του Κασιμάτη είναι ότι ανήκει στους ελάχιστους μη Μηδίσαντες, σε έναν ελληνικό χώρο που έμοιαζε άλλωστε από την αρχή των πρόσφατων κρίσεών του, βαριά άρρωστος, βάζοντας τη σπουδαία νομική, επιστημονική του κατάρτιση στην υπηρεσία της υπεράσπισης της ίδιας της ύπαρξης του ελληνικού και του κυπριακού κράτους. Ακόμα και σε αυτό, το κορυφαίο ζήτημα της εθνικής μας ζωής, όλο το αστικό πολιτικό προσωπικό και η συντριπτική πλειοψηφία των πάσης φύσεων σκουπιδιών που κυριαρχούν στη δημόσια ζωή δεν είχαν τίποτα να πουν. Δεν είναι ωραίο να μιλάει κανείς για τον εαυτό του, αλλά δυστυχώς για όλους μας η μόνη ολοκληρωμένη νομική και πολιτική ανάλυση του σχεδίου Ανάν που δημοσιεύτηκε πριν από το δημοψήφισμα, ήταν το βιβλίο μου «Η Αρπαγή της Κύπρου» (εκδ. Λιβάνη, 2004). Αλλά εγώ δεν είμαι νομικός ή συνταγματολόγος, δημοσιογράφος είμαι και φυσικός και θα μπορούσα κάλλιστα και να μην υπάρχω. Που ήταν οι σχολές της Νομικής, οι καθηγητές των διεθνών σχέσεων, οι Νομικές Υπηρεσίες των Υπουργείων Εξωτερικών Ελλάδας και Κύπρου, που ήταν εν τέλει το ελληνικό και το κυπριακό κράτος και οι αντίτοιχες κοινωνίες;

Προφανώς είχαν διαλυθεί και παραδοθεί πολύ προτού εμφανιστούν τα σχέδια που απλώς ήρθαν να επικυρώσουν τη διάλυση και την αποσύνθεση.

Πρέπει να τηρείται το δίκαιο;

Ο επίσης συνταγματολόγος και ομολογουμένως ευφυής και καταρτισμένος Βαγγέλης Βενιζέλος, χαρακτήρισε τον Γιώργο Κασιμάτη, στη δήλωση που έκανε με αφορμή τον θάνατό του, ένα ολόκληρο κεφάλαιο της ελληνικής συνταγματικής ιστορίας αποχαιρετώντας τον με σεβασμό, όπως έγραψε, παρά τις κάποιες διαφωνίες που είχαν μεταξύ τους, τις οποίες ανέφερε χωρίς να κατονομάσει.

Ο θάνατος έχει, εκτός των άλλων, την ιδιότητα να μην επιτρέπει στους νεκρούς να αμυνθούν, να υπερασπιστούν τον εαυτό τους όχι μόνο από τις επικρίσεις και τις επιθέσεις εναντίον τους, αλλά και από τους επαίνους ακόμα. Το είδαμε και στη συντριπτική πλειοψηφία των νεκρολογιών που γράφτηκαν για τον φίλο και ομοϊδεάτη του Κασιμάτη στην τελευταία περίοδο, τον Μίκη Θεοδωράκη όταν πέθανε. Κατάφεραν το ακατόρθωτο. Να μην πουν ούτε μία κουβέντα σχεδόν για τα τελευταία … 25 χρόνια της πολιτικής του δράσης και παρουσίας, μεταξύ άλλων και για την αντίθεσή του στο σχέδιο Ανάν και τα Μνημόνια, τις δύο όψεις της επίθεσης κατά του ελληνικού λαού από τη δυτική, χρηματιστική νέο-αποικιοκρατία.

Το να έχουν διαφορές δύο επιστήμονες ή δύο πολιτικοί δεν είναι βέβαια ούτε παράξενο, ούτε μεμπτό. Αλλά, εξ όσων γνωρίζω, ο Βενιζέλος δεν αμφισβήτησε την εγκυρότητα των νομικών διαγνώσεων που έκανε ο Κασιμάτης, το αντίθετο. Για παράδειγμα είπε για το σχέδιο Ανάν «ότι μπορείς να το ξετινάξεις σε δύο λεπτά, από πλευράς ευρωπαϊκού, συνταγματικού και διεθνούς δικαίου». Και τι συμπέρασμα έβγαλε από μια τέτοια διάγνωση; ‘Ότι πρέπει οι Κύπριοι να ψηφίσουν υπέρ του σχεδίου. Επίσης κορυφαίος συνταγματολόγος, ο Δημήτρης Τσάτσος υποστήριξε ότι «μόνο παράφρων θα μπορούσε να συντάξει το σχέδιο Ανάν». Και μερικές μέρες αφότου το είπε αυτό, υπέκυψε στις πιέσεις που του ασκήθηκαν, υποθέτω από το «Σημιτιστάν», καλώντας τους Κυπρίους να υπερψηφίσουν το σχέδιο! Τι νόημα όμως έχουν οι νομικές επιστήμες, τα Συντάγματα, η Δικαιοσύνη και το δίκαιο αν καλούμεθα από όσους τα διδάσκουν στα Πανεπιστήμια και τους πολιτικούς μας ηγέτες να τα ξεχάσουμε στην πράξη; (‘Ένα άλλο πρόσφατο παράδειγμα είναι και η υποστήριξη της γενοκτονίας στην Παλαιστίνη από τις πολιτικές ηγεσίες Ελλάδας και Κύπρου, και διάφορους υποτιθέμενους «πατριώτες» της πυρκαγιάς. Για δύο κράτη που εμμένουν επί δεκαετίες στο διεθνές δίκαιο η υποστήριξη αυτή όχι μόνο καταστρέφει τις ίδιες τις αρχές, τις βάσεις πάνω στις οποίες μπορεί να στηριχθεί μια υγιής κοινωνία ελεύθερων ανθρώπων, αλλά και συνιστά πολιτικο-διπλωματική «αυτοκτονία» από την άποψη των ελληνικών εθνικών συμφερόντων. Πλήττει επίσης ευθέως το πολιτιστικό κεφάλαιο, την ίδια την ταυτότητα της Ελλάδας και γελοιοποιεί τον κεντρικό άξονα της διπλωματίας της, την επίκληση του διεθνούς δικαίου).

Με άλλα λόγια οι διαφορές του κατεστημένου με τον Κασιμάτη δεν είναι επιστημονικές. ‘Ολοι οι σοβαροί επιστήμονες ήξεραν ότι είχε δίκηο, και για το Ανάν και για τα μνημόνια. Η διαφορά έγκειται στο αν πρέπει να τηρείται το δίκαιο και το Σύνταγμα, ή αν θα πρέπει να υποκύπτουμε στη βούληση των ξένων δυνάμεων, αποδεχόμενοι την καταστροφή της χώρας μας. Αν πρέπει να λέμε την αλήθεια και να λειτουργούμε αντίστοιχα ή όχι.

Αυτό υπήρξε άλλωστε το κορυφαίο ερώτημα της νεώτερης ελληνικής ιστορίας, αρχής γενομένης από την Επανάσταση του 1821, αυτή την «αστραπή στη νύχτα της Ιεράς Συμμαχίας», όπως την αποκάλεσε κάποτε, σε μια συζήτηση που είχαμε, ο Τούρκος μαρξιστής Δρ. Γιαλτσίν Κιουτσούκ. Λαϊκή και εθνική κυριαρχία ή ξενοκρατία;

Ο Κασιμάτης δεν είχε διαφορετικές νομικές απόψεις από τον Βενιζέλο ή τον Τσάτσο. Η διαφορά τους ήταν ότι ο ένας έλεγε ότι πρέπει να τηρηθεί η νομιμότητα, οι άλλοι ότι είναι ανάγκη να παραβιαστεί. Και μάλιστα να παραβιαστεί όχι σε ένα κάπως δευτερεύον θέμα, αλλά στα ζητήματα που άπτονται της κυριαρχίας και ανεξαρτησίας του ελληνικού και του κυπριακού κράτους, στα ζητήματα που αφορούν τις προϋποθέσεις της ελευθερίας του ελληνικού λαού, κατ’ ουσίαν την ίδια την ύπαρξη του ελληνικού και του κυπριακού κράτους. Η δεύτερη άποψη επικράτησε διαρκώς και συνεχώς στην Ελλάδα ήδη από το πρώτο Μνημόνιο το 2010 και δεν υπάρχει λόγος επομένως να απορούμε γιατί η χώρα μας βρίσκεται στη σεσηπότα κατάσταση που βρίσκεται σήμερα.

Σχέδιο Ανάν: Κατάργηση του κυπριακού κράτους, μετατροπή της Κύπρου σε αποικία

Ο Κασιμάτης υπήρξε όπως είπαμε σφόδρα αντίθετος, για πάνω από είκοσι χρόνια, σε κορυφαίες επιλογές της συντριπτικής πλειοψηφίας της ελληνικής (ο Θεός να την κάνει) «ελίτ» που αποδέχθηκε την ίδια την ουσιαστική κατάργηση του κυπριακού κράτους, με το σχέδιο Ανάν και του ελληνικού με τα Μνημόνια και τις Δανειακές Συμβάσεις. Και στην Κύπρο και στην Ελλάδα ελάχιστες υπήρξαν οι φωνές που επεσήμαναν μεταξύ του 2002 που εμφανίστηκε και του 2004, που καταψηφίστηκε σε δημοψήφισμα (από το 76% των Ελληνοκυπρίων!!!), ότι το σχέδιο Ανάν, δεν ήταν απλώς ένα λίγο καλύτερο, ή ένα λίγο χειρότερο σχέδιο επίλυσης του κυπριακού, αλλά ότι οδηγούσε, με πρόσχημα την ανάγκη επίλυσης, ούτε λίγο, ούτε πολύ, στην κατάργηση του κυπριακού κράτους και στη μετατροπή της Κύπρου σε δυτική (στο βάθος βεβαίως και ισραηλινή, άλλωστε είναι πια ορατός ο κεντρικός ρόλος του Ισραήλ για όλη τη Δύση) αποικία με μεγάλα βεβαίως δικαιώματα της Τουρκίας

https://www.kathimerini.gr/politics/182886/giati-xanaleme-ochi-sto-schedio-anan/. (Μετά βέβαια το «βροντερό ‘Όχι» του 2004, πολλαπλασιάστηκαν οι οπαδοί του σε Κύπρο και Ελλάδα, όπως τα μανιτάρια πολλαπλασιάζονται μετά από τη βροχή! Πριν όμως το δημοψήφισμα δεν ήταν κατά και τώρα υποστηρίζουν, εμμέσως πλην σαφώς, την επαναφορά του).

Παραμονές του δημοψηφίσματος στην Κύπρο, ο Γιώργος Κασιμάτης, από κοινού με τον Πρόεδρο των ‘Ενωσης Ελλήνων Συνταγματολόγων και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Διεθνούς ‘Ενωσης Συνταγματικού Δικαίου Κώστα Μαυριά εξέδωσαν ανακοίνωση με την οποία χαρακτήρισαν το σχέδιο «συνταγματικό τερατούργημα» που «έρχεται σε πλήρη αντίθεση προς τις θεμελιώδεις αρχές του σεβασμού της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, της προστασίας των δικαιωμάτων του και της δημοκρατίας» και κάλεσαν στην καταψήφισή του.

Το ίδιο έπραξε και ο Μίκης Θεοδωράκης που συνέκρινε μάλιστα το ‘Όχι των Κυπρίων με το ‘Όχι του 1940 και το δικό του ‘Όχι στη χούντα των συνταγματαρχών. Σε κάποιον θα μπορούσε ίσως αυτό να φανεί ως υπερβολή, στην πραγματικότητα όμως δεν είναι. Γιατί και στις τρεις περιπτώσεις το διακύβευμα ήταν η ίδια η εθνική και κρατική κυριαρχία της Ελλάδας και της Κύπρου.

Μετά το δημοψήφισμα, μια ομάδα εννέα παγκοσμίως κορυφαίων νομικών, στην οποία συμμετείχε και ο Κασιμάτης, μελέτησε και πάλι το σχέδιο Ανάν. Στο πόρισμά της αναφέρει μεταξύ πολλών άλλων ότι αυτό το σχέδιο θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε «αυξημένες τριβές και αποσταθεροποίηση», θα απέδιδε «βασικό έλεγχο κυβερνητικών δραστηριοτήτων» σε μη εκλεγμένους και μη Κυπρίους, θα προσέβαλε την ευρωπαϊκή και διεθνή έννομη τάξη, θα νομιμοποιούσε ουσιαστικά το ψευδοκράτος. Το σχέδιο Ανάν ήταν αντίθετο με το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, τη διεθνή σύμβαση κατά των φυλετικών διακρίσεων, την αρχή της δημοκρατίας και τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ. (https://ifestos.edu.gr/a-principled-basis-for-a-just-and-lasting-cyprus-settlement-in-the-light-of-international-and-european-law-by-the-international-expert-panel-convened-by-the-committee-for-a-european-solut/, https://www.alfreddezayas.com/Lectures/cyprusbrussels.shtml, https://www.defenddemocracy.press/legal-questions-regarding-the-cyprus-settlement-under-negotiation/, περιοδικό Τετράδια, αρ. 33, 2007).

Αυτή την εξωφρενική, τερατώδη λύση του κυπριακού υποστήριξε η κυβέρνηση (αντι)Πασοκ του Σημίτη με Υπουργό Εξωτερικών τον Γιώργο Παπανδρέου, υποστηριζόμενη από ένα μεγάλο μέρος της ΝΔ και από τη συντριπτική πλειοψηφία του οικονομικού και μιντιακού κατεστημένου (και τέτοια λύση υποστηρίζουν ακόμα και σήμερα τα βασικά ελληνικά και κυπριακά κόμματα).

Με άλλα λόγια η χώρα, και η Ελλάδα και η Κύπρος, ήταν ήδη «παραδομένη».


Από το σχέδιο Ανάν στα Μνημόνια και τις Δανειακές

‘Εξη μόλις χρόνια μετά την αποτυχημένη απόπειρα κατάλυσης του κυπριακού κράτους από τη «συλλογική Δύση», μέσω των κυβερνήσεων Κληρίδη, Σημίτη και Γιώργου Παπανδρέου ο τελευταίος επανέρχεται και καταφέρνει να εκτελέσει, για λογαριασμό του «διεθνούς παράγοντα» επανέρχεται, το ελλαδικό κράτος τώρα με τις αποικιακού τύπου δανειακές συμβάσεις και τα Μνημόνια, μετατρέποντας τελικά την Ελλάδα σε «αποικία χρέους» (Βενιζέλος, Κοτζιάς, Τσίπρας), «γερμανική αποικία» κατά τον Πρωθυπουργό της Πολωνούς ή (το ορθότερο ίσως) σε «δυτικό προτεκτοράτο» (Financial Times).

Τα Μνημόνια και οι Δανειακές ξεπερνάνε σε εξωφρενικές αποικιακές ρυθμίσεις ακόμα και τις συμφωνίες που επέβαλε το ΔΝΤ στις χώρες του Τρίτου Κόσμου γιατί δεν προέβλεπαν την τελική βιωσιμότητα του χρέους, αλλά και ήραν όλες τις ρήτρες προστασίας της εθνικής κυριαρχίας. Δεν ήταν απλά προγράμματα νεοφιλελεύθερης λιτότητας. ‘Ηταν προγράμματα καταλήστευσης της δημόσιας και της ιδιωτικής περιουσίας των Ελλήνων και αρπαγής του κράτους τους, σταδιακής αποδόμησης των κοινωνικών του λειτουργιών (ασφάλιση, παιδεία, υγεία), φτωχοποίησης του πληθυσμού και αναγκαστικής μετανάστευσης της ελληνικής νεολαίας, κύριου παραγωγικού πόρου της χώρας στο εξωτερικό. Συνοδεύτηκαν από την πιο κραυγαλέα παραβίαση της δημοκρατικής νομιμότητας που θα μπορούσε να υπάρξει: αρχίσαμε με τον Γιώργο Παπανδρέου, που άσκησε την ακριβώς αντίθετη πολιτική από αυτή που πρότεινε προεκλογικά και έφερε στην Ελλάδα το ΔΝΤ, κάτι που είχε αποκλείσει με τον πιο απόλυτο τρόπο προ των εκλογών, χωρίς να ζητήσει, ως όφειλε, την έγκριση του ελληνικού λαού με δημοψήφισμα ή, έστω, νέες εκλογές. Και κατέληξε στη μείζονα συνταγματική και πολιτειακή εκτροπή, την παραβίαση του ίδιου του πολιτεύματος, με την καταπάτηση της εκφρασμένης βούλησης του ελληνικού λαού στο δημοψήφισμα του 2015.

Μια πληθώρα πανεπιστημιακών, νομικών, οικονομολόγων, δημοσιογράφων και δημοσιολογούντων τήρησαν αιδήμονα σιωπή, ή και στήριξαν τις εξωφρενικές ρυθμίσεις που συνομολόγησε η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου, υπακούοντας στις «συμβουλές» – εντολές Αμερικανών ιδίως και δευτερευόντως των Ευρωπαίων το 2010. Ο Κασιμάτης δεν ανήκε σε αυτούς. Μπαίνει αμέσως στον αγώνα κατά των Μνημονίων και Δανειακών συνεισφέροντας με τις νομικές γνώσεις και με το κύρος του στη νομική κατεδάφιση του οικοδομήματος. Θα συμμετάσχει επίσης στην πρώτη Συμβουλευτική Επιτροπή του Κινήματος Ανεξαρτήτων Πολιτών Σπίθα που δημιούργησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Αργότερα θα γίνει μέλος της Διεθνούς Επιτροπής Αλήθειας για το Χρέος που συγκρότησε η Βουλή των Ελλήνων. Τα βασικά σημεία της κριτικής του περιέχονται στο βιβλίο του Οι παράνομες συμβάσεις δανεισμού της Ελλάδας, από τις εκδόσεις Λιβάνη. Σε μια σύντομη συνέντευξή του εξηγεί τι θάπρεπε να κάνει μια κυβέρνηση που σέβεται στοιχειωδώς τη νομιμότητα και τα συμφέροντα του ελληνικού λαού https://www.pnika21.gr/prepei-na-katargithei-to-mnimonio-apanta-o-g-kasimatis/. Υπάρχει άλλωστε και το λαμπρό παράδειγμα του Ισημερινού του Κορέα, που έκανε λογιστικό έλεγχο του χρέους και πλήρωσε μόνο μέρος του.

Μόνο αυτά δυστυχώς δεν έπραξε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – Αν.Ελλ. που ψηφίστηκε με πρόγραμμα και υπόσχεση την κατάργηση των Μνημονίων. Η κυβέρνηση Τσίπρα – Βαρουφάκη δεν έχασε καμιά μάχη γιατί δεν έδωσε καμιά μάχη, ούτε και προετοιμάστηκε ποτέ για κάποια μάχη. Πήγε απευθείας στους Αμερικανούς και την παγκόσμια οικονομική ολιγαρχία, ελπίζοντας ότι θα της λύσουν αυτοί το πρόβλημα και φυσικά είχε το αποτέλεσμα που έχουν όσοι πάνε εκεί. (Μία εβδομάδα μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 ο εθνικός διαπραγματευτής Γιάνης Βαρουφάκης δήλωσε στη γερμανική Zeit ότι η Ελλάδα δεν θα ζητήσει ποτέ τη βοήθεια της Ρωσίας, δηλαδή τους είπε, με άλλα λόγια, «ότι και να μας κάνετε εμείς θα μείνουμε στη Δύση, αυτή είναι η οικογένειά μας, η πατρίδα μας». ‘Ένα μήνα μετά την εκλογή υπέγραφε ένα ανακοινωθέν του Eurogroup με το οποίο η Αθήνα αναγνώριζε ουσιαστικά το νόμιμο του χρέους και των δανειακών συμβάσεων, αφήνοντάς μας με την απορία τι στο καλό διαπραγματευόταν στη συνέχεια).


Το PSI και η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ

Μια μέρα τον Σεπτέμβρη του 2011, καθώς έκανα διακοπές στην Αλόννησο διάβασα τυχαία ένα άρθρο στην International Herald Tribune για την Ελλάδα. ‘Ενας ειδικός στα θέματα του χρέους (εκ των υστέρων έμαθα ότι τον είχε προσλάβει στο παρελθόν ο Γιώργος Παπανδρέου) εξηγούσε γιατί η Ελλάδα είχε στα χέρια της ένα «πυρηνικό όπλο» για το χρέος. Το χρέος και οι διαφορές για το Χρέος ήταν στην αρμοδιότητα της ελληνικής Βουλής και των ελληνικών δικαστηρίων. Θεωρητικά θα μπορούσε η Αθήνα να αποφασίσει ότι η αξία του είναι ένα ευρώ!

Είχε συνομολογηθεί μάλιστα σε εθνικό νόμισμα. Αν φεύγαμε από το ευρώ και πηγαίναμε στη δραχμή θα πήγαινε και αυτό. Αν χτυπούσαν και υποτιμούσαν τη δραχμή θα χτυπούσαν και θα υποτιμούσαν και το χρέος που είχαν στα χέρια τους οι ξένες τράπεζες.

Αυτό το όπλο έπρεπε να το πάρουν οι Δανειστές από τα χέρια της Ελλάδας. Και το πήραν με το ψευδώνυμο PSI, δήθεν υπό μορφή προγράμματος «αναδιάρθρωσης» του Χρέους. Το PSI ήταν το πρώτο και μόνο στην ιστορία «πρόγραμμα αναδιάρθρωσης» χρέους, τα σπασμένα του οποίου πλήρωσαν κυρίως τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων και των δημόσιων οργανισμών του οφειλέτη. Θεωρητικά έχασαν κάτι τις και οι δανειστές. Στην πραγματικότητα όμως το είχαν ήδη χάσει, γιατί δεν θα το πληρωνόντουσαν ποτέ. ‘Όχι μόνο: τους πλήρωσαν και ότι άλλο είχαν λαμβάνειν με δάνειο της ΕΕ, ενώ μετέτρεψαν το χρέος της Ελλάδας στις τράπεζες σε χρέος προς κράτη, χρέος που είναι πολύ πιο δύσκολο να αναδιαρθρωθεί ή να αμφισβητηθεί από ότι δάνειο προς ιδιώτες.

Αξίζει να θυμίσουμε στο σημείο αυτό ότι πάνω από το 95% του τεράστιου δανείου προς την Ελλάδα που συνόδευσε τα Μνημόνια, κατευθύνθηκε στις ξένες τράπεζες. Ψίχουλα έμειναν στη χώρα.

Η κύρια όμως λειτουργία του PSI δεν ήταν αυτή. Η κύρια λειτουργία ήταν ότι πήρε την αρμοδιότητα για τα ζητήματα του χρέους από την ελληνική Βουλή και τα δικαστήρια εισάγοντας το αγγλικό αποικιακό δίκαιο, που λειτουργούσε βέβαια προς όφελος των δανειστών.

Πήγα και βρήκα τον Μίκη Θεοδωράκη και του είπα ότι, κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι ένα «οικονομικό σχέδιο Ανάν», ότι δια του αγγλικού δικαίου και του PSI μας παίρνουνε ουσιαστικά τη χώρα. Ο Μίκης αντέδρασε αστραπιαία. Να δώσουμε αύριο συνέντευξη τύπου, μου λέει. Και πράγματι τη δώσαμε. Μαζί και ο Γιώργος Κασιμάτης, όχι όμως και ο Αλέξης Τσίπρας, αν και τον κάλεσε και αυτόν ο Θεοδωράκης. Τα περισσότερα Μέσα, ως συνήθως, την έθαψαν. Εγώ μόνο έγραψα δύο άρθρα στον Κόσμο του Επενδυτή, εξηγώντας τον καταστροφικό ρόλο του PSI για την ελληνική εθνική κυριαρχία.

Στο σημείο αυτό και για λόγους που ποτέ δεν εξήγησε η (αντιμνημονιακή έως τότε) ηγεσία της ΝΔ κάνει στροφή 180 μοιρών. Συμφωνεί με τα Μνημόνια και με το PSI και σχηματίζει μαζί με το ΠΑΣΟΚ και το ΛΑΟΣ «κυβέρνηση τραπεζιτών» υπό τον Παπαδήμο. Ο Αλέξης Τσίπρας εκτοξεύεται ουσιαστικά στη θέση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Αλλά δεν ξέρει πως να τον παίξει τον ρόλο αυτό. Το κόμμα του δεν διαθέτει καμία βαθύτερη κατανόηση ούτε του τι είναι τα Μνημόνια και οι Δανειακές, ούτε του βαθύτερου γεωπολιτικού ρόλου του Χρέους. Ταλαντεύεται ανάμεσα στον «αριστερισμό» του Μηλιού, που θεωρεί «χάρτινη τίγρη» το χρέος και τον συντηρητισμό – για να μην πω εκ των προτέρων συνθηκολόγηση – του Γιάννη Δραγασάκη που λέει στον Τσίπρα, όπως ο ίδιος μου εξομολογήθηκε, ότι το «αγγλικό δίκαιο» δεν έχει καμιά ιδιαίτερη σημασία.

Σε αδιέξοδο ο Τσίπρας υιοθετεί τις δικές μας αναλύσεις για το PSI και το αγγλικό δίκαιο και τονίζει, στη συζήτηση των προγραμματικών Παπαδήμου, τα ζητήματα εθνικής κυριαρχίας που θέτει το πρόγραμμα αναδιάρθρωσης. Σοκαρισμένοι από όσα είπε, τον πλησιάζουν μετά την ομιλία του, όπως τουλάχιστο μου είπε ο ίδιος, ο Δήμας, ο Παπαδήμος και ο Παυλόπουλος. Αναγνωρίζουν ότι έχει δίκηο δικαιολογούνται όμως με διάφορα του τύπου «τι να κάνουμε;».

Με την ομιλία του αυτή ο Τσίπρας παίρνει την άγουσα για τη διεκδίκηση της εθνικής ηγεμονίας και την κατάκτηση της κυβέρνησης, αφού εμφανίστηκε ως η μόνη πολιτική δύναμη της χώρας που υπερασπιζόταν τον ελληνικό λαό και το κράτος του.

Μόνο που, όπως απεδείχθη εκ των υστέρων, εμφανίστηκε, δεν ήταν. Δεν κατέκτησαν ο Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ την εξουσία. Αυτή τους κατέκτησε, καταστρέφοντας μάλιστα έτσι και το δημοκρατικό και ανεξαρτησιακό δυναμικό της Αριστεράς, αλλά και την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση του ελληνικού λαού! Αν το 1949 σκότωσαν το σώμα, το 2015 σκότωσαν την ψυχή της ελληνικής Αριστεράς και χρησιμοποίησαν (και χρησιμοποιούν ακόμα) την ηγεσία της ως το αποτελεσματικότερο όπλο εναντίον των ίδιων της των ιδεών.


Η νέα φάση του Καπιταλισμού: κατάργηση της Αστικής Δημοκρατίας

Για λόγους ιστορικούς, οικονομικούς, γεωπολιτικούς και ιδεολογικούς ακόμα (το μίσος της ανερχόμενης Αυτοκρατορίας του Χρήματος προς το λαό που διακήρυξε, δια στόματος Πρωταγόρα, «πάντων Χρημάτων μέτρον ‘Ανθρωπος», μίλησε για «ελευθερία» από τον 7ο π.Χ. Αιώνα στην Ιλιάδα και εφηύρε την έννοια της δημοκρατίας), αλλά και γιατί η άρχουσα τάξη και η κοινωνία τους είχαν τα βαριά προβλήματα που περιγράψαμε πιο πάνω, Ελλάδα και Κύπρος έγιναν το προνομιακό πεδίο εφαρμογής ενός νέου Ολοκληρωτισμού και της εισόδου σε ένα νέο στάδιο του Καπιταλισμού και του Ιμπεριαλισμού. ‘Όπως ήδη σημειώσαμε, στην Ελλάδα δεν εφήρμοσαν πρόγραμμα νεοφιλελεύθερης αναδιάρθρωσης, όπως έκαναν στις άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Εφήρμοσαν πρόγραμμα καταστροφής έθνους κράτους. Αφαιρώντας τριπλάσια ζήτηση από την ελληνική εν σχέσει με τις άλλες οικονομίες της νότιας Ευρώπης, προκάλεσαν μια πτώση του ΑΕΠ κατά 27%, όσο δηλαδή στο Μεγάλο Κραχ του 1929 στις ΗΠΑ ή στη Γερμανία της Βαϊμάρης πριν από την άνοδο του Χίτλερ.

Ο Κασιμάτης αντιλαμβάνεται πολύ καλά ότι, δια των Μνημονίων και των Δανειακών, επιχειρείται κατ’ ουσίαν η άρση των αποτελεσμάτων του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, αν όχι όλης της νεώτερης εποχής και του ίδιου του καθεστώτος της αστικής δημοκρατίας. Αναπτύσσει αυτή τη θέση σε μια ομιλία του στο μεγάλο συνέδριο για την ελληνική και την ευρωπαϊκή κρίση, που οργανώσαμε στους Δελφούς, τον Ιούνιο του 2015 και κάπως απορεί για το ότι το θέμα της νομιμότητας των δανειακών συμβάσεων δεν φαίνεται να έχει τεθεί στη διαπραγμάτευση: https://www.konstantakopoulos.gr/34511/%ce%b3%ce%b9%cf%8e%cf%81%ce%b3%ce%bf%cf%82-%ce%ba%ce%b1%cf%83%ce%b9%ce%bc%ce%ac%cf%84%ce%b7%cf%82-%cf%84%ce%b1-%ce%bc%ce%bd%ce%b7%ce%bc%cf%8c%ce%bd%ce%b9%ce%b1-%cf%89%cf%82-%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%b1.

Το συνέδριο των Δελφών καταλήγει στην υπογραφή μιας διεθνούς διακήρυξης υπέρ των ελληνικών δικαίων και της ευρωπαϊκής δημοκρατίας https://www.konstantakopoulos.gr/5393/h-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%B7%CF%81%CF%85%CE%BE%CE%B7-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%B4%CE%B5%CE%BB%CF%86%CF%89%CE%BD-%E2%80%95-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B4%CE%B1. Αφού η επίσημη δήθεν «αντιμνημονιακή» κομματική και κυβερνητική ηγεσία δεν έκανε τη δουλειά της (μεταξύ άλλων να οργανώσει τη διεθνή συμπαράσταση προς τον ελληνικό λαό) είπαμε να τη βοηθήσουμε με ολίγη … ατομική πρωτοβουλία. Αλλά βέβαια δεν έφτανε. Το αποτέλεσμα είχε προσδιοριστεί πολύ νωρίτερα, τουλάχιστο από το 2011-12, από τις δυνάμεις που πλαισίωσαν και χειραγώγησαν τον Τσίπρα και, αργότερα, από τις επαφές του ίδιου και του Βαρουφάκη στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως και από την παντελή απουσία και διάθεσης και προετοιμασίας για ρήξη και επεξεργασμένων εναλλακτικών – το να είσαι έτοιμος για ρήξη ήταν και προϋπόθεση για μια επιτυχή διαπραγμάτευση ώστε να αποσπάσει κανείς τουλάχιστο έναν κάπως αξιοπρεπή συμβιβασμό. (Αλήθεια, ο Τσίπρας ζήτησε προ μηνών τη δημοσίευση των πρακτικών της σύσκεψης των πολιτικών αρχηγών τον Ιούλιο του 2015. Ο Τασούλας δεν του έκανε το χατήρι, αλλά τα δημοσίευσαν τελικά τα Νέα. Από την ανάγνωσή τους προκύπτει μόνο ότι η «πολιτική ηγεσία» της χώρας ήταν «ένα μάτσο χάλια» παντελώς αδύναμοι στο σύνολό τους και ο καθένας ξεχωριστά να αντιμετωπίσουν κατ’ ελάχιστο τα προβλήματα της χώρας. Αφού όμως τον κ. Τσίπρα τον ενδιαφέρει τόσο πολύ η «αλήθεια» και η «ιστορική διαφάνεια», γιατί δεν δημοσιεύει, αυτός ή ο ΣΥΡΙΖΑ, έναν τόμο με τα πρακτικά των συνεδριάσεων της Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ, ώστε να καταλάβει ο ελληνικός λαός, μαζί και οι ιδεαλιστές και ανιδιοτελείς οπαδοί και μέλη αυτού του κόμματος, πως κατάφερε τα όσα απίθανα κατάφερε η ηγεσία του; Να μάθουμε επιτέλους και τι ακριβώς υποστήριξαν τα ανώτερα στελέχη αυτού του κόμματος στο διάστημα 2012-15).


Η ανατροπή του Δημοψηφίσματος

To 2015 o Τσίπρας κατάφερε το ακατόρθωτο. Προκάλεσε ο ίδιος δημοψήφισμα, κάλεσε τους ‘Ελληνες να «ψηφίσουν όπως η Ιστορία τους προστάζει», αυτοί τον άκουσαν, ξεσηκώθηκαν ειρηνικά και απέρριψαν, παρά τις πιέσεις των Δανειστών, το τελεσίγραφό τους, με συντριπτική πλειοψηφία. Μετά, ο ίδιος πολιτικός που προκάλεσε το δημοψήφισμα δεν εφάρμοσε το αποτέλεσμά του.

Από όσο ξέρω, είναι η μοναδική φορά στην παγκόσμιο ιστορία που συνέβη κάτι τέτοιο. Οι συνέπειες ήταν τρομακτικές στην ψυχολογία και την αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση του ελληνικού λαού. Αν ο εμφανισθείς ως «επαναστάτης» και «αριστερός», της «ριζοσπαστικής» μάλιστα Αριστεράς, Τσίπρας υποκύπτει μετά από μερικές μέρες, το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι ή δεν μπορεί να γίνει τίποτα, ή ακόμα και αν μπορεί να γίνει δεν μπορούμε να βρούμε κάποιον να το κάνει. Είναι σαν ο Μεταξάς, 10 μέρες από τότε που είπε το περίφημο ‘Όχι, να γύρναγε και νάλεγε στον ελληνικό λαό «ξέρετε έκανα λάθος. Δε μας παίρνει. Ας συνθηκολογήσουμε καλύτερα». (Σε μια κουβέντα που κάναμε, ο Στέλιος Παπαθεμελής συνόψισε έξοχα τη σύγκριση 1940 και 2015: «ο Μεταξάς ήταν ο μόνος που μπορούσε να πει το Ναι και είπε το ‘Όχι, ο Τσίπρας ήταν ο μόνος που μπορούσε να πει το ‘Όχι και είπε το Ναι»).

Το σοκ από την ανατροπή της ανατροπής του 2015 ήταν ακόμα πιο σκληρό με δεδομένο ότι οι διάφορες τάσεις του ΣΥΡΙΖΑ είχαν παραλύσει και κύτταζαν σαν χαζές τον Πρόεδρό του να αντιστρέφει την πολιτική του κόμματός του χωρίς καν να δίνει λογαριασμό στα όργανά του. Δεν είχανε άλλωστε, ούτε αυτές, διαμορφώσει κάποια μορφή σοβαρής, αξιόπιστης εναλλακτικής. Περί άλλα και μάλλον ιδιοτελή τύρβαζαν την προηγούμενη τριετία.

«Ο Τσίπρας πρόδωσε» είπε η Μαρίν Λεπέν λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση της συνθηκολόγησης. Μια συνθηκολόγηση που, με δεδομένο το τεράστιο παγκόσμιο ενδιαφέρον για το ελληνικό πείραμα, έπληξε παγκοσμίως την αξιοπιστία της αριστεράς και απετέλεσε βασικό «καύσιμο» για την άνοδο της άκρας δεξιάς διεθνώς στη συνέχεια.

Εν μέσω αυτής της χαοτικής αποσύνθεσης, της κατάθλιψης και κατάπληξης ενός λαού που έχασε «τα αυγά και τα πασχάλια», ψηφίζοντας όπως «τον προστάζει η ιστορία του » (διάγγελμα Τσίπρα της 3.7.15), λέγοντας το μεγάλο ‘Όχι, που του ζήτησε η ηγεσία του, για να το δει ξαφνικά να μετατρέπεται σε ταπεινωτικό Ναι και που υπέστη ένα τόσο βαθύ τραύμα που ακόμα και σήμερα το κρύβει από τον εαυτό του, δεν θέλει και δεν μπορεί να το αντιμετωπίσει, σκεφτήκαμε, μαζί με τον Θεοδωράκη και τον Κασιμάτη, ότι έπρεπε να υπάρξει μια συγκροτημένη απάντηση που πήρε τη μορφή μιας έκκλησης για το σεβασμό της απόφασης του ελληνικού λαού https://www.konstantakopoulos.gr/34/dramatiki-ekklisi-tou-miki-theodoraki . Δεν είχαμε αυταπάτες για το αν θα μπορούσαμε να αντιστρέψουμε την κατάσταση, τουλάχιστο όμως θέλαμε να καταθέσουμε μια ορθολογική απάντηση στα γεγονότα και στη διαστρέβλωσή τους, για να ενθαρρύνουμε όσους θα ήθελαν να αγωνιστούν, αλλά και για να υπάρχει μια συγκροτημένη απάντηση στην «κολοτούμπα» για τις μελλοντικές γενηές και για να ανασκευασθούν οι δικαιολογίες και ψευδολογίες του Τσίπρα και των αυλοκολάκων του. (**)


Το πραξικόπημα Νούλαντ στην Κύπρο!

Δεν μπορούμε στα πλαίσια ενός άρθρου που έχει ήδη μακρύνει υπέρμετρα να εξαντλήσουμε το θέμα του Γιώργου Κασιμάτη, της προσφοράς αλλά και της εποχής του, που χρειάζεται εξάλλου να «αποσυσκοτίσουμε», με δεδομένες τις έντονες, διαρκείς προσπάθειες παραμόρφωσης και της πρόσφατης ιστορίας μας. Θα ήταν όμως μεγάλη μας παράλειψη να μην αναφέρουμε τουλάχιστο τη στάση του στις πενταμερείς για το κυπριακό στην Ελβετία. Το 2016, μια από τις πιο εγκληματικές μορφές της παγκόσμιας πολιτικής, η Βικτόρια Νούλαντ, Αναπληρώτρια Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, ηγετική μορφή του Νεοσυντηρητισμού, φανατική Σιωνίστρια, εκ των πρωτεργατών της αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ (με ρεπουμπλικανική κυβέρνηση), πρωταγωνίστρια του πραξικοπήματος στο Μαϊντάν (με κυβέρνηση Δημοκρατικών), που οδήγησε τελικά στον πόλεμο της Ρωσίας με την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ, κύριο στήριγμα στην Ουάσιγκτων, μαζί με τον Μπλίνκεν, του Νετανιάχου, όπως και της γενοκτονίας των Παλαιστινίων αποφάσισε να ασχοληθεί με την Κύπρο. (Δική της ιδέα είναι και το ασυνάρτητο πρόγραμμα Χριστοδουλίδη που, με δήθεν όραμα, την αδύνατη να πραγματοποιηθεί κυπριακή ένταξη στο ΝΑΤΟ, οργανώνει τη μετατροπή ντε φάκτο της Κύπρου σε αμερικανο-ισραηλινή αποικία της «κακιάς ώρας» και την άρση των όποιων εμποδίων στη σχέση Τουρκίας και ΕΕ, επανερχόμενο έτσι στο σχέδιο Χόλμπρουκ, υποπροϊόν του οποίου ήταν και το σχέδιο Ανάν και η ελληνοτουρκική «προσέγγιση» των Σημίτη και Γ. Παπανδρέου όπως και η τωρινή προσπάθεια Μητσοτάκη – Χριστοδουλίδη να άρουν τα εμπόδια για την τουρκική ένταξη στην ευρωάμυνα, υποκρινόμενοι ότι κάνουν το αντίθετο).

Παρόλο που κατάφεραν να ανατρέψουν τον Τάσο Παπαδόπουλο, οι Αμερικανοί δεν μπόρεσαν να επαναφέρουν το σχέδιο Ανάν. Μονίμως οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι οι Κύπριοι θα το απέρριπταν ξανά πανηγυρικά αν τους το ξανάβαζαν σε δημοψήφισμα. Τι σκαρφίστηκε λοιπόν η Κυρία Νούλαντ; 1) Να αναστήσει εκ νεκρών τον θεσμό των εγγυητριών δυνάμεων για την Κύπρο, Βρετανίας, Ελλάδας και Τουρκίας, που προέβλεπαν οι συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, αλλά δεν αναγνώριζαν εδώ και δεκαετίες η κυπριακή και ελληνική κυβέρνηση, 2) να βάλουν αυτές τις εγγυήτριες δυνάμεις (δηλαδή τα τρία κράτη που επετέθησαν στην Κύπρο και δημιούργησαν το κυπριακό ζήτημα) να συνεδριάσουν μαζί με τους εκπροσώπους Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, όχι όμως και της Κυπριακής Δημοκρατίας και να συμφωνήσουν στη δημιουργία ενός νέου κράτους – προτεκτοράτου στην Κύπρο στο πλαίσιο του σχεδίου Ανάν και 3) να βάλουν την ΕΕ να αναγνωρίσει πάραυτα το νέο κράτος που θα προέκυπτε. Το σχέδιο αποκάλυψε εν τη αφελεία της η ίδια η επίτροπος της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική Μοργκερίνι, λέγοντας ότι οι Βρυξέλλες, η ‘Ενωση, θα αναγνώριζε αμέσως οποιοδήποτε κράτος προέκυπτε από τη διάσκεψη.

Και το δημοψήφισμα; Προφανώς δεν θα γινόταν. Αλλά και να γινόταν τι αντικείμενο θα μπορούσε να έχει; Με τι ψυχή οι Κύπριοι πολίτες θα ψήφιζαν εναντίον ενός σχεδίου στο οποίο θα είχαν συμφωνήσει ήδη η κυβέρνησή τους, οι Τουρκοκύπριοι, η Ελλάδα, η Τουρκία, η Βρετανία, η ΕΕ και ο ΓΓ του ΟΗΕ και η συμφωνία για το οποίο θα παρήγαγε ήδη έννομα αποτελέσματα; Τελικά το σχέδιο ναυάγησε γιατί προσέκρουσε στις αντιρρήσεις της Τουρκίας που έσωσε ακόμα μια φορά την Κυπριακή Δημοκρατία από τη δράση των ηγετών της και αυτών της Ελλάδας! Εκτός του Αναστασιάδη, τη διάσκεψη της Γενεύης αποδέχθηκαν και η κυβέρνηση Τσίπρα – Κοτζιά στην Αθήνα και η Νέα Δημοκρατία. Ο Κοτζιάς μάλιστα, όπως ο ίδιος περηφανεύτηκε, φρόντισε να μονιμοποιηθεί ο θεσμός της «πενταμερούς». ‘Ώστε να παραμείνει διαρκής η καρμανιόλα πάνω από το κεφάλι της Κύπρου έτοιμη να πέσει επί των Ελληνοκυπρίων, μόλις βρεθεί μια ευκαιρία.

Ο Κασιμάτης δεν μάσησε και εδώ τα λόγια του. Υπογράμμισε, σε δήλωσή του, ότι η κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι «αναμφισβήτητο και μη διαπραγματεύσιμο δεδομένο», αλλά και το ότι η διάρθρωση και τα κυριαρχικά δικαιώματα του κυπριακού κράτους, ανήκουν άμεσα στην αναθεωρητική και συντακτική εξουσία του κυπριακού λαού, και δεν έχει επομένως καμιά δουλειά οποιαδήποτε διεθνής διάσκεψη να αποφανθεί για αυτά. (Η δήλωση Κασιμάτη και άλλα ντοκουμέντα σχετικά με την παράλογη και παράνομη Πενταμερή Διάσκεψη μπορεί να βρει ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης στο βιβλίο μου «Η Κύπρος στο στόχαστρο» από τις εκδόσεις Ινφογνώμων).

Επιλέξαμε να σας κουράσουμε, όσους μπήκαν στον κόπο να διαβάσουν αυτό το κείμενο, γιατί Αλήθεια σημαίνει μη Λήθη, να μη ξεχνάς, να ξέρεις να θυμάσαι τα σπουδαία και σημαντικά, είτε είναι ευχάριστα, είτε είναι δυσάρεστα. Και χωρίς αλήθεια δεν μπορεί να υπάρξει Ελλάδα.

Αιωνία του η μνήμη

Σημειώσεις

(*) Το αποτέλεσμα είναι σήμερα τραγικά ορατό δια γυμνού οφθαλμού. ‘Ενας τεράστιος αριθμός νέοι επιστήμονες και ειδικευμένοι τεχνίτες και τεχνολόγοι, ο κύριος παραγωγικός πόρος της χώρας έχει φύγει, ενώ η Ελλάδα αντιμετωπίζει δημογραφική κατάρρευση. Υποτίθεται ότι μπήκαμε στα Μνημόνια για να αντιμετωπίσουμε το εξωτερικό χρέος. Σήμερα χρωστάμε σχεδόν 33 δις περισσότερα ευρώ από το 2010. Το 2009 το εξωτερικό δημόσιο χρέος ήταν 126,8% του ΑΕΠ, φέτος είναι 145,4% και θεωρείται «εξαιρετικά μη βιώσιμο» από το ΔΝΤ, ενώ έχει δημιουργηθεί ένα τεράστιο ιδιωτικό. Τεράστιο τμήμα της ελληνικής δημόσιας και μεγάλο τμήμα της ιδιωτικής περιουσίας έχει λεηλατηθεί και αποεθνικοποιηθεί. ‘Εχουμε δήθεν «φύγει» από τα Μνημόνια, οι όροι όμως των δανειακών συμβάσεων θα παραμείνουν σε ισχύ επί δεκαετίες και η δημόσια περιουσία υποθηκευμένη. Η Τρόικα δεν έφυγε, παραμένει εδώ και ελέγχει τα πάντα, το κάνει όμως πιο διακριτικά, για να μην ενοχλεί. Το ισοζύγιο έχει πιάσει ιστορικό αρνητικό ρεκόρ και έχουμε βρεθεί στον «πάτο» κυριολεκτικά όλων των κρατών της ΕΕ, ακόμα και της πάμφτωχης Βουλγαρίας, σε όλους τους κοινωνικοοικονομικούς δείκτες. Η χώρα είναι λιγότερο παραγωγική από το 2009 και έχουν αποσαθρωθεί όλοι οι θεσμοί κοινωνικής ασφάλειας και προστασίας. Οι ανισότητες έχουν εκτοξευθεί. Με τον πληθωρισμό εκεί που πραγματικά βρίσκεται και όχι εκεί που τον θέλει η ΕΛΣΤΑΤ, η Ελλάδα βρίσκεται πιθανώς στα πρόθυρα μείζονος ανθρωπιστικής κρίσης.

Τα αποτελέσματα αυτά ήταν απολύτως προβλέψιμα και προβλέφθηκαν άλλωστε, γι’ αυτό συμπεραίνει κανείς ότι επρόκειτο όντως για σχέδιο καταστροφής με πολιτικο-οικονομικά μέσα του ελληνικού κράτους και έθνους στο οποίο συνέπραξαν η άρχουσα τάξη, ο πολιτικός κόσμος και η πάσης φύσεως «ελίτ» της χώρας με ελάχιστες εξαιρέσεις.

(**) Υπάρχουν και αυτοί που πιστεύουν ότι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν μπορούσε ή δεν έπρεπε να εφαρμοσθεί. Δεν μπορούμε να συζητήσουμε εδώ αναλυτικά αυτή τη θέση στην οποία έχουμε αναφερθεί ακροθιγώς στην έκκληση του Ιουλίου 2015 https://www.konstantakopoulos.gr/34/dramatiki-ekklisi-tou-miki-theodoraki. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-Αν.Ελλ. δεν είχε κανένα σχέδιο ούτε διαπραγμάτευσης, ούτε ρήξης. ‘Εσπευσε μόνη της να συνομολογήσει τη νομιμότητα των Μνημονίων και του Χρέους ούτε μήνα από την εκλογή της. Ούτε διανοήθηκε να παίξει το ισχυρότατο γεωπολιτικό χαρτί της Αθήνας (ότι δηλαδή δεν μπορεί η Δύση να χρησιμοποιεί τον ελληνικό χώρο για όλες τις ανάγκες της και, ταυτόχρονα, να καταστρέφει οικονομικά και κοινωνικά τη χώρα). Δεν χρησιμοποίησε τα μεγάλα όπλα που παρέχει η Ε.Ε. στα μέλη της όπως το δικαίωμα βέτο σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, όπως π.χ. οι κυρώσεις στη Ρωσία. Δεν ανέπτυξε ένα πλέγμα συμμαχιών εντός και εκτός ΕΕ. Δεν χρησιμοποίησε το γεγονός ότι σε όλη τη διαφθορά και την κατασπατάληση για την οποία κατηγορούνταν η Αθήνα, οι ευρωπαϊκές εταιρείες και τράπεζες ήταν συμμέτοχες.

Στην πραγματικότητα, το τραγικό είναι ότι οι Αμερικανοί και οι Ισραηλινοί χρησιμοποίησαν τελικά τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Τσίπρα και την επιρροή που είχαν πάνω τους για να αποκλείσουν οποιαδήποτε πιθανότητα η Ελλάδα, πληττόμενη από τη Δύση, να στραφεί προς Ανατολάς, ενδεχόμενο που τους ανησυχούσε πάρα πολύ έντονα.

Είναι καραμπινάτο ψέμμα εξάλλου ότι θα πέταγαν την Ελλάδα έξω από την ευρωζώνη. Δεν υπήρχε καμιά νομική δυνατότητα να το κάνουν. Φυσικά μπορούσαν να κάνουν πολλά και διάφορα και διόλου ασήμαντα εναντίον μας. Αλλά δεν ήταν και η Αθήνα χωρίς όπλα.

Εν πάσει περιπτώσει, αν δεν σου αρέσει το αποτέλεσμα ενός δημοψηφίσματος δεν το παραβιάζεις αυθαίρετα, ούτε φέρνεις από το εξωτερικό χιλιάδες σελίδες νομοθεσίας, τις μεταφράζεις με αυτόματα προγράμματα μετάφρασης και τα ψηφίζεις στη Βουλή, εξευτελιζόμενος ο ίδιος και εξευτελίζοντας και τη χώρα σου. Προκαλείς, αν θέλεις, είτε εσύ, είτε οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση, ένα δεύτερο δημοψήφισμα και καλείς τον λαό σου να ξαναψηφίσει. Αυτό πρότειναν αίφνης στη Βρετανία, οι αντίπαλοι του Brexit. Και αυτή είναι η διαφορά ανάμεσα στη Δημοκρατία και στη Δικτατορία.

Πηγή: www.militaire.gr


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Ο Παύλος Μελάς (29 Μαρτίου 1870 – 13 Οκτωβρίου 1904) ήταν αξιωματικός πυροβολικού του ελληνικού στρατού και μακεδονομάχος.

Γεννήθηκε στη Μασσαλία το 1870. Ήταν γιος του Μιχαήλ Μελά και γαμπρός του Στέφανου Δραγούμη, έχοντας παντρευτεί την κόρη του Ναταλία. Στάθηκε από τους πρωτεργάτες του Μακεδονικού αγώνα, συμμετέχοντας στο Μακεδονικό Κομιτάτο και πραγματοποιώντας περιοδείες στη Μακεδονία. Ενώ βρισκόταν στο χωριό Στάτιστα κατά την τρίτη εξόρμησή του στην περιοχή της Μακεδονίας, το σώμα του δέχτηκε επίθεση από ένα απόσπασμα του τουρκικού στρατού, που παραπλανημένο από τον κομιτατζή Μήτρο Βλάχο νόμιζε ότι επιτίθεται σε ομάδα της ΕΜΕΟ, και πέθανε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Στην Ελλάδα θεωρείται ηρωική μορφή και έχουν ονομαστεί προς τιμή του το χωριό Μελάς της Καστοριάς και ο Δήμος Παύλου Μελά στην κεντρική Μακεδονία.
Πορτραίτο του Μελά από το Γεώργιο Ιακωβίδη
φιλοτεχνημένο πάνω στη φωτογραφία του Μελά της 21ης Αυγούστου.

Τα πρώτα χρόνια

Ο Παύλος Μελάς γεννήθηκε στη Μασσαλία της Νότιας Γαλλίας στις 29 Μαρτίου του 1870. Ήταν ένα από τα επτά παιδιά του Ηπειρώτη έμπορου Μιχαήλ Μελά και της Ελένης Βουτσινά, κόρης εύπορου Κεφαλλονίτη εμπόρου από την Οδησσό. Η καταγωγή της οικογένειάς του ήταν από τον Παρακάλαμο Πωγωνίου της Ηπείρου, όπου ακόμη σώζονται τα ερείπια του οικογενειακού πύργου.[1] Η οικογένεια του μετακινήθηκε στην Αθήνα το 1874.

Την εποχή εκείνη το κύριο εθνικό και πολιτικό ιδεολογικό ρεύμα στην Ελλάδα ήταν η Μεγάλη Ιδέα, η διεύρυνση των ελληνικών συνόρων για να συμπεριλάβουν ελληνικούς πληθυσμούς που βρισκόταν υπό ξένη κυριαρχία. Ο πατέρας του Μελά συμμεριζόταν αυτό το όραμα και δαπάνησε σημαντικό μέρος της προσωπικής του περιουσίας για την πραγμάτωσή του. Ασχολήθηκε με την πολιτική, έγινε κατά περιόδους δήμαρχος Αθηναίων και βουλευτής Αττικής, ενώ το 1896 θα γινόταν πρόεδρος της Εθνικής Εταιρείας, μιας μυστικής εθνικιστικής οργάνωσης της οποίας μέλος ήταν και ο Παύλος. Σε ένα τέτοιο ιδεολογικό κλίμα ανατράφηκε ο νεαρός Μελάς.
Παύλος Μελάς

Σπουδές και γάμος

Το 1885 ο Μελάς τελείωσε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τον επόμενο χρόνο εισήχθη στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, απ’ όπου αποφοίτησε ως ανθυπολοχαγός το 1891. Παράλληλα γνώρισε τη Ναταλία Δραγούμη, κόρη του πολιτικού και μέλλοντα πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη και αδελφή του Ίωνα Δραγούμη. Ο Στέφανος Δραγούμης ήταν επίσης φλογερός εθνικιστής και είχε εμφυσήσει στα παιδιά του αντίστοιχα ιδανικά. Ο Μελάς και η Δραγούμη παντρεύτηκαν τον Οκτώβριο του 1892 και απέκτησαν δύο παιδιά: τον Μιχαήλ Μελά (χαϊδευτικά Μίκης) το 1895 και τη Ζωή (χαϊδευτικά Ζέζα) το 1897.
Ο Μελάς με τη σύζυγό του, Ναταλία, και τα παιδιά τους.


Συμμετοχή στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897

Στις 12 Φεβρουαρίου του 1897 o Μελάς υπηρετούσε ως αρχιφύλακας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όταν τον κάλεσαν να επιστρέψει με τους άνδρες του στο στρατώνα του πυροβολικού. Υπό την πίεση της Εθνικής Εταιρείας και ενάντια στη θέληση των Μεγάλων Δυνάμεων, η ελληνική κυβέρνηση είχε αποφασίσει να στείλει εκστρατευτικό σώμα στην Κρήτη για την στήριξη της εκεί επανάστασης.[2] Ο Μελάς απογοητευμένος έμαθε πως η μονάδα του δεν περιλαμβανόταν στο εκστρατευτικό σώμα. Την επόμενη ημέρα όμως ανακοινώθηκε πως η πεδινή πυροβολαρχία του, υπό τη διοίκηση του πρίγκηπα Νικολάου, θα μετέβαινε στη Λάρισα. Στις 16 Φεβρουαρίου η μονάδα αναχώρησε με πλοίο από τον Πειραιά και μέσω Χαλκίδας και με το σιδηρόδρομο από το Βόλο έφτασε στη Λάρισα.

Η αποτυχημένη εισβολή Ελλήνων άτακτων στη Μακεδονία, οργανωμένων από την Εθνική Εταιρεία, στις 9 Απριλίου έδωσε στην οθωμανική κυβέρνηση την αφορμή που αναζητούσε για την κήρυξη πολέμου.[3] Στις 18 Απριλίου έγινε η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών και η κήρυξη του πολέμου. Ο Μελάς στα ημερολόγια του εμφανίζεται ενθουσιασμένος από την έναρξη των εχθροπραξιών, όμως η γρήγορη αρνητική τροπή των πραγμάτων, η άτακτη υποχώρηση του ελληνικού στρατού και η εκκένωση της Λάρισας τον απογοήτευσαν. Στις 18 Μαΐου, με την είδηση της ανακωχής από τηλεγράφημα του πατέρα του, αρρώστησε με υψηλό πυρετό και ο γιατρός τον έστειλε στη Λαμία και στη συνέχεια στο πλωτό νοσοκομείο “Θεσσαλία”, όπου υπηρετούσε ως εθελόντρια νοσοκόμα η σύζυγός του Ναταλία. Μαζί επέστρεψαν στο οικογενειακό του σπίτι στην Αθήνα, όπου ανάρρωσε για μία εβδομάδα και στη συνέχεια ζήτησε και επέστρεψε στη Λαμία. Θα επέστρεφε σύντομα ξανά στην Αθήνα, λόγω της ασθένειας του πατέρα του, ο οποίος πέθανε στις 17 Ιουνίου.

Ο Μελάς με τους αδερφούς του κατά τον πόλεμο του 1897


Εμπλοκή με το Μακεδονικό Κομιτάτο

Φέροντας τύψεις για την έκβαση του πολέμου του 1897, συμμετείχε από τους πρώτους στο ιδρυθέν το 1900 Μακεδονικό Κομιτάτογια την προώθηση της ελληνικής επιρροής στην περιοχή της Μακεδονίας, ως αντίδραση στη δράση των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Έτσι από τον Φεβρουάριο του 1904 ο Παύλος Μελάς έσπευσε με άλλους τρεις αξιωματικούς, τους Α. Κοντούλη, Α. Παπούλα και Γ. Κολοκοτρώνη, προς επιτόπια μελέτη της κατάστασης. Αποτυγχάνοντας σε εκείνη την πρώτη προσπάθεια, επανήλθε τον Ιούλιο του ίδιου έτους, οπότε και εισήλθε στη Μακεδονία ως ζωέμπορος με το όνομα «Πέτρος Δέδες». Μετά από 20ήμερη παραμονή συναντήθηκε με τον Έλληνα πρόξενο Λάμπρο Κορομηλά στη Θεσσαλονίκη, ανταλλάσσοντας σκέψεις για ανάληψη επιχειρήσεων και στη συνέχεια επέστρεψε στην Αθήνα. Ύστερα από παρέμβαση της ελληνικής κυβέρνησης, ο Μελάς ανέλαβε την αρχηγία του Μακεδονικού αγώνα ενάντια στους Βούλγαρους, με την εντολή να ασκεί καθήκοντα αρχηγού και στις μικρότερες ομάδες που δρούσαν εν τω μεταξύ στις περιφέρειες Μοναστηρίου και Καστοριάς.

Πριν επιστρέψει για τρίτη φορά στη Μακεδονία, ο Μελάς φιλοξενήθηκε στη Λάρισα από τον ανθυπολοχαγό Χαράλαμπο Λούφα που, σύμφωνα με επιστολή που έστειλε ο Μελάς στη σύζυγό του, του ζήτησε να τον φωτογραφίσει. Ο Μελάς συμφώνησε και φωτογραφήθηκε στις 21 Αυγούστου από το Λαρισαίο φωτογράφο Γεράσιμο Δαφνόπουλο ένοπλος -κρατώντας ένα Μάουζερ, ζωσμένος ένα περίστροφο Μάουζερ Ζιγκ-Ζάγκ- και ένστολος,[4] ενδεδυμένος ένα μαύρο κεντητό ντουλαμά.[5] Ο Μελάς έστειλε το πρώτο αντίτυπο της φωτογραφίας στη σύζυγό του, «υπό τον όρον να μην ιδή το φως της ημέρας», αλλά να μείνει ως ανάμνηση για την ίδια και τα παιδιά του αν έχανε τη ζωή του στην αποστολή του,[4] βρίσκοντας ότι θα ήταν «κωμικό» και «μαρτύριο», εάν επέστρεφε άπρακτος, να βλέπει «την φάτσαν [τ]ου έτσι μασκαρεμένην».[5]
Ο Μελάς (καθιστός στην πρώτη σειρά) με την ομάδα του (26.8.1904).

Δράση στη Μακεδονία

Τη νύχτα της 27ης με 28ης Αυγούστου ο Παύλος Μελάς με το επιχειρησιακό όνομα Καπετάν Μίκης Ζέζας, με ένοπλο σώμα 35 ανδρών, που το αποτελούσαν Μακεδόνες, Μανιάτες και Κρητικοί, διέβη τα ελληνοοθωμανικά σύνορα και εισέβαλε στα εδάφη της Μακεδονίας, κοντά στο Όστροβο (σημερινή Άρνισσα). Επέλεξε ως μόνιμη ενδυμασία του το ντουλαμά, με αποτέλεσμα να κερδίσει το σεβασμό των αντρών του σώματός του.[5] Στις 30 Αυγούστου ο ληστής Θανάσης Βάγιας, τον οποίο ο Μελάς είχε προσλάβει ως οδηγό, λιποτάκτησε και στη συνέχεια κατέδωσε το σώμα του Μελά στους Οθωμανούς.[6] Τις επόμενες ημέρες το ένοπλο σώμα του Μελά περιπλανήθηκε στην περιοχή της Σαμαρίνας, με τον ασυνήθιστο σε κακουχίες Μελά να καταπονείται ιδιαίτερα.[7] Στις 5 Σεπτεμβρίου, ύστερα από πορεία πολλών ημερών, όπου αντιμετώπισαν την καχυποψία του τοπικού πληθυσμού[8] ο Μελάς και οι σύντροφοι του έφθασαν στο χωριό Ζάνσκο, όπου τους βοήθησε και εφοδίασε πρόσωπο της εμπιστοσύνης τους.
Στις 15 Σεπτεμβρίου ο Μελάς πραγματοποίησε την πρώτη του επιχείρηση. Συνέλαβε έξω από το Στρέμπενο έναν ηλικιωμένο και δύο παιδιά 8 και 15 ετών και στην συνέχεια τον καταζητούμενο πατέρα του 15χρονου. Νωρίς το βράδυ το σώμα εισέβαλε στο χωριό και συνέλαβε ακόμη έναν καταζητούμενο εξαρχικό. Αποφάσισε τελικά να μην σκοτώσει τους δύο καταζητούμενους, υπό τον όρο πως θα πήγαιναν στην ελληνική Μητρόπολη και θα δήλωναν υποταγή στον εκεί Μητροπολίτη.[9] Στις 17 Σεπτεμβρίου προσπάθησε να οργανώσει επίθεση στο χωριό Άιτος, καθώς ήταν κέντρο εξαρχικών αυτονομιστών, όμως η απροθυμία συνεργασίας του ντόπιου συνεργάτη του, του άλλαξε τα σχέδια και αποφάσισε να επιτεθεί στο γειτονικό χωριό Πρεκοπάνα (σημερινή Περικοπή).[10] Εκεί περικύκλωσε τον τοπικό πληθυσμό, που εκείνη την ώρα παρακολουθούσε μια κηδεία. Απαίτησε να δηλώσουν πίστη στον Έλληνα Μητροπολίτη και να ζητήσουν την αποστολή ιερέα και δασκάλου. Για να γίνει πιστευτή η απειλή του, πήρε μαζί του τον εξαρχικό δάσκαλο και τον εξαρχικό παπά, τους οποίους οι συνεργάτες του εκτέλεσαν λίγο έξω από το χωριό.[6] Η δολοφονία φαίνεται να συγκλόνισε τον Μελά.[11]

Στη συνέχεια κατευθύνθηκε στο χωριό Μπελκαμένη, όπου τους υποδέχτηκαν μυστικά Έλληνες του χωριού. Το απόγευμα της επόμενης ημέρας το σώμα μπήκε στο χωριό και υποχρέωσε τον ρουμανοδάσκαλο σε φυγή.[12] Νωρίς το βράδυ το σώμα κατευθύνθηκε για να χτυπήσει το σλαβόφωνο χωριό Νερέτ (σημερινός Πολυπόταμος). Την επόμενη ημέρα όμως τα σχέδια τους ανατράπηκαν, όταν συνειδητοποίησαν πως στο χωριό βρισκόταν σημαντική δύναμη του οθωμανικού στρατού. Κατά τη διάρκεια της άτακτης φυγής τραυματίστηκε θανάσιμα ο συνεργάτης του Μελά Φίλιππος Καπετανόπουλος απο την Κατράνιτσα (σημ. Πύργοι Βερμίου) .[13] Ο Μελάς τον σκέπασε με την κάπα του, στην οποία είχε αφήσει από αμέλεια ένα γράμμα του Καπετανόπουλου προς τον Δημήτριο Καλλέργη, τον Έλληνα πρόξενο στο Μοναστήρι. Η εύρεση της επιστολής θα οδηγούσε αργότερα σε διάβημα της Υψηλής Πύλης προς την ελληνική κυβέρνηση και την ανάκληση του Καλλέργη.[14]

Ύστερα από το επεισόδιο αυτό το σώμα του Μελά κράτησε χαμηλό προφίλ και κατευθύνθηκε στη Νεγκοβάνη (σημερινό Φλάμπουρο), ένα κατά πλειοψηφία πατριαρχικό χωριό, όπου έμεινε για αρκετές μέρες λόγω της αδιάκοπης βροχόπτωσης. Κατά την παραμονή του στη Νεγκόβανη ο Μελάς οργάνωσε την άμυνα της ευρύτερης περιοχής. Εκεί τους συνάντησαν στις 30 Σεπτεμβρίου πρόκριτοι του βλάχικου χωριού Νεβέσκα (σημερ. Νυμφαίο Φλώρινας), που τους εφοδίασαν με τρόφιμα και ενδύματα, και ο Καραλίβανος με περίπου σαράντα άνδρες με αποτέλεσμα το σώμα του Μελά να ξεπεράσει τους 70 το πλήθος. Κατατετμημένο σε τέσσερεις ομάδες υπό τον Καραλίβανο, το Γιοβάνη, τον Πουλάκα και τον Πύρζα, το πολυάριθμο σώμα ανάγκασε πολλούς κομιτατζήδες να εγκαταλείψουν τα χωριά όπου βρίσκονταν.[15] Την ίδια περίοδο ενεργούσε στην περιοχή των Κορεστείων η ανταρτοομάδα του Κύρου. Την 1 Οκτωβρίου η ομάδα αυτή, στην οποία βρισκόταν και ο Ευθύμιος Καούδης, επιτέθηκε αιφνιδιαστικά στην Όστιμα (σημερ. Τρίγωνο Φλώρινας) στο Μήτρο Βλάχο, που μετά από πολύωρη μάχη κατάφερε να διαφύγει, χάνοντας ωστόσο περίπου είκοσι άνδρες.[16]
Ο τάφος του Παύλου Μελά όπως δημιουργήθηκε πρώτα στην Καστοριά. Φωτογραφία του 1904 του Λεωνίδα Παπάζογλου.


Θάνατος

Έχοντας οργανώσει την άμυνα των χωριών της Καστοριάς, ο Μελάς σκόπευε να αφήσει περίπου πενήντα άνδρες να ελέγχουν την περιοχή και ο ίδιος να περάσει μέσα από το Ζέλοβο και το Πισοδέρι στην περιοχή του Μεγάροβου και του Μοναστηρίου, για να εκδιώξει από εκεί τις ανταρτο-ομάδες των κομιτατζήδων και να οργανώσει την άμυνά τους για το χειμώνα. Στις 9 Οκτωβρίου περιέγραψε τη θέλησή του να παραμείνει στην περιοχή σε ένα γράμμα -το τελευταίο του-, που έστειλε στην κουνιάδα του Έφη Καλλέργη, κόρη του Στέφανου Δραγούμη και σύζυγο του Γιάννη Καλλέργη. Έτσι, ύστερα από αποτυχημένη επιδρομή στο Νερέτ, έστειλε μήνυμα στον Κύρου και τον Καούδη να συναντηθούνε στις 14 Οκτωβρίου κοντά στη Στάτιστα (σημερινός Μελάς), χωριό τότε σλαβόφωνο και μικτού πληθυσμού πατριαρχικών και εξαρχικών.[17][18]

Παρά την αντίρρηση του Πύρζα ότι θα ήταν ασφαλέστερο να μην μπουν στη Στάτιστα, καθώς ήταν πέρασμα των τουρκικών δυνάμεων που μετακινούνταν τακτικά από το Ζέλοβο στο Κονοπλάτι, ο Μελάς επέμενε να εισέλθουν στο χωριό. Εκεί δέχτηκαν τη φιλοξενία του Ντίνα, που ανήκε στην ομάδα του Κύρου και θα τους οδηγούσε στον τόπο συνάντησης στις 14 και μοίρασε τους άνδρες της ομάδας σε πέντε σπίτια, και άλλων προκρίτων του χωριού. Το απόγευμα της 13ης Οκτωβρίου, όταν πληροφορήθηκαν ότι ένα οθωμανικό απόσπασμα είχε αναχωρήσει από το Κονοπλάτι, ο Μελάς δεν ανησύχησε, γνωρίζοντας ότι δεν ήταν τουρκική πολιτική να επιτίθενται σκόπιμα στις ελληνικές ομάδες, που τους απάλλασσαν από το καθηκον καταδίωξης ετων κομιτατζήδων.

Ωστόσο, το απόσπασμα είχε κινητοποιηθεί μετά την παραλαβή ενός παραπλανητικού γράμματος γραμμένου στα ελληνικά που είχε συντάξει και στείλει με έναν χωρικό ο επικηρυγμένος Μήτρος Βλάχος, ο κομιτατζής, και έγραφε ότι στη Στάτιστα βρισκόταν ο ίδιος, υπολογίζοντας ότι ο Τούρκος λοχαγός θα επετίθετο στη Στάτιστα για να λάβει το ποσό με το οποίο είχε επικηρυχθεί ο Μήτρος Βλάχος, προξενώντας, ωστόσο, το θάνατο του Μελά.[19] Στις 13 Οκτωβρίου το χωριό περικυκλώθηκε από οθωμανικό απόσπασμα 150 ανδρών και ξεκίνησαν αψιμαχίες. Το ξημέρωμα της επόμενης ημέρας θα έβρισκε τον Μελά νεκρό υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες.

Για τις ακριβείς συνθήκες του θανάτου του Μελά υπάρχει πλήθος εκδοχών.[20] Το οθωμανικό απόσπασμα εντόπισε ένα από τα κρησφύγετα των Ελλήνων και ξέσπασαν πυροβολισμοί.[20] Περικύκλωσε επίσης το σπίτι όπου έμεναν ο Μελάς, ο Πύρζας, ο Ντίνας και ένας Κρητικός ονόματι Στρατινάκης, το οποίο καταδεικνυόταν σαφώς στο γράμμα του Μήτρου Βλάχου.[21] Οι περισσότερες αφηγήσεις συντρόφων του Μελά αμφισβητούν το ότι υπήρξε σημαντική μάχη και είναι αμφίβολο αν ο Μελάς και όσοι ήταν μαζί του συμμετείχαν. Όλες οι εκδοχές συγκλίνουν πως κάποια στιγμή τη νύχτα ο Μελάς προσπάθησε να διαφύγει, όμως τραυματίστηκε θανάσιμα. Οι μαρτυρίες ποικίλουν για το αν ο Μελάς ύστερα από τον τραυματισμό του απεβίωσε, αυτοκτόνησε, ζήτησε από τον Ντίνα να τον αποτελειώσει, ή ο τελευταίος τον σκότωσε αυτόβουλα. Φαίνεται να ήταν ο μοναδικός νεκρός της ελληνικής πλευράς.[20]

Σύμφωνα με μια αφήγηση των συμβάντων που διαδόθηκε από τις εφημερίδες της εποχής πέθανε στα χέρια του φίλου του, Γεώργιου Στρατινάκη και η τελευταία του φράση πριν ξεψυχήσει ήταν[22] «Βούλγαρος να μη μείνει». Η εκδοχή αυτή δεν επιβεβαιώνεται από καμία μαρτυρία.

Γύρω από το σώμα του νεκρού Παύλου Μελά εκτυλίχθηκε μια διπλωματική επιχείρηση για την παραλαβή και τον ενταφιασμό του. Οι Έλληνες δεν ήθελαν να γίνει γνωστή στους Οθωμανούς η ταυτότητα και το στρατιωτικό αξίωμα του νεκρού, διότι αυτό θα δημιουργούσε διπλωματική κρίση. Αρχικά ο νεκρός θάφτηκε από τους χωρικούς έξω από τη Στάτιστα, ενώ οι Οθωμανοί δεν γνώριζαν την ταυτότητά του. Αργότερα ο Ντίνας απεσταλμένος της ελληνικής πλευράς (πιθανώς του Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη ή του οπλαρχηγού Κύρου) επιχείρησε να ξεθάψει και να μεταφέρει αλλού τον νεκρό.

Στο μεταξύ όμως ο θάνατος του Μελά είχε μαθευτεί στην Αθήνα και η εκεί Οθωμανική πρεσβεία ειδοποίησε τις αρχές της Θεσσαλονίκης να βρουν το πτώμα ώστε να το χρησιμοποιήσουν σαν απόδειξη της Ελληνικής επέμβασης σε οθωμανική επικράτεια. Έτσι, ενώ ο Ντίνας έκανε την εκταφή εμφανίστηκε οθωμανικός στρατός. Τότε έκοψε βιαστικά το κεφάλι του νεκρού και έφυγε. Το κεφάλι τάφηκε μπροστά στην Ωραία Πύλη του Ναού της Αγίας Παρασκευής στο χωριό Πισοδέρι ενώ οι Οθωμανοί πήραν το ακέφαλο σώμα και το πήγαν στην Καστοριά για αναγνώριση. Ο Γερμανός Καραβαγγέλης, που γνώριζε τα πάντα, κινητοποίησε τη νεολαία της Καστοριάς που περικύκλωσε το Διοικητήριο και απαιτούσε να τους δοθεί το σώμα «κάποιου Ζέζα» που ήταν Έλληνας. Ο Μητροπολίτης, προειδοποιώντας ότι μπορεί να συμβούν ταραχές που θα έβλαπταν την ειρηνική συμβίωση Τούρκων και Ελλήνων κατάφερε να του δοθεί το σώμα, το οποίο και τάφηκε στο παρεκκλήσιο των Ταξιαρχών κοντά στο Μητροπολιτικό Μέγαρο Καστοριάς.[23].

Ο θάνατος του Μελά, γόνου μιας από τις σημαντικότερες ελληνικές οικογένειες, πήρε μεγάλη δημοσιότητα και συγκλόνισε την κοινή γνώμη της εποχής. Υπό την πίεση των γεγονότων η ελληνική κυβέρνηση ωθήθηκε να συμμετάσχει πιο ενεργά στον μακεδονικό αγώνα, ενώ αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των εθελοντών.


Παραπομπές

  1. «Η ημέρα θανάτου του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά τιμήθηκε από τους συγχωριανούς του!». iperiodiko.gr. 14 Οκτωβρίου 2014.
  2. Ιστορία Ελληνικού Έθνους. ΙΔ. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. 1977, σελ. 120.
  3. «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους». ο.π. σελ. 127.
  4. «Συλλογή φωτογραφιών – ID: 57082». Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα. Ανακτήθηκε στις 03-04-2017.
  5. Γούναρης 2002, σελ. 8.
  6. Λιθοξόου, Δημήτρης (Μάιος 1996). «Ο Παύλος Μελάς». 3opa.
  7. Μελά, Ναταλία Π. (1992). Παύλος Μελάς. Αθήνα: Δωδώνη, σελ. 348.
  8. Καραβίτης, Ιωάννης (2008). Ο Μακεδωνικός Αγών. Απομνημονεύματα. Αθήνα: Πετσίβας, σελ. Τ. Α’ 65. ISBN 9789609001007.
  9. Μελά, σ. 385-386
  10. Μελά, σ. 388
  11. Μελά, σ. 390.
  12. Καραβίτης, τ. Α’, σ. 90
  13. Επιστολή προξένου Μοναστηρίου Δ. Καλλέργη προς τον έλληνα υπουργό Εξωτερικών, Προξενείο Μοναστηρίου, (23/9/1904), έγγραφο 923.
  14. Κώστας Κλειδής, Με τη λάμψη στα μάτια, Ηριδανός, Αθήνα 1984, σ. 127.
  15. Dakin 1966, σελ. 189
  16. Dakin 1966, σελ. 189-90
  17. Dakin 1966, σελ. 190
  18. Brancoff, D.M. (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne. Παρίσι, σελ. 182-3. «67. Statichta: 960 Bulgares Exarchistes»
  19. σελ. 190
  20. Ιός (10 Οκτωβρίου 2004). «Ποιος σκότωσε τον Παύλο Μελά;». Ελευθεροτυπία.
  21. Dakin 1966, σελ. 190
  22. Ε Ιστορικά:Μακεδονικό, η περιπέτεια ενός ονόματος από το 1850 έως σήμερα, Έκδοση της Ελευθεροτυπίας, σελ.40
  23. Γερμανού Καραβαγγέλη Απομνημονεύματα, Εκδόσεις Χ. Μπαρμπουνάκη, Θεσσαλονίκη, 1993
Πηγές

  • Καθημερινή επτά ημέρες
  • Γούναρης, Βασίλης Κ. (2002). Ο Μακεδονικός αγώνας μέσα από τις φωτογραφίες του, 1904-1908. Αθήνα/Βέροια.
  • Dakin, Douglas (1966). The Greek Struggle in Macedonia 1897-1913. Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών – Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου / Institute for Balkan Studies.
el.wikipedia.org





Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου