Ακτιβιστής: Ιστορικά θέματα

Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Ιστορικά θέματα. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Η αρχαιότερη εστία φωτιάς στον κόσμο: Ανακάλυψη που αλλάζει την ανθρώπινη ιστορία

Ακτιβιστής στις 11.12.25 0

Νέα αρχαιολογικά ευρήματα από την ανατολική Αγγλία ανατρέπουν όσα γνωρίζαμε έως σήμερα για την προέλευση της ανθρώπινης ικανότητας να ανάβει και να ελέγχει τη φωτιά.

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, οι άνθρωποι φαίνεται πως είχαν κατακτήσει την τεχνολογία της φωτιάς ήδη πριν από 400.000 χρόνια, δηλαδή σχεδόν 350.000 χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι υποδήλωναν μέχρι τώρα τα αδιαμφισβήτητα αρχαιολογικά δεδομένα.

Η ανακάλυψη έγινε σε περιοχή κοντά στο χωριό Barnham, στην κομητεία Σάφολκ, όπου εντοπίστηκαν καμένη γη και λίθινα εργαλεία με ίχνη υψηλής θερμικής καταπόνησης. Μέχρι σήμερα, η παλαιότερη αδιαμφισβήτητη απόδειξη ότι οι άνθρωποι άναβαν οι ίδιοι φωτιά προερχόταν από τη βόρεια Γαλλία και χρονολογούνταν πριν από περίπου 50.000 χρόνια. Είναι πάντως γνωστό ότι πολύ νωρίτερα εκμεταλλεύονταν φυσικές πυρκαγιές, ήδη πριν από 1 εκατ. χρόνια.

«Οι συνέπειες αυτής της ανακάλυψης είναι τεράστιες», δήλωσε ο δρ Ρομπ Ντέιβις, παλαιολιθικός αρχαιολόγος στο British Museum και ένας εκ των επικεφαλής της έρευνας. Όπως εξηγεί, η δυνατότητα δημιουργίας και ελέγχου της φωτιάς αποτελεί ένα από τα πιο καθοριστικά ορόσημα στην ανθρώπινη εξέλιξη, με πρακτικά και κοινωνικά οφέλη που επηρέασαν καθοριστικά την πορεία του είδους.

Οι άνθρωποι που άναψαν τις πρώιμες εστίες φωτιάς δεν ήταν Homo sapiens

Οι άνθρωποι που άναψαν αυτές τις πρώιμες εστίες δεν ήταν, ωστόσο, Homo sapiens. Το ανθρώπινο είδος μας δεν εγκαταστάθηκε εκτός Αφρικής σε μόνιμη βάση πριν από περίπου 100.000 χρόνια. Οι κάτοικοι της περιοχής στη Σάφολκ εκτιμάται ότι ήταν πρώιμοι Νεάντερταλ, με βάση απολιθώματα παρόμοιας ηλικίας που έχουν βρεθεί στο Σουάνσκομπ της Αγγλίας και στην Αταπουέρκα της Ισπανίας, τα οποία φέρουν πρώιμο DNA Νεάντερταλ.

«Πρόκειται δηλαδή για απόδειξη ότι οι πρώιμοι Νεάντερταλ άναβαν φωτιά στη Βρετανία πριν από 400.000 χρόνια», εξηγεί ο καθηγητής Κρις Στρίνγκερ από το Natural History Museum, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Η τόσο πρώιμη χρονολόγηση της χρήσης ελεγχόμενης φωτιάς αλλάζει τα δεδομένα για τον ρόλο της στην ανθρώπινη εξέλιξη. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η φωτιά υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την επιβίωση σε ψυχρότερα κλίματα, την προστασία από θηρία, την παρασκευή της τροφής και τη δημιουργία σταθερών κοινωνικών δεσμών.

«Η φωτιά εξασφάλιζε θερμότητα, φως και ασφάλεια. Κυρίως όμως επέτρεψε στους ανθρώπους να επεξεργάζονται μεγαλύτερη ποικιλία τροφών και να σχηματίζουν πολυπληθέστερες κοινότητες», εξηγεί ο δρ Ντέιβις. Όπως σημειώνει, όλα αυτά συνέβαλαν ώστε να απελευθερωθεί ενέργεια για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και πιο σύνθετων γνωσιακών λειτουργιών.

Τα νέα ευρήματα προέρχονται από έναν εγκαταλελειμμένο χώρο εξόρυξης αργίλου στο Barnham, όπου είχαν εντοπιστεί λίθινα εργαλεία ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα. Η συστηματική επανεξέταση του χώρου ξεκίνησε εκ νέου το 2013 στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Pathways to Ancient Britain», υπό την καθοδήγηση επιστημόνων του British Museum.

«Χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να φτάσουμε στο σημερινό συμπέρασμα», δήλωσε ο καθηγητής Νικ Άστον, επιμελητής των παλαιολιθικών συλλογών του Μουσείου. «Οι πρώτες ενδείξεις για την ύπαρξη φωτιάς άρχισαν να διαφαίνονται γύρω στο 2014, χωρίς όμως να είναι ξεκάθαρο αν επρόκειτο για εστία που άναψαν άνθρωποι ή για κατάλοιπα φυσικής πυρκαγιάς».

Πώς εξακριβώθηκε πότε άναψε η αρχαιότερη ανθρώπινη εστία φωτιάς

Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο άναβαν φωτιά στο Barnham προχώρησε αποφασιστικά με την ανεύρεση δύο μικρών θραυσμάτων πυρίτη. Πρόκειται για ορυκτό που, όταν χτυπηθεί με πυρόλιθο, παράγει σπινθήρες και είναι γνωστό ότι χρησίμευε για την παραγωγή φωτιάς μέχρι και τους ιστορικούς χρόνους.

Η παρουσία του στο συγκεκριμένο σημείο θεωρήθηκε ιδιαίτερα σημαντική, καθώς η περιοχή δεν διαθέτει φυσικά κοιτάσματα πυρίτη. Η ερευνητική ομάδα συνέκρινε τα ευρήματα με βάση δεδομένων που περιλάμβανε περισσότερα από 33.000 τοπικά δείγματα. Σε κανένα από αυτά δεν είχε εντοπιστεί πυρίτης. Το στοιχείο αυτό οδήγησε τους επιστήμονες στο συμπέρασμα ότι το υλικό είχε μεταφερθεί από μακρινές παράκτιες περιοχές και χρησιμοποιήθηκε σκόπιμα για την παραγωγή φωτιάς.

Την εικόνα συμπλήρωσαν οι γεωχημικές αναλύσεις σε γειτονικό σημείο, όπου εντοπίστηκε χώμα με έντονη ερυθρή απόχρωση. Οι μετρήσεις έδειξαν ότι είχε εκτεθεί επανειλημμένα σε θερμοκρασίες που ξεπερνούσαν τους 700 βαθμούς Κελσίου. Σε συνδυασμό με τα καμένα υπολείμματα και τα εργαλεία που είχαν αλλοιωθεί από τη θερμότητα, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι στο σημείο υπήρχε εστία, η οποία είχε χρησιμοποιηθεί επανειλημμένα.

Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Nature. Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, τα στοιχεία προσφέρουν πλέον σαφή τεκμήρια ότι οι πρώιμοι Νεάντερταλ άναβαν και χρησιμοποιούσαν φωτιά με οργανωμένο τρόπο.

Η αρχαιολόγος Σεγολέν Βαντεβέλντ από το Πανεπιστήμιο του Κεμπέκ, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα, χαρακτήρισε την ανεύρεση του πυρίτη «το στοιχείο που σφραγίζει την υπόθεση». Όπως ανέφερε, πρόκειται για την παλαιότερη μέχρι σήμερα ένδειξη ενεργητικής δημιουργίας φωτιάς από ανθρώπινο είδος. Παράλληλα, εκτίμησε ότι τα νέα δεδομένα ανοίγουν τον δρόμο για πιο προσεκτική επανεξέταση και άλλων αρχαίων θέσεων, όπου τα ίχνη φωτιάς ενδέχεται να είχαν περάσει απαρατήρητα.

Με πληροφορίες από Guardian

ΠΗΓΗ

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Αφιερώματα Ιστορικά θέματα Μυθολογία ΡΟΗ

Πού βρίσκονται τα μέρη όπου ταξίδεψε ο Οδυσσέας;

Ακτιβιστής στις 10.12.25 0

Όλα τα μέρη που επισκέφτηκε ο Οδυσσέας προσπαθώντας να επιστρέψει στην Ιθάκη τοποθετούνται στον χάρτη

Περισσότερο από 2.500 χρόνια πριν γράφτηκε το πρώτο ίσως «road story» της ανθρώπινης ιστορίας (ή για την ακρίβεια... sea story) με περιπέτειες και δράση που θα ζήλευε κάθε χολιγουντιανή ταινία, αλλά και ανθρώπινο συναίσθημα, τέρατα και θεούς που μπλέκονται στα πόδια των θνητών.

Η Οδύσσεια του Ομήρου αποτέλεσε από την πρώτη στιγμή ένα διάσημο δημιούργημα που δεν έπαψε ποτέ να μελετάται από τους ανθρώπους. Ο Όμηρος μας αφηγείται ότι ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του έζησαν εξωπραγματικές- αλλά και τελείως ανθρώπινες- περιπέτειες σε ένα δεκαετές ταξίδι σχεδόν σε όλη την λεκάνη της Μεσογείου μέχρι τελικά ο ήρωας να φτάσει μόνος του στην Ιθάκη.

Πέρα από την λογοτεχνική αξία της Οδύσσειας, το έργο μας προσφέρει έναν «χάρτη» για τα μέρη που θα έπρεπε… να αποφεύγει κανείς αν θέλει να ταξιδέψει στην Μεσόγειο. Εμπνευσμένος πιθανότατα από τις γεμάτες φαντασία ιστορίες που μοιράζονταν οι ναυτικοί της εποχής όταν επέστρεφαν στις πατρίδες του, ο Όμηρος έχτισε έναν μοναδικό κόσμο.

Ήδη από την αρχαιότητα όμως, οι άνθρωποι προσπάθησαν – αφαιρώντας τον μύθο και την αλληγορία- να καταλάβουν αν τα μέρη που συνάντησε τις δοκιμασίες του ο Οδυσσέας υπήρχαν στην πραγματικότητα και αν ναι πού βρίσκονταν ακριβώς. Συγγραφείς όπως ο Πολύβιος, ο Ερατοσθένης και ο Στράβων προσφέρουν ήδη τις δικές τους θεωρίες για την «γεωγραφία» της Οδύσσειας καθώς δέχονταν ότι η ιστορία ήταν αληθινή εμπλουτισμένη με ορισμένα στοιχεία φαντασίας. Το 1597 ο χαρτογράφος Αβραάμ Ορτέλιος ήταν ο πρώτος που σχεδίασε έναν χάρτη με τα μέρη όπου ταξίδεψε ο Οδυσσέας (ΦΩΤΟ). Από τότε έχουν δημιουργηθεί πολλοί χάρτες από μελετητές που πρότειναν μια διαδρομή για τα ταξίδια του Οδυσσέα.

Σήμερα, οι περισσότεροι έχουν καταλήξει σε ορισμένα πραγματικά μέρη στον χάρτη που αντιπροσωπεύουν τα μέρη που σταμάτησε ο Οδυσσέας επιστρέφοντας στην πατρίδα του, αν και για πολλά από αυτά υπάρχουν πολλές διφορούμενες απόψεις. Παρακάτω συγκεντρώνουμε τις βασικότερες εξ αυτών.

Η Τροία:

Μόλις ο Δούρειος Ίππος «εισέβαλε» στην Τροία και οι Έλληνες κατάφεραν να κυριαρχήσουν στην πολυπόθητη πόλη είχε έρθει η ώρα της επιστροφής για τους ήρωες. Όπως και οι υπόλοιποι, έτσι και ο Οδυσσέας με τους συντρόφους του μπήκε στα 12 καράβια του και ξεκίνησαν για το ταξίδι της επιστροφής. Για τον πολυμήχανο Ιθακήσιο βασιλιά όμως, θα χρειάζονταν δέκα χρόνια και δεκάδες περιπέτειες μέχρι να επιτελέσει τελικά τον νόστο του.

Ο Γερμανός αρχαιολόγος Ερρίκος Σλήμαν το 1870 ανακάλυψε την περιοχή που θεωρείται ότι βρισκόταν η Τροία ή Ίλιον στα παράλια της Μικράς Ασίας, στην ακτή της βορειοδυτικής Τουρκίας στην πεδιάδα του ποταμού Σκαμάνδρου, στο ύψος μεταξύ της Ίμβρου και της Τενέδου. Στην περιοχή έχουν μέχρι σήμερα βρεθεί υπολείμματα πολλών αρχαίων πόλεων και οι περισσότεροι αρχαιολόγοι και μελετητές συμφωνούν ότι πράγματι εκεί βρισκόταν η αρχαία Τροία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι θεωρούσαν γεγονός την ιστορικότητα του Τρωικού πολέμου, και την ταύτιση της Ομηρικής Τροίας με τη θέση αυτή στη Μικρά Ασία. Ο Μέγας Αλέξανδρος, για παράδειγμα, επισκέφθηκε την περιοχή το 334 π.Χ. και προσέφερε θυσία στους θρυλούμενους τύμβους των Ομηρικών ηρώων Αχιλλέως και Πατρόκλου.

Οι αρχαίοι Έλληνες ιστορικοί τοποθετούσαν τον Τρωικό πόλεμο στον 12ο, 13ο ή 14ο αιώνα π.Χ.: ο Ερατοσθένης στα 1184 π.Χ., ο Ηρόδοτος το 1250 π.Χ., ο Δουρίς το 1334 π.Χ.

Περιπέτεια 1η: Η χώρα των Κικόνων

Λίγο μετά την αποχώρησή τους από την Τροία, ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του έφτασαν στην χώρα των Κικόνων, οι οποίοι ήδη από την Ιλιάδα αναφέρονται ως σύμμαχοι των Τρώων.

Τα καράβια του Οδυσσέα αποκόπηκαν από τον υπόλοιπο ελληνικό στόλο εξαιτίας μιας τρικυμίας και προσάραξαν αναγκαστικά στους Κίκονες. Η χώρα τους αναφέρεται ως Ισμαρίδα, πόλη των Αρχαίων Θρακών και ταυτίζεται με τη σημερινή Μαρώνεια του νομού Ροδόπης όπου σώζεται μάλιστα μεγάλο τμήμα της αρχαίας πόλης.

Η ομάδα του Οδυσσέα επιτίθεται στους Κίκονες, καταστρέφουν την πόλη τους και κλέβουν τις γυναίκες τους. Οι Κίκονες αντεπιτίθενται σκοτώνοντας 76 από τους συντρόφους του Οδυσσέα. Οι εναπομείναντες μπαίνουν ξανά στα καράβια και συνεχίζουν το ταξίδι τους.

Περιπέτεια 2η: Η χώρα των Λωτοφάγων

Τα καράβια του Οδυσσέα συνεχίζουν το ταξίδι τους νότια. Ωστόσο, στο Ακρωτήριο του Κάβο Μαλιά της Λακωνίας, μια μεγάλη καταιγίδα που κρατά δέκα μέρες τους βγάζει ξανά εκτός πορείας και τους στέλνει προς τις ακτές της Βόρειας Αφρικής, όπου «πιάνουν λιμάνι» στη χώρα των Λωτοφάγων. Εκεί οι ειρηνικοί και φιλόξενοι ντόπιοι τρέφονταν με λωτούς, ένα εξωτικό φρούτο που όποιος το έτρωγε ξεχνούσε το παρελθόν του. Ο Οδυσσέας έστειλε τρεις απ’ τους συντρόφους του να δουν τι άνθρωποι ζούσαν σ’ αυτή τη χώρα κι αυτοί δοκίμασαν τους λωτούς που τους πρόσφεραν οι ντόπιοι ξεχνώντας την πατρίδα. Ανήσυχος ο Οδυσσέας πήγε να τους βρει, τους πήρε με το ζόρι κι αμέσως διέταξε τα καράβια να σαλπάρουν.

Το νησί των Λωτοφάγων, σύμφωνα με τους ερευνητές, βρισκόταν πιθανότατα κοντά στις ακτές της Β. Αφρικής, καθώς στην περιοχή ήταν από την αρχαιότητα ευρύτατα διαδεδομένος ο λωτός. Συγκεκριμένα, θεωρούν ότι πρόκειται για το σημερινό Ζέρμπα ή Τζέρμπα, που διοικητικά ανήκει στην Τυνησία, στον Κόλπο της Σύρτης.

Περιπέτεια 3η: Η χώρα των Κυκλώπων

Η επόμενη περιπέτεια είναι μια από τις πιο διάσημες. Ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του μετά τους Λωτοφάγους ακολούθησαν βορειοανατολική πορεία και σταμάτησαν σε ένα βραχώδες νησί, όπου μπήκαν σε μια σπηλιά για να ξεκουραστούν. Η περιοχή ανήκε στους Κύκλωπες, μονόφθαλμους και γιγάντιους εχθρικούς κτηνοτρόφους, οι οποίοι ήταν παιδιά του θεού Ποσειδώνα. Η σπηλιά άνηκε στον Πολύφημο, ο οποίος όταν τους ανακάλυψε εκεί έφαγε μερικούς από τους συντρόφους του Οδυσσέα. Τελικά ξέφυγαν, όταν ο Ιθακήσιος ήρωας τύφλωσε με ένα μυτερό ξύλο το μοναδικό μάτι του Πολύφημου. Αυτή η κίνηση όμως προκάλεσε την οργή του Ποσειδώνα, ο οποίος θα δυσκόλευε κι άλλο τον νόστο του Οδυσσέα στο μέλλον.

Χάρτης του καθηγητή κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, Πίτερ Στρακ

Οι ερευνητές τοποθετούν το νησί των Κυκλώπων στις Συρακούσες της Σικελίας ένα μέρος που έχει πολλές μεγάλες σπηλιές και θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «σκηνικό» γι’ αυτήν την περιπέτεια, ενώ βρίσκεται πράγματι βορειοανατολικά της Τζέρμπα.

Περιπέτεια 4η: Τα νησιά του Αιόλου

Μετά τους Κύκλωπες, τα καράβια έφτασαν στην «Αιολία», τα νησιά που άνηκαν στον θεό των ανέμων, τον Αίολο. Αυτός αποφάσισε να τους βοηθήσει και τους φιλοξένησε για έναν περίπου μήνα. Όταν ήρθε η ώρα να φύγουν συνέλεξε σε έναν ασκό όλους τους ανέμους και άφησε μόνο τον Ζέφυρο να πνέει ήρεμα, ώστε οι σύντροφοι να βρουν επιτέλους το δρόμο για την Ιθάκη. Παρέδωσε το σάκο στον Οδυσσέα με ρητή εντολή να μην ανοιχτεί μέχρι να φτάσουν. Μετά από ταξίδι εννέα ημερών και ενώ είχαν πλησιάσει την Ιθάκη, η απληστία και η περιέργεια των συντρόφων τους ώθησε να ανοίξουν το σάκο πιστεύοντας ότι θα βρουν χρυσάφι. Έτσι, απελευθέρωσαν όλους τους ανέμους προκαλώντας απίστευτη φουρτούνα. Ο Οδυσσέας γύρισε άρον άρον στον Αίολο. Αυτός τον έδιωξε χωρίς να του δώσει καμιά άλλη βοήθεια, θεωρώντας ότι τον κατέτρεχε η οργή των θεών.

Η «Αιολία» έχει ταυτιστεί με τις Λιπάρες νήσους, οι οποίες βρίσκονται βόρεια της Σικελίας προς τα παράλια της Ιταλίας και αποτελούν ένα σύμπλεγμα οχτώ ηφαιστειογενών νησιών. Ο Αίολος διέμενε στο μεγαλύτερο των νησιών, τη Στρογγύλη, η οποία σήμερα ονομάζεται Στρόμπολι. Ο Όμηρος λέει ότι το νησί είχε γύρω γύρω απόκρημνους βράχους στους οποίους υπήρχε αδιαπέραστο χάλκινο τείχος. Πράγματι, στο νησί υπάρχει ηφαίστειο και οι πλαγιές του σκεπάζονται από σκληρή λάβα, που από μακριά μοιάζουν με χάλκινο τείχος.

Περιπέτεια 5η: Η γη των Λαιστρυγόνων

Οι άνεμοι παρέσυραν τελικά τα πλοία στην Τηλέπυλο, τη χώρα όπου έμεναν οι ανθρωποφάγοι γίγαντες, Λαιστρυγόνες. Όλα τα πλοία – εκτός του Οδυσσέα- έδεσαν στο λιμάνι και ο Οδυσσέας έστειλε συντρόφους να δουν ποιοι μένουν εκεί. Ο βασιλιάς των Λαιστρυγόνων, Αντιφάτης, έφαγε τον έναν και οι άλλοι δυο έτρεξαν έντρομοι στα καράβια να ενημερώσουν τι συνέβη. Καθώς τα πλοία έφευγαν, οι Λαιστρυγόνες πέταξαν εναντίον τους τεράστιους βράχους. Πολύ γρήγορα 11 από τα 12 πλοία- όσα είχαν δέσει στο λιμάνι- χάθηκαν αύτανδρα. Το μόνο που γλίτωσε ήταν το καράβι του Οδυσσέα που είχε δέσει σε έναν βράχο μακριά από λιμάνι.

Η χώρα των Λαιστρυγόνων θεωρείται ότι βρισκόταν στην πεδιάδα του Δρέπανου της δυτικής Σαρδηνίας στα παράλια της Τυρρηνικής Θάλασσας. Μάλιστα, η καταγωγή των Λαιστρυγόνων εντοπίζεται στις παρατηρήσεις των Ελλήνων ναυτικών για τους Γίγαντες του Μόντε Πράμα, τις αρχαίες πέτρινες φιγούρες στη χερσόνησο της Σαρδηνίας. Αυτές οι θεάσεις πιθανότατα έδωσαν αφορμή για ιστορίες γιγαντιαίων, κανιβαλιστικών όντων, με αποκορύφωμα τη δημιουργία του μύθου των Λαιστρυγόνων. Ωστόσο, υπάρχει και η θεωρία ότι οι Λαιστρυγόνες ζούσαν κοντά στο ηφαίστειο της Αίτνας στη Σικελία.

Περιπέτεια 6η: Το νησί της Κίρκης

Με ένα μόνο καράβι πλέον να βρίσκεται στο στόλο του Οδυσσέα, το δικό του, συνεχίζεται το ταξίδι μέχρι που οι άνεμοι τους οδηγούν στο νησί της μάγισσας Κίρκης, γνωστό με το περίεργο όνομα Αιαία. Όταν ο Οδυσσέας έστειλε τρεις συντρόφους του στο παλάτι της Κίρκης, η μάγισσα τους έδωσε να φάνε και να πιούν και αυτοί το έκαναν ακόρεστα. Γι’ αυτό τους μεταμόρφωσε σε γουρούνια. Όταν ο Οδυσσέας το έμαθε πήγε να αντιμετωπίσει την Κίρκη και αποδείχθηκε ότι ο ίδιος ήταν απρόσβλητος από τις μαγείες της χάρη στον Ερμή κάτι που εντυπωσίασε την μάγισσα, η οποία έκανε ξανά τους συντρόφους του Οδυσσέα άντρες. Έτσι, ο Οδυσσέας τα βρήκε με την Κίρκη και όλοι έμειναν στο νησί της για έναν περίπου χρόνο.

Οι απόψεις για το πού βρισκόταν το μυθικό νησί Αιαία διίστανται. Κλασικοί Ρωμαίοι συγγραφείς το τοποθετούν σε μια παραθαλάσσια περιοχή (κι όχι σε νησί) νότια της Ρώμης στο ακρωτήρι κοντά στο όρος Κιρκαίο. Μάλιστα, το 2019 αρχαιολόγοι υποστήριξαν ότι βρήκαν ευρήματα σε μια σπηλιά που μοιάζουν με όσα περιγράφει ο Όμηρος για το νησί. Άλλοι ερευνητές τοποθετούν πάντως το νησί της Κίρκης στην σημερινή Πάλμα ντι Μαγιόρκα των Βαλεαρίδων Νήσων στα ανατολικά της Ισπανίας.

Περιπέτεια 8η: Ο κάτω κόσμος

Η Κίρκη συμβούλευσε τον Οδυσσέα να κατέβει στον Κάτω Κόσμο και να βρει τον μάντη Τειρεσία, για να του πει πώς θα επιστρέψει στη πατρίδα του. Έτσι, έπρεπε να πάει στα πέρατα του Ωκεανού, στη χώρα των Κιμμερίων, όπου βασιλεύει το σκοτάδι, για να πάρει χρησμό από τον μάντη. Ο Τειρεσίας του προφήτεψε όσα μπορεί να τους συμβούν στο νησί του Ήλιου, αλλά και στην Ιθάκη, και τι πρέπει να κάνει μετά τον νόστο του.

Το πού βρίσκεται η είσοδος του Κάτω Κόσμου είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει πολύ τους μελετητές. Κάποιοι προτείνουν τα ανατολικά παράλια της Ιβηρικής Χερσονήσου στο ύψος της Βαρκελώνης, ενώ άλλοι θεωρούν ότι βρίσκεται στα δυτικά παράλια της Ιταλίας, κοντά στην Κύμη της Καμπανίας. Πολλοί θεωρούν ωστόσο ότι το ταξίδι στον Κάτω Κόσμο δεν έχει κανένα γεωγραφικό αντίστοιχο καθώς αποτελεί κάτι το μεταφυσικό.

Περιπέτεια 8η: Το νησί των Σειρήνων

Μετά την κάθοδο στον Κάτω Κόσμο, το ταξίδι συνεχίζεται και το καράβι του Οδυσσέα πλησιάζει τις Σειρήνες. Αυτές ήταν επικίνδυνα όντα με σώμα πουλιού και κεφάλι γυναίκας. Το τραγούδι τους παρέσυρε τους ναυτικούς στο νησί τους, όπου τους έτρωγαν. Ο Οδυσσέας ενημερωμένος από την Κίρκη, βούλωσε με κερί τα αυτιά των συντρόφων του και διέταξε να τον δέσουν στο κατάρτι για να μπορέσει να ακούσει το μαγευτικό τραγούδι, αλλά να μην παρασυρθεί από αυτό. Τους διέταξε μάλιστα να μην τον λύσουν ό,τι κι αν τους πει. Έτσι κατάφεραν να περάσουν αλώβητοι.

Οι Σειρήνες θεωρείται ότι ζούσαν στο νησί της Κορσικής κατά μία εκδοχή, ενώ κατά μια άλλη (που παραδίδει ο Ησίοδος) βρίσκονταν στο νησί Ανθεμόεσσα του Τυρρηνικού πελάγους, στο στενό της Μεσσήνης μεταξύ Σικελίας και Καλαβρίας. Παρόλο που δεν διασώζεται αυτό το όνομα του νησιού πιθανολογείται ότι ταυτίζεται με τα νησιά Ίσκια ή Κάπρι στον κόλπο της Νάπολης. Αλλες παραδόσεις τοποθετούν τις σειρήνες στο Ακρωτήριο του Φάρου στη Σικελία ή στις νήσους Σειρηνούσες κοντά στην Ποσειδωνία της Κάτω Ιταλίας. Όλες οι τοποθεσίες περιγράφονταν ως μέρη που περιβάλλονταν από γκρεμούς και βράχια.

Περιπέτεια 9η: Τα στενά της Σκύλλας και της Χάρυβδης

Η επόμενη δοκιμασία ήταν το στενό της Σκύλλας και της Χάρυβδης. Εκεί παραμόνευε η Χάρυβδη που συνέθλιβε τα πλοία ανάμεσα στους πανύψηλους απότομους βράχους και η Σκύλλα που άρπαζε και έτρωγε τους ανυποψίαστους ναυτικούς. Ο Οδυσσέας κατάφερε να περάσει το πλοίο στην άλλη πλευρά, ωστόσο έχασε πάρα πολλούς συντρόφους του.

Οι περισσότεροι συμφωνούν ότι η Σκύλλα και η Χάρυβδη βρίσκονταν στη σημερινή Μεσσήνη, τη στενή λωρίδα θάλασσας ανάμεσα στην Ιταλία και τη Σικελία.

Περιπέτεια 10η: Η χώρα του Ήλιου

Εξαντλημένοι ο Οδυσσέας και οι εναπομείναντες σύντροφοί του ταξίδευαν στη θάλασσα ώσπου αντίκρισαν το νησί, όπου βρισκόταν το βασίλειο του θεού Ήλιου, τη Θρινακία. Οι ναύτες απαίτησαν να σταματήσουν για να ξεκουραστούν και ο μοναδικός όρος που τους ετέθη ήταν να μην πειράξουν τα ιερά βόδια του Ήλιου. Αφού όμως επί έναν μήνα έτρωγαν μόνο ψάρια και παρά τις αντιρρήσεις του Οδυσσέα, ο οποίος ήξερε από τον Τειρεσία τι τους περιμένει, οι σύντροφοι έσφαξαν το κοπάδι και το έφαγαν. Ο θεός για να τους εκδικηθεί, ζήτησε από το Δία να στείλει τους τρομερούς του κεραυνούς μόλις θα έφευγαν από το λιμάνι. Η καταιγίδα βύθισε το πλοίο και όλο το πλήρωμα. Μόνο ο Οδυσσέας σώθηκε, αφού δεν είχε φάει από τα βόδια, χρησιμοποιώντας την καρίνα ως σανίδα σωτηρίας.

Αρκετές φορές η Θρινακία ταυτίζεται με τη Σικελία, καθώς το όνομά της μοιάζει με το όνομα Τρινακρία (= με τρεις άκρες), ονομασία της Σικελίας εξαιτίας του τριγωνικού της σχήματος. Ωστόσο, το νησί ταυτίζεται επίσης και με τη Μάλτα.

Περιπέτεια 11η: Το νησί της Καλυψούς

Ο Οδυσσέας θαλασσοδαρμένος έφτασε το νησί της νύμφης Καλυψούς, κόρης του Άτλαντα, το οποίο ονομαζόταν Ωγυγία. Η Καλυψώ περιμάζεψε το μισοπεθαμένο Οδυσσέα, τον φρόντισε και τελικά τον ερωτεύτηκε. Έμειναν μαζί επτά χρόνια, αλλά η μελαγχολία του Οδυσσέα για τον νόστο συγκίνησε τους Θεούς οι οποίοι αποφάσισαν ότι ήρθε η ώρα να τον βοηθήσουν να επιστρέψει. Έτσι, διέταξαν την Καλυψώ να τον βοηθήσει να φύγει, όπως και έγινε.

Υπάρχουν επίσης πολλές απόψεις για τον τόπο που αποτελούσε το νησί της Ωγυγίας. Έχει προταθεί ήδη από τον 4ο αιώνα πΧ και τον φιλόσοφο Ευήμερο ότι η Ωγυγία ταυτίζεται με το μικρότερο νησί τους Αρχιπελάγους της Μάλτας, το νησί Γκόζο. Υπάρχει και η άποψη ότι βρισκόταν στο νησί της Κέρκυρας (η οποία ωστόσο συνήθως αποδίδεται στην χώρα των Φαιάκων) αλλά και στο νησί των Οθωνών, το δυτικότερο σημείο της Ελλάδας που βρίσκεται βορειοδυτικά της Κέρκυρας. Κάποιοι άλλοι, όπως ο Πλούταρχος, προτείνουν μια πιο τολμηρή εναλλακτική τοποθετώντας την Ωγυγία στον Ατλαντικό Ωκεανό.

Περιπέτεια 12η: Το νησί των Φαιάκων

Φεύγοντας από το νησί της Καλυψούς, έφτασε η στιγμή που ο Οδυσσέας αντιμετώπισε την οργή του Ποσειδώνα ως τιμωρία για την τύφλωση του Πολύφημου. Ο θεός προκάλεσε τεράστια θαλασσοταραχή και ο Οδυσσέας ξεβράστηκε γυμνός και σε άθλια κατάσταση σε έναν άγνωστο τόπο, τη Σχερία. Ευτυχώς εκεί βρήκε φιλόξενους ανθρώπους, τους Φαίακες, οι οποίοι είχαν βασιλιά τον Αλκίνοο. Αυτοί του πρόσφεραν κάθε φροντίδα και ο Οδυσσέας τους άνοιξε την καρδιά του αφηγούμενος τις περιπέτειες που ζούσε τα τελευταία δέκα χρόνια. Οι Φαίακες τελικά τον βοήθησαν να επιστρέψει επιτέλους στην πολυπόθητη Ιθάκη.

Η Σχερία ταυτίζεται από τους περισσότερους με τη σημερινή Κέρκυρα, καθώς ο Όμηρος περιγράφει το νησί των Φαιάκων ως ένα καταπράσινο νησί με πολλά νερά κάτι που ισχύει και για την Κέρκυρα. Ακόμα και ο Θουκυδίδης στην ιστορία του κάνει τη συγκεκριμένη σύνδεση.

Ωστόσο, μοιάζει περίεργο ότι οι Φαίακες δεν φαίνεται να ξέρουν τον Οδυσσέα, τον βασιλιά της Ιθάκης που βρίσκεται πολύ κοντά στην Κέρκυρα. Επίσης, ο Οδυσσέας κάποια στιγμή τους λέει: «Υπολογίστε με ως φίλο σας, παρόλο που ζω τόσο μακριά από εσάς». Αυτά τα στοιχεία ώθησαν ορισμένους να απορρίψουν την Κέρκυρα ως πιθανή Σχερία. Αντίθετα, έχει προταθεί η μινωική Κρήτη (δεδομένου ότι οι Φαίακες εμφανίζονται πολύ ειρηνικοί και δεν έχουν αναμειχθεί στον Τρωικό Πόλεμο), ενώ άλλοι την ταυτίζουν με την μυθική Ατλαντίδα του Πλάτωνα. Ο Στράβων και ο Πλούταρχος είχαν προτείνει ότι η Σχερία βρισκόταν στον Ατλαντικό Ωκεανό.

Η Ιθάκη:

Τελικά, ο Οδυσσέας φτάνει στην πολυαγαπημένη του Ιθάκη μετά από 10 χρόνια πολέμου στην Τροία και άλλα 10 περιπλανήσεων, όπου πριν τελικά βασιλέψει ανέφελα ξανά, σκοτώνει όλους τους μνηστήρες που διεκδικούσαν την πιστή του Πηνελόπη και εποφθαλμιούσαν τον θρόνο του.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι οι ερευνητές δεν είναι σίγουροι ότι η Ιθάκη του Οδυσσέα είναι πράγματι η σημερινή Ιθάκη παρά το ίδιο όνομα και αρχαιολογικούς και ιστορικούς συσχετισμούς που φέρεται να αποδεικνύουν τον συσχετισμό. Μερικοί μελετητές υποστήριξαν ότι η Ιθάκη του Οδυσσέα είναι στην πραγματικότητα η Λευκάδα και άλλοι την ταυτίζουν με ολόκληρη ή μέρος της Κεφαλονιάς, παρόλο που δεν υποστηρίζεται από γεωγραφικά, ιστορικά ή αρχαιολογικά στοιχεία.

Επίλογος

Το αν ο Όμηρος είχε στο μυαλό του πραγματικές τοποθεσίες όταν περιέγραφε το ταξίδι του Οδυσσέα ή όχι είναι σίγουρα κάτι που δεν θα το μάθουμε ποτέ. Όπως μόνο εικασίες θα παραμείνουν όλες οι περιοχές που έχουν προτείνει κατά καιρούς οι διάφοροι ερευνητές και αρχαιολόγοι. Αυτό που σίγουρα έχει σημασία είναι ότι ο Όμηρος κατάφερε να μεταφέρει σε γραπτό λόγο ένα κείμενο απαράμιλλης αξίας και με τόσο πλούσια περιπέτεια όσο λίγοι έκαναν τις επόμενες χιλιετίες.

πηγή

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

ΑΠΟΨΕΙΣ Ιστορικά θέματα Οι Bloggers σχολιάζουν Πολυτεχνείο ΡΟΗ Media-blogs

Αλήθειες και ψέματα για τους νεκρούς του Πολυτεχνείου

Ακτιβιστής στις 17.11.25 0

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Πριν λίγα χρόνια o βουλευτής της νεοναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης “Χρυσή Αυγή” Λαγός, θρασύτατα και προκλητικά μέσα στον ιερό ναό της Δημοκρατίας, το κοινοβούλιο, χαρακτήριζε “παραμύθι” την εξέγερση του Πολυτεχνείου, καλώντας τους βουλευτές που εκείνη την ώρα βρίσκονταν στην αίθουσα να του αναφέρουν “έστω τα ονόματα δύο νεκρών”, όπως ωρύονταν.

Δεν είναι η πρώτη φορά που τα διάφορα παπαγαλάκια της ακροδεξιάς, προσπαθώντας να μειώσουν το μεγαλειώδες έπος αντίστασης των φοιτητών και της υπόλοιπης νεολαίας στο καταπιεστικό καθεστώς της επτάχρονης τυραννίας της χούντας, εκείνο το σημαδιακό Νοέμβρη του 1973, κάνουν λόγο για «νεκρούς-φαντάσματα του Πολυτεχνείου».

Που το στηρίζουν αυτό; Στο γεγονός ότι, όπως επισημαίνονταν στα πορίσματα των ερευνών που διενεργήθηκαν μετά τη μεταπολίτευση, και κυρίως στο πόρισμα Τσεβά, «δεν αναφέρθηκε νεκρός μέσα στο Πολυτεχνείο, αλλά μόνο γύρω από αυτό».

Η πλαστογράφηση του πορίσματος Τσεβά

Μάλιστα, σε βίντεο που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, ακούγεται ο αντιπρόεδρος της Ν.Δ. και κορυφαίος υπουργός της κυβέρνησης Μητσοτάκη, Άδωνις Γεωργιάδης, να λέει πριν λίγα χρόνια, τότε ως βουλευτής του Καρατζαφέρη ότι τάχα δεν υπήρξε ούτε ένας νεκρός στο Πολυτεχνείο, καθώς, όπως διατείνεται “το Πολυτεχνείο και η 17 Νοεμβρίου, είναι ο ιδρυτικός πολιτικός μύθος της ιδεολογικής ηγεμονίας της Αριστεράς στην Ελλάδα”.

Ισχυρίζονταν τότε και εξακολουθεί και σήμερα να δηλώνει ο κ. Γεωργιάδης:

“Δεν υπήρξε ούτε ένας νεκρός στο Πολυτεχνείο, ούτε ένας. Για να στοιχειοθετηθεί ο μύθος περί Πολυτεχνείου, πήραν το δελτίο συμβάντων της Αστυνομίας εκείνων των ημερών, της προηγουμένης, ανήμερα και της επομένης και όποιος πέθανε στην Αττική από οποιαδήποτε αιτία, έγινε νεκρός δήθεν από ελεύθερους σκοπευτές και από αστυνομική βία”!!
Ας δούμε όμως, έγιναν έτσι τα πράγματα ή κάποιοι διαστρέφουν και κακοποιούν βάναυσα την αλήθεια για τους δικούς τους λόγους;
Ακόμη και αν δεχθούμε ότι δεν υπήρξαν θύματα μέσα στις αίθουσες ή στον προαύλιο χώρο, τα νεανικά κορμιά που έπεσαν στους γύρω από το Πολυτεχνείο χώρους δεν πρέπει να υπολογίζονται στους νεκρούς της αντιδικτατορικής εξέγερσης; Ή μήπως ήταν διαφορετικό, μήπως είχε άλλο χρώμα το άλικο αίμα που χύθηκε έξω από το Πολυτεχνείο; Λες και οι νεκροί από τα δολοφονικά πυρά των εκτελεστικών οργάνων της χούντας δεν βρισκόταν εκεί για να διαδηλώσουν κατά της δικτατορίας, αλλά για… περίπατο, τουρισμό ή για διασκέδαση!

Τι έλεγε η έκθεση Τσεβά

Διαβάζουμε στην έκθεση του εισαγγελέα Δημήτριου Τσεβά, που συντάχθηκε το δίμηνο Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1974, όταν δηλαδή ήταν ακόμη νωπές οι μνήμες από την αιματοχυσία εκείνη που προκάλεσε το καθεστώς της χούντας των συνταγματαρχών:

«Βαρύς υπήρξεν ο φόρος του αίματος εις νεκρούς και τραυματίας ο καταβληθείς δια την καταστολήν της εξεγέρσεως του Πολυτεχνείου. Και των μεν τραυματιών τον αριθμόν, ήγγισε, μετά βεβαιότητας μάλλον, η έρευνα. Ανεξιχνίαστος, όμως, παραμένει εισέτι ο ακριβής αριθμός των νεκρών. Σύντομοι κατεβλήθησαν προς την κατεύθυνσιν ταύτην προσπάθειαι και πέραν των αμέσως ή εμμέσως περιερχομένων εις γνώσιν μου έκκλησις δια του Τύπου δημοσία διετυπώθη, όπως καταγγελθώσιν ή αναφερθώσι περιπτώσεις θανάτων ή και εξαφανίσεων ατόμων συνεπεία των γεγονότων του Πολυτεχνείου. Και είναι αληθές ότι ουδέν περιστατικόν κατηγγέλθη. Δεν αντλείται, όμως εντεύθεν απόδειξις περί ανυπαρξίας τοιούτων. Διότι κατά τη διαδρομήν της ερεύνης εβεβαιώθησαν ή και απλώς επιθανολογήθησαν περιστατικά εδραιούντα παρ’ εμοί την πεποίθησιν ότι οι νεκροί εκ των γεγονότων του Πολυτεχνείου υπήρξαν περισσότεροι των επισήμως ανακοινωθέντων. Δι’ ο και κατανοώ τα ελατήρια της σιωπής των παθόντων».

Οι νεκροί κατά την έκθεση

Οι νεκροί της εξέγερσης, όπως αναφέρονται στην έκθεση Τσεβά, καθώς και το σημείο όπου βρήκαν το θάνατο, είναι οι ακόλουθοι:

1.– Διομήδης Ιωάννου Κομνηνός, ετών 17, μαθητής. Εφονεύθη έξωθι του Πολυτεχνείου περί ώρα 22.15΄ της 16.11.73. Βασίμως πιθανολογείται ότι δράστης του φόνου τούτου είναι ο προεκτεθείς Συνταγματάρχης.

2.– Βασίλειος Παναγώτου Φαμέλλος, ετών 26. Εφονεύθη εγγύς του υπουργείου Δημόσιας Τάξεως περί ώρα 22.30΄ της 16.11.1973, βληθείς προφανώς υπό τίνος των εκ του υπουργείου πυροβολούντων.

3.–Toril Engelend, σπουδάστρια, Νορβηγίς. Εφονεύθη εις την πλατείαν Αιγύπτου περί ώρα 23.30΄ της 16.11.1973 παρ’ αγνώστου δράστου.

4.–Γεώργιος Ανδρέου Σαμούρης, σπουδαστής, ετών 22. Εφονεύθη υπ’ αγνώστου εις άγνωστον σημείον εξ επαφής περί το μεσονύκτιον της 16.11 1973 και το πτώμα του μετεφέρθη και απερρίφθη εις την διασταύρωσιν των οδών Καλλιδρομίου και Ζωσιμάδων (Κατάθεσις υπ’ αριθμ. 173).]

5.– Αλέξανδρος Ευστρατίου Σπαρτίδης, ετών 16, μαθητής. Εφονεύθη επί της οδού Κότσικα (παρόδου Πατησίων) την 10.20 ώραν της 17.11.1973, βληθείς υπό στρατιωτών εκ του κτιρίου του ΟΤΕ.

6.–Μάρκος Δημητρίου Καραμάνης, ετών 23. Εφονεύθη ευρισκόμενος εις την επί της οδού Πατησίων και Αιγύπτου 1 πολυκατοικίαν την 10.30 ώραν της 17.11.1973, βληθείς ομοίως υπό στρατιωτών εκ του κτιρίου του ΟΤΕ.

7.– Βασίλειος Καράκας, Τούρκος υπήκοος, ετών 43. Εφονεύθη εις την πλατείαν Αιγύπτου περί ώραν 13.00΄ της 17.11.1973, βληθείς υπό στρατιώτου ευρισκομένου έμπροσθεν του Ναού του Αγίου Θεράποντος.

8.– Δημήτριος Θεοφ. Θεοδώρας, ετων 6. Εφονεύθη επί της οδού Ορεινής Ταξιαρχίας Ζωγράφου περί ώραν 13.30 της 17.11.1973, βληθείς υπό στρατιώτου ευρισκομένου έμπροσθεν του Ναού του Αγίου Θεράποντος.

9.– Βασιλική Φωτίου Μπεκιάρη, ετών 17. Εφονεύθη ευρισκομένη εις την ταράτσα της επί της οδού Μεταγένους 8 – Νέος Κόσμος οικίας της περί ώραν 12.30΄ της 17.11.1973, δεχθείσα εις την κεφαλήν της βλήμα αδέσποτον άρματος.

10.–Γεώργιος Αλεξάνδρου Γεριτσίδης, ετών 48, εφοριακός υπάλληλος. Εφονεύθη ευρισκόμενος εν Ν. Λιοσίοις προς εκτέλεσιν υπηρεσίας περί ώραν 12.15΄ της 17.11.1973 δεχθείς ομοίως βλήμα αδέσποτον άρματος μάχης εις την κεφαλήν.

11.– Νικόλαος Πέτρου Μαρκούλης, ετών 25. Εφονεύθη παρά την πλατείαν Βάθης περί ώραν 11.00΄ της 17.11.1973, βληθείς εκ διερχομένου άρματος μάχης.

12.– Στυλιανός Αγαμ. Καραγεώργης, ετών 19, εργάτης. Ετραυματίσθη θανασίμως επί της οδού Πατησίων, έμπροσθεν του κινηματογράφου ΕΛΛΗΝΙΣ, περί ώρα 10.00΄ της 17.11.1973, βληθείς εκ διερχομένου άρματος και απεβίωσεν εις το ΚΑΤ την 30.11.1973.

13.–Ανδρέας Στεργίου Κούμπος, ετών 63. Ετραυματίσθη σοβαρώς διερχόμενος την οδό Καποδιστρίου περί ώρα 14.00΄ της 18.11.1973, βληθείς εκ διερχομένου άρματος και απεβίωσε εις την 30.1.1974.

14.– Μιχαήλ Δημητρίου Μυρογιάννης, ετών 20. Εφονεύθη εις την διασταύρωσιν των οδών Πατησίων και Στουρνάρα περί ώραν 13.30΄ της 18.11.73, βληθείς δια περιστρόφου εις την κεφαλήν και

15.– Κυριάκος Δημητρίου Παντελάκης, ετών 45, δικηγόρος. Ετρυματίσθη σοβαρώς επί της οδού Γλάδστωνος περί ώραν 12.40΄ της 18.11.1973, βληθείς εκ διερχομένου επί της οδού Πατησίων άρματος και απεβίωσεν την 18.12.1973.

β) Νεκροί πλήρως βεβαιωθέντες:

Σπύρος Κοντομάρης, δικηγόρος. Απεβίωσεν τας απογευματινός ώρας της 16.11.73 ευρισκόμενος επί της οδού Γεωργίου Σταύρου, συνέπεια θανατηφόρου επενέργειας των ριπτομένων της Αστυνομίας αερίων (κατάθ. υπ’ αριθμ. 93).
Αικατερίνη Αργυροπούλου, ετών 75. Ετραυματίσθη σοβαρώς ενώ ευρίσκετο εις την Αγ. Αναργύροις οικίαν της περί ώραν 11.00΄ της 17.11.1973, δεχθείσα αδέσποτον βλήμα άρματος και απεβίωσεν κατά μήνα Μάιον 1974 και
Δημήτριος Παπαιωάννου, ετών 60, ιδιωτικός υπάλληλος. Απεβίωσεν την μεσημβρίαν της 17.11.1973 εκ προσφάτου εμφράγματος του μυοκαρδίου κατά την ιατροδικαστικήν έκθεσιν σοβαρώς όμως, υπό της συζύγου του αμφισβητούμενης και υποστηρίζουσας ότι ο σύζυγος της απεβίωσεν είτε βληθείς δι’ όπλου, είτε υποστάστάς συγκοπήν εκ των ριπτομένων αερίων, καταθεσάσης δε ότι μόνον εις το Νεκροταφείον της επετράπη να πλησιάσει απλώς και να ατενίσει το πρόσωπον του νεκρού συζύγου της.

Φωτογραφία από την εφημερίδα “Βραδυνή”

γ) Νεκροί βασίμως προκύπτοντες:

1.– Ο ιατρός – χειρούργος Γεώργιος Γρηγοριάδης, μετά λόγου γνώσεως καταθέτει ότι ο ίδιος προσωπικώς αντελήφθη και διεπίστωσεν ιατρικώς τον θάνατον (2) δύο αγνώστων νέων, πληγέντων: Του μεν ενός εις την πλατείαν Βικτωρίας περί ώραν 11.00΄ της 17.11.1973 δια βλήματος περιστρόφου υπό Ανθυπασπιστού της Χωροφυλακής ριφθέντος, του δε ετέρου εις την οδόν Γ’ Σεπτεμβρίου περί ώραν 12.00΄ της 18.11.1973 δια βλήματος διερχομένου άρματος (κατάθ. υπ’ αριθμ. 25).

2.–Η μάρτυς Παναγ. Παπακυριακού καταθέτει περί θανάσιμου τραυματισμού μικράς κορασίδος ηλικίας 9 περίπου ετών, εις την γωνίαν των οδών Πατησίων και Κλωναρίδου περί ώραν 14.00΄ της 17.11.1973 εκ βλημάτων διερχομένου άρματος, εξ ων και η ιδία ετραυματίσθη βαρύτατα (κατάθεσις υπ’ αριθμ. 168).

3.– Ο φοιτητής Λεωνίδας Ανωμερίτης, καταθέτει περί θανάσιμου τραυματισμού νεαράς μαθήτριας, εντός του χώρου του Πολυτεχνείου ευρισκόμενης, περί ώρα 11.45΄ της 16.11.1973, δια βλήματος ριφθέντος εκ του εκτός του Πολυτεχνείου χώρου (κατάθεσις υπ’ αριθμ. 32).

4.–Ο Φαρμακοποιός Αλέξανδρος Παναγόπουλος καταθέτει ότι, ότε προ του μεσονυχτίου της Παρασκευής 16.11.1973, επεσκέφθη μετά της συζύγου του το Πολυτεχνείον προς παροχήν υπηρεσιών εις τους τραυματίας και εισήλθεν εις το αυτόθι υπάρχον πρόχειρον ιατρείον, ιδίοις όμμασιν αντελήφθη την ύπαρξιν (3) τριών νεκρών και μιας γυναικός θανασίμως τραυματισθείσης, τα τραύματα των οποίων σαφώς περιγράφει. Προσθέτει δε ότι εκ μελών της Συντονιστικής Επιτροπής Φοιτητών έλαβε την πληροφορίαν ότι είχαν και οκτώ (8) εισέτι νεκρούς, τα πτώματα των οποίων είχαν τοποθετηθεί και εφυλάσσοντο εις παρακείμενον χώρον ίνα μη υποπέσουν εις αντίληψιν των σπουδαστών και προκληθεί πανικός (κατάθεσις υπ’ αριθμ. 245).

5.–Περί των ανωτέρω νεκρών σαφώς καταθέτουν και σπουδασταί, μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής, οι οποίοι και περιγράφουν με ενέργειαν τα τραύματα τα οποία έκαστος των νεκρών συναδέλφων των έφερεν (οράτε καταθέσεις υπ’ αριθμ. 41, 45 και 217). Και ναι μεν ο εις εκ των ανωτέρω μαρτύρων (217) καταθέτει και περί τα είκοσι δύο (22) πτωμάτων, άτινα ο ίδιος ούτως προσωπικός αντελήφθη, περιστατικόν όπερ δεν επεβεβαιώθη, πλην σοβαροί των κατατιθεμένων προκύπτουν ενδείξεις εκ της προεκτεθείσης καταθέσεως Αλεξ. Παναγόπουλου, όστις και αναφέρει ότι αντελήφθη θάλαμον υπό του περιβόητου Πίμπα – πράκτορος της ΚΥΠ (κατάθεσις υπ’ αριθμ. 29 και 176 μετά μαγνητοταινίας) – φρουρούμενον, εις ον υπήρχον άνθρωποι δήθεν κοιμώμενοι, ων, όμως, η στάσις και η όλη εμφάνισις εις πολλάς τον ανωτέρω μάρτυρα ανέλαβεν υποψίας (οράτε κατάθεσιν).

“Τι εγένοντο οι νεκροί”

Ανακύπτει βεβαίως το ερώτημα τι εγένοντο οι νεκροί αυτοί και σοβαρά δια τους αντιλέγοντας αντλούνται εντεύθεν επιχειρήματα. Όμως προσφέρουν ίσως απάντησιν τα υπό των φυλακών του νεκροθαλάμου του Ρυθμιστικού Κέντρου Αθηνών κατατιθέμενα. Ο μεν Νικ. Νίκας καταθέτει ότι κατά την διάρκειαν της υπηρεσίας του μέχρι της 23.00΄ ώρας της 16.11.1973 παρέλαβε και ετοποθέτησε εις τον νεκροθάλαμον επτά (7) πτωμάτων νέων ανδρών, ηλικίας 22-25 ετών, τα οποία δεν συνοδεύοντο από πιστοποιητικόν θανάτου και παράλαβων ακολούθως υπηρεσίαν Ιωάννης Μάρας, καταθέτει ότι από της 23.00΄ ώρας της 16.11.1973 μέχρι 7.00΄ της 17.11.1973 παρέλαβεν και ετοποθέτησεν εις τον νεκροθάλαμον (7) πτώματα, νέων ομοίως ανδρών , ηλικίας 20-35 ετών, εκ των οποίων τα τέσσερα (4) ήταν αγνώστου ταυτότητος (κατάθεσις υπ’ αριθμ. 89). Και ούτω κατά την τραγικήν εκείνην νύχτα των γεγονότων, 16 προς 17 Νοεμβρίου 1973, ένδεκα (11) πτώματα αγνώστων νέων διακομίζονται εις το Ρυθμιστικόν Κέντρον Αθηνών, άτινα, όμως, πλην ενός (κατά τα επίσημα στοιχεία του Νοσοκομείου) ουδαμού εμφανίζονται, ούτε καταχωρίζονται! …

6.– Πλήρως εκ των εκτεθέντων εβεβαιώθη η εν ψυχρώ δολοφονία νέου ανδρός εις το Ρυθμιστικόν Κέντρον Αθηνών υπό των αυτόθι υπηρετούντων, κατά την τραγικήν αυτήν νύκτα, αστυνομικών (καταθέσεις υπ’ αριθμ. 69, 70, 77, 86 και 94), αλλά και Δευτέρα τοιαύτη θανατώσεως τραυματίου συνεπεία ξυλοδαρμού, εις χείρας του ιατρού χειρουργού Λέων. Παπασταματίου (κατάθεσις υπ’ αριθμ. 86) αποβιώσαντος. Τι εγένοντο οι δύο (2) ούτοι νεκροί; Διότι είναι πλήρως βεβαιωμένον ότι ουδείς εξ αυτών ευρίσκεται εις τον κατάλογον των έξι (6) επισήμων νεκρών του Ρυθμιστικού, εξ ων μάλιστα μόνον εις (ο άγνωστος αρχικώς και γνωστός ακολούθως Βασ. Φάμελλος) διεκομίσθη κατά τον επίμαχον χρόνον της νυκτός της 16ης προς 17ην Νοεμβρίου 1973. Επίτασις της αγωνίας εκ του τιθεμένου προβλήματος! Δι’ ο και ο προεκτεθείς ιατρός – χειρουργός, προσωπικώς παρακολουθήσας, συμμετασχών ειδικώς περί του αριθμού των εν τω Ρυθμιστικοί νεκρών εκ των γεγονότων του Πολυτεχνείου ερωτηθείς, καταθέτει ότι πρέπει ν’ ανέρχονται εις είκοσι (20) ή είκοσι πέντε (25) και αιτιολογεί διατί (οράτε κατάθεσιν ομοίως και τας 47 και 98).

Εκ των εκτεθέντων δήλον καθίσταται ότι εις τους καταλόγους των επισήμως ανακοινωθέντων δέκα πέντε (15) νεκρών και υπό της ερεύνης βεβαιωθέντων τριών (3) τοιουτων δέον να προστεθούν και έτεροι δέκα έξι (16) τουλάχιστον βασίμως προκύπτοντες, οίτινες, τονιστέον και πάλι, ουδεμίαν έχουν, ως προς την ταυτότητα, σχέσιν με τους επισήμως ανακοινωθέντος. Παραμένει βεβαίως πάντοτε το ερωτήμα: Τι εγένοντο τα πτώματα των νεκρών τούτων και διατί οι οικείοι των εξακολουθητικώς σιωπούν; Δεν είναι εύκολος η απάντησις εις τον χαράσσοντα τας γραμμάς ταύτας. Είναι υποχρέωσις, όμως, η έναντι του προβήματος θέσις και η κατανόησις των ανερμήνευτων ή αδυνάτων. (οράτε σχετικώς καταθεσιν Δημ. Πίμπα, υπ’ αριθμ. 71).

δ) Νεκροί εκ διαδόσεων πιθανολογούμενοι:

Πολλά τω όντι περί μεγάλου αριθμού νεκρών διαδίδονται και θρυλούνται. Διάφοροι κατάλογοι περί τούτων κυκλοφορούν, δύο των οποίων αναφερόντες ονόματα νεκρών 46 και 59, αντιστοίχως, περιήλθαν εις χείρας μου και αποτέλεσαν αντικείμενον ειδικής, επισταμένης και αγωνιώδους ερεύνης. Αμφότεροι εκυκλοφόρησαν το πρώτον εις την αλλοδαπήν και ο εις εξ αυτών επιμέλεια πολλών γνωστών Ελλήνων, εις το εξωτερικόν κατά την εποχήν της Δικτατορίας ευρισκομένων. Είναι αμφότεροι ελλιπείς κατά τα στοιχεία των και η επ’ αυτών κατατέθη παρά προσώπου λίαν αξιόπιστου, βεβαιώσαντος περί της σοβαρότητος της ερεύνης», καταλήγει η έρευνα του εισαγγελέα Δ. Τσεβά.

Η έκθεση του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών

Μετά από πολυετή έρευνα που διενήργησε το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το 2003, με επικεφαλής τον διευθυντή του Λεωνίδα Καλλιβρετάκη, κατέληξε ότι ο αριθμός των επωνύμων νεκρών ανέρχεται σε 24, ενώ αυτός των νεκρών αγνώστων στοιχείων σε 16.

Στην έρευνα, γίνεται για πρώτη φορά προσπάθεια καταγραφής του χώρου και των συνθηκών κάτω από τις οποίες έχασαν τη ζωή τους τα θύματα της εξέγερσης. Όπως αναφέρθηκε, οι πρώτες (δημοσιογραφικές) προσπάθειες για την καταγραφή των γεγονότων μιλούσαν για 59 νεκρούς ή και 79 θύματα, με βάση τον κατάλογο Γεωργούλα. Η έρευνα Καλλιβρετάκη απαντά και σε ένα ακόμα ερώτημα. Αν υπήρχαν νεκροί μέσα ή έξω από το ΕΜΠ. Όπως προκύπτει, νεκροί υπήρχαν, αλλά είχαν χτυπηθεί στους γύρω δρόμους και μεταφέρονταν στο πρόχειρο ιατρείο που είχε στηθεί από τους φοιτητές.

Ακολουθεί ο κατάλογος των νεκρών του Πολυτεχνείου σύμφωνα με την έρευνα του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών:Σπυρίδων Κοντομάρης (ετών 57, δικηγόρος, 16.11.1973, ώρα 20.30)
Διομήδης Κομνηνός(ετών 17, μαθητής, 16.11.1973, ώρα 21.30)
Σωκράτης Μιχαήλ (ετών 57, εμπειρογνώμων ασφαλιστικής εταιρείας , 16.11.1973, ώρα μεταξύ 22.30 & 23.00)
Βασίλειος Φάμελλος (ετών 26, ιδιωτικός υπάλληλος, 16.11.1973, ώρα 23.30)
Torill Engeland Magrette (ετών 22, 16.11.1973, φοιτήτρια, ώρα 23.30)
Γεώργιος Σαμούρης (ετών 22, 16.11.1973, φοιτητής ώρα 24.00)
Δημήτριος Κυριακόπουλος (ετών 35, οικοδόμος 16.11.1973, βραδυνή ώρα )
Σπύρος Μαρίνος (Γεωργαράς, ετών 35, ιδιωτικός υπάλληλος, 16.11.1973, βραδυνή ώρα)
Νικόλαος Μαρκούλης (ετών 24 , εργάτης, 17.11.1973, πρωινή ώρα)
Αικατερίνη Αργυροπούλου (ετών 76, 17.11.1973, ώρα 10.00)
Στυλιανός Καραγεωργής (ετών 19, οικοδόμος, 17.11.1973, ώρα 10.15)
Μάρκος Καραμανής (ετών 23, ηλεκτρολόγος, 17.11.1973, ώρα 10.30)
Αλέξανδρος Σπαρτίδης (ετών 16, μαθητής 17.11.1973, ώρα 10.30-11.00)
Δημήτριος Παπαϊωάννου (ετών 60, διευθυντής ταμείου αλευροβιομηχάνων, 17.11.1973, ώρα 11.30)
Γεώργιος Γερτζίδης(ετών 48, εφοριακός υπάλληλος, 17.11.1973, ώρα 11.30)
Βασιλική Μπεκιάρη (ετών 17, μαθήτρια, 17.11.1973, ώρα 12.00)
Δημήτρης Θεοδωράς (ετών 5 1/2, 17.11.1973, ώρα 13.00)
Αλέξανδρος Βασίλειος (Μπασρί) Καράκας (ετών 43, ταχυδακτυλουργός, 17.11.1973, ώρα 13.00)
Αλέξανδρος Παπαθανασίου (ετών 59, συνταξιούχος εφοριακός, 18.11.1973, ώρα 10.00)
Ανδρέας Κούμπος (ετών 63, βιοτέχνης, 18.11.1973, ώρα 11.00)
Μιχαήλ Μυρογιάννης (ετών 20, ηλεκτρολόγος, 18.11.1973, ώρα 12.00)
Κυριάκος Παντελεάκης (ετών 43, δικηγόρος, 18.11.1973, ώρα 12.00-12.30)
Ευστάθιος Κολινιάτης (ετών 47, 18.11.1973)
Ιωάννης Μικρώνης (ετών 22 φοιτητής, συμμετείχε στην κατάληψη του Πανεπιστημίου Πατρών

Από τη δίκη για τη σφαγή του Πολυτεχνείου

Η δίκη για τα γεγονότα

Το Πενταμελές Εφετείο της Αθήνας στις 30 Δεκεμβρίου 1975 και μετά από ακροαματική διαδικασία 2,5 μηνών κήρυξε ένοχους τους 20 από τους 32 κατηγορούμενους για την υπόθεση της σφαγής στο Πολυτεχνείο, ενώ αθώωσε άλλους 12.

Οι ποινές που επιβλήθηκαν ήταν:

-Δημήτριος Ιωαννίδης (αρχηγός της ΕΣΑ την περίοδο της εξέγερσης): 7 φορές ισόβια για ηθική αυτουργία σε 7 ανθρωποκτονίες από πρόθεση και 25 χρόνια κάθειρξη κατά συγχώνευση για ηθική αυτουργία σε 38 απόπειρες ανθρωποκτονιών και πρόκληση διάπραξης κακουργημάτων, καθώς και διαρκής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων.

-Γεώργιος Παπαδόπουλος (εν ενεργεία δικτάτορας την περίοδο της εξέγερσης): 25 χρόνια κάθειρξη για απλή συνέργεια σε ανθρωποκτονίες από πρόθεση και απόπειρες ανθρωποκτονιών, καθώς και δεκαετής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων.

-Σταύρος Βαρνάβας (αντιστράτηγος Ε.Α.): 3 φορές ισόβια για ηθική αυτουργία σε 3 ανθρωποκτονίες από πρόθεση και 25 χρόνια κάθειρξη κατά συγχώνευση για ηθική αυτουργία σε 17 απόπειρες ανθρωποκτονιών και πρόκληση διάπραξης κακουργημάτων, καθώς και διαρκής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων.

-Νικόλαος Ντερτιλής (ταξίαρχος Ε.Α.): Ισόβια κάθειρξη και διαρκής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων για ανθρωποκτονία από πρόθεση του φοιτητή Μυρογιάννη.

Άλλοι τέσσερις ανώτατοι αξιωματικοί σε 25 χρόνια κάθειρξη κατά συγχώνευση για ηθική αυτουργία σε συνολικά 12 ανθρωποκτονίες και 56 απόπειρες ανθρωποκτονιών, καθώς και δεκαετής στέρηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων. Επίσης, 12 κατηγορούμενοι σε μικρότερες ποινές, από 5 μήνες έως 10 χρόνια κάθειρξη για διάφορες κατηγορίες, κυρίως για ηθική αυτουργία σε επικίνδυνες σωματικές βλάβες. Οι ποινές κάτω του ενός έτους, ήταν εξαγοράσιμες

Από farosthermaikou.blogspot.com

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Αφιερώματα Ιστορικά θέματα Μακεδονικό Παύλος Μελάς ΡΟΗ Σαν σήμερα

ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ: Παύλος Μελάς (29 Μαρτίου 1870 – 13 Οκτωβρίου 1904)

Ακτιβιστής στις 13.10.25 0

Ο Παύλος Μελάς (29 Μαρτίου 1870 – 13 Οκτωβρίου 1904) ήταν αξιωματικός πυροβολικού του ελληνικού στρατού και μακεδονομάχος.

Γεννήθηκε στη Μασσαλία το 1870. Ήταν γιος του Μιχαήλ Μελά και γαμπρός του Στέφανου Δραγούμη, έχοντας παντρευτεί την κόρη του Ναταλία. Στάθηκε από τους πρωτεργάτες του Μακεδονικού αγώνα, συμμετέχοντας στο Μακεδονικό Κομιτάτο και πραγματοποιώντας περιοδείες στη Μακεδονία. Ενώ βρισκόταν στο χωριό Στάτιστα κατά την τρίτη εξόρμησή του στην περιοχή της Μακεδονίας, το σώμα του δέχτηκε επίθεση από ένα απόσπασμα του τουρκικού στρατού, που παραπλανημένο από τον κομιτατζή Μήτρο Βλάχο νόμιζε ότι επιτίθεται σε ομάδα της ΕΜΕΟ, και πέθανε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Στην Ελλάδα θεωρείται ηρωική μορφή και έχουν ονομαστεί προς τιμή του το χωριό Μελάς της Καστοριάς και ο Δήμος Παύλου Μελά στην κεντρική Μακεδονία.

Πορτραίτο του Μελά από το Γεώργιο Ιακωβίδη
φιλοτεχνημένο πάνω στη φωτογραφία του Μελά της 21ης Αυγούστου.

Τα πρώτα χρόνια

Ο Παύλος Μελάς γεννήθηκε στη Μασσαλία της Νότιας Γαλλίας στις 29 Μαρτίου του 1870. Ήταν ένα από τα επτά παιδιά του Ηπειρώτη έμπορου Μιχαήλ Μελά και της Ελένης Βουτσινά, κόρης εύπορου Κεφαλλονίτη εμπόρου από την Οδησσό. Η καταγωγή της οικογένειάς του ήταν από τον Παρακάλαμο Πωγωνίου της Ηπείρου, όπου ακόμη σώζονται τα ερείπια του οικογενειακού πύργου.[1] Η οικογένεια του μετακινήθηκε στην Αθήνα το 1874.

Την εποχή εκείνη το κύριο εθνικό και πολιτικό ιδεολογικό ρεύμα στην Ελλάδα ήταν η Μεγάλη Ιδέα, η διεύρυνση των ελληνικών συνόρων για να συμπεριλάβουν ελληνικούς πληθυσμούς που βρισκόταν υπό ξένη κυριαρχία. Ο πατέρας του Μελά συμμεριζόταν αυτό το όραμα και δαπάνησε σημαντικό μέρος της προσωπικής του περιουσίας για την πραγμάτωσή του. Ασχολήθηκε με την πολιτική, έγινε κατά περιόδους δήμαρχος Αθηναίων και βουλευτής Αττικής, ενώ το 1896 θα γινόταν πρόεδρος της Εθνικής Εταιρείας, μιας μυστικής εθνικιστικής οργάνωσης της οποίας μέλος ήταν και ο Παύλος. Σε ένα τέτοιο ιδεολογικό κλίμα ανατράφηκε ο νεαρός Μελάς.

Παύλος Μελάς

Σπουδές και γάμος

Το 1885 ο Μελάς τελείωσε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τον επόμενο χρόνο εισήχθη στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, απ’ όπου αποφοίτησε ως ανθυπολοχαγός το 1891. Παράλληλα γνώρισε τη Ναταλία Δραγούμη, κόρη του πολιτικού και μέλλοντα πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη και αδελφή του Ίωνα Δραγούμη. Ο Στέφανος Δραγούμης ήταν επίσης φλογερός εθνικιστής και είχε εμφυσήσει στα παιδιά του αντίστοιχα ιδανικά. Ο Μελάς και η Δραγούμη παντρεύτηκαν τον Οκτώβριο του 1892 και απέκτησαν δύο παιδιά: τον Μιχαήλ Μελά (χαϊδευτικά Μίκης) το 1895 και τη Ζωή (χαϊδευτικά Ζέζα) το 1897.

Ο Μελάς με τη σύζυγό του, Ναταλία, και τα παιδιά τους.

Συμμετοχή στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897

Στις 12 Φεβρουαρίου του 1897 o Μελάς υπηρετούσε ως αρχιφύλακας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όταν τον κάλεσαν να επιστρέψει με τους άνδρες του στο στρατώνα του πυροβολικού. Υπό την πίεση της Εθνικής Εταιρείας και ενάντια στη θέληση των Μεγάλων Δυνάμεων, η ελληνική κυβέρνηση είχε αποφασίσει να στείλει εκστρατευτικό σώμα στην Κρήτη για την στήριξη της εκεί επανάστασης.[2] Ο Μελάς απογοητευμένος έμαθε πως η μονάδα του δεν περιλαμβανόταν στο εκστρατευτικό σώμα. Την επόμενη ημέρα όμως ανακοινώθηκε πως η πεδινή πυροβολαρχία του, υπό τη διοίκηση του πρίγκηπα Νικολάου, θα μετέβαινε στη Λάρισα. Στις 16 Φεβρουαρίου η μονάδα αναχώρησε με πλοίο από τον Πειραιά και μέσω Χαλκίδας και με το σιδηρόδρομο από το Βόλο έφτασε στη Λάρισα.

Η αποτυχημένη εισβολή Ελλήνων άτακτων στη Μακεδονία, οργανωμένων από την Εθνική Εταιρεία, στις 9 Απριλίου έδωσε στην οθωμανική κυβέρνηση την αφορμή που αναζητούσε για την κήρυξη πολέμου.[3] Στις 18 Απριλίου έγινε η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών και η κήρυξη του πολέμου. Ο Μελάς στα ημερολόγια του εμφανίζεται ενθουσιασμένος από την έναρξη των εχθροπραξιών, όμως η γρήγορη αρνητική τροπή των πραγμάτων, η άτακτη υποχώρηση του ελληνικού στρατού και η εκκένωση της Λάρισας τον απογοήτευσαν. Στις 18 Μαΐου, με την είδηση της ανακωχής από τηλεγράφημα του πατέρα του, αρρώστησε με υψηλό πυρετό και ο γιατρός τον έστειλε στη Λαμία και στη συνέχεια στο πλωτό νοσοκομείο “Θεσσαλία”, όπου υπηρετούσε ως εθελόντρια νοσοκόμα η σύζυγός του Ναταλία. Μαζί επέστρεψαν στο οικογενειακό του σπίτι στην Αθήνα, όπου ανάρρωσε για μία εβδομάδα και στη συνέχεια ζήτησε και επέστρεψε στη Λαμία. Θα επέστρεφε σύντομα ξανά στην Αθήνα, λόγω της ασθένειας του πατέρα του, ο οποίος πέθανε στις 17 Ιουνίου.

Ο Μελάς με τους αδερφούς του κατά τον πόλεμο του 1897

Εμπλοκή με το Μακεδονικό Κομιτάτο

Φέροντας τύψεις για την έκβαση του πολέμου του 1897, συμμετείχε από τους πρώτους στο ιδρυθέν το 1900 Μακεδονικό Κομιτάτογια την προώθηση της ελληνικής επιρροής στην περιοχή της Μακεδονίας, ως αντίδραση στη δράση των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Έτσι από τον Φεβρουάριο του 1904 ο Παύλος Μελάς έσπευσε με άλλους τρεις αξιωματικούς, τους Α. Κοντούλη, Α. Παπούλα και Γ. Κολοκοτρώνη, προς επιτόπια μελέτη της κατάστασης. Αποτυγχάνοντας σε εκείνη την πρώτη προσπάθεια, επανήλθε τον Ιούλιο του ίδιου έτους, οπότε και εισήλθε στη Μακεδονία ως ζωέμπορος με το όνομα «Πέτρος Δέδες». Μετά από 20ήμερη παραμονή συναντήθηκε με τον Έλληνα πρόξενο Λάμπρο Κορομηλά στη Θεσσαλονίκη, ανταλλάσσοντας σκέψεις για ανάληψη επιχειρήσεων και στη συνέχεια επέστρεψε στην Αθήνα. Ύστερα από παρέμβαση της ελληνικής κυβέρνησης, ο Μελάς ανέλαβε την αρχηγία του Μακεδονικού αγώνα ενάντια στους Βούλγαρους, με την εντολή να ασκεί καθήκοντα αρχηγού και στις μικρότερες ομάδες που δρούσαν εν τω μεταξύ στις περιφέρειες Μοναστηρίου και Καστοριάς.

Πριν επιστρέψει για τρίτη φορά στη Μακεδονία, ο Μελάς φιλοξενήθηκε στη Λάρισα από τον ανθυπολοχαγό Χαράλαμπο Λούφα που, σύμφωνα με επιστολή που έστειλε ο Μελάς στη σύζυγό του, του ζήτησε να τον φωτογραφίσει. Ο Μελάς συμφώνησε και φωτογραφήθηκε στις 21 Αυγούστου από το Λαρισαίο φωτογράφο Γεράσιμο Δαφνόπουλο ένοπλος -κρατώντας ένα Μάουζερ, ζωσμένος ένα περίστροφο Μάουζερ Ζιγκ-Ζάγκ- και ένστολος,[4] ενδεδυμένος ένα μαύρο κεντητό ντουλαμά.[5] Ο Μελάς έστειλε το πρώτο αντίτυπο της φωτογραφίας στη σύζυγό του, «υπό τον όρον να μην ιδή το φως της ημέρας», αλλά να μείνει ως ανάμνηση για την ίδια και τα παιδιά του αν έχανε τη ζωή του στην αποστολή του,[4] βρίσκοντας ότι θα ήταν «κωμικό» και «μαρτύριο», εάν επέστρεφε άπρακτος, να βλέπει «την φάτσαν [τ]ου έτσι μασκαρεμένην».[5]

Ο Μελάς (καθιστός στην πρώτη σειρά) με την ομάδα του (26.8.1904).

Δράση στη Μακεδονία

Τη νύχτα της 27ης με 28ης Αυγούστου ο Παύλος Μελάς με το επιχειρησιακό όνομα Καπετάν Μίκης Ζέζας, με ένοπλο σώμα 35 ανδρών, που το αποτελούσαν Μακεδόνες, Μανιάτες και Κρητικοί, διέβη τα ελληνοοθωμανικά σύνορα και εισέβαλε στα εδάφη της Μακεδονίας, κοντά στο Όστροβο (σημερινή Άρνισσα). Επέλεξε ως μόνιμη ενδυμασία του το ντουλαμά, με αποτέλεσμα να κερδίσει το σεβασμό των αντρών του σώματός του.[5] Στις 30 Αυγούστου ο ληστής Θανάσης Βάγιας, τον οποίο ο Μελάς είχε προσλάβει ως οδηγό, λιποτάκτησε και στη συνέχεια κατέδωσε το σώμα του Μελά στους Οθωμανούς.[6] Τις επόμενες ημέρες το ένοπλο σώμα του Μελά περιπλανήθηκε στην περιοχή της Σαμαρίνας, με τον ασυνήθιστο σε κακουχίες Μελά να καταπονείται ιδιαίτερα.[7] Στις 5 Σεπτεμβρίου, ύστερα από πορεία πολλών ημερών, όπου αντιμετώπισαν την καχυποψία του τοπικού πληθυσμού[8] ο Μελάς και οι σύντροφοι του έφθασαν στο χωριό Ζάνσκο, όπου τους βοήθησε και εφοδίασε πρόσωπο της εμπιστοσύνης τους.
Στις 15 Σεπτεμβρίου ο Μελάς πραγματοποίησε την πρώτη του επιχείρηση. Συνέλαβε έξω από το Στρέμπενο έναν ηλικιωμένο και δύο παιδιά 8 και 15 ετών και στην συνέχεια τον καταζητούμενο πατέρα του 15χρονου. Νωρίς το βράδυ το σώμα εισέβαλε στο χωριό και συνέλαβε ακόμη έναν καταζητούμενο εξαρχικό. Αποφάσισε τελικά να μην σκοτώσει τους δύο καταζητούμενους, υπό τον όρο πως θα πήγαιναν στην ελληνική Μητρόπολη και θα δήλωναν υποταγή στον εκεί Μητροπολίτη.[9] Στις 17 Σεπτεμβρίου προσπάθησε να οργανώσει επίθεση στο χωριό Άιτος, καθώς ήταν κέντρο εξαρχικών αυτονομιστών, όμως η απροθυμία συνεργασίας του ντόπιου συνεργάτη του, του άλλαξε τα σχέδια και αποφάσισε να επιτεθεί στο γειτονικό χωριό Πρεκοπάνα (σημερινή Περικοπή).[10] Εκεί περικύκλωσε τον τοπικό πληθυσμό, που εκείνη την ώρα παρακολουθούσε μια κηδεία. Απαίτησε να δηλώσουν πίστη στον Έλληνα Μητροπολίτη και να ζητήσουν την αποστολή ιερέα και δασκάλου. Για να γίνει πιστευτή η απειλή του, πήρε μαζί του τον εξαρχικό δάσκαλο και τον εξαρχικό παπά, τους οποίους οι συνεργάτες του εκτέλεσαν λίγο έξω από το χωριό.[6] Η δολοφονία φαίνεται να συγκλόνισε τον Μελά.[11]

Στη συνέχεια κατευθύνθηκε στο χωριό Μπελκαμένη, όπου τους υποδέχτηκαν μυστικά Έλληνες του χωριού. Το απόγευμα της επόμενης ημέρας το σώμα μπήκε στο χωριό και υποχρέωσε τον ρουμανοδάσκαλο σε φυγή.[12] Νωρίς το βράδυ το σώμα κατευθύνθηκε για να χτυπήσει το σλαβόφωνο χωριό Νερέτ (σημερινός Πολυπόταμος). Την επόμενη ημέρα όμως τα σχέδια τους ανατράπηκαν, όταν συνειδητοποίησαν πως στο χωριό βρισκόταν σημαντική δύναμη του οθωμανικού στρατού. Κατά τη διάρκεια της άτακτης φυγής τραυματίστηκε θανάσιμα ο συνεργάτης του Μελά Φίλιππος Καπετανόπουλος απο την Κατράνιτσα (σημ. Πύργοι Βερμίου) .[13] Ο Μελάς τον σκέπασε με την κάπα του, στην οποία είχε αφήσει από αμέλεια ένα γράμμα του Καπετανόπουλου προς τον Δημήτριο Καλλέργη, τον Έλληνα πρόξενο στο Μοναστήρι. Η εύρεση της επιστολής θα οδηγούσε αργότερα σε διάβημα της Υψηλής Πύλης προς την ελληνική κυβέρνηση και την ανάκληση του Καλλέργη.[14]

Ύστερα από το επεισόδιο αυτό το σώμα του Μελά κράτησε χαμηλό προφίλ και κατευθύνθηκε στη Νεγκοβάνη (σημερινό Φλάμπουρο), ένα κατά πλειοψηφία πατριαρχικό χωριό, όπου έμεινε για αρκετές μέρες λόγω της αδιάκοπης βροχόπτωσης. Κατά την παραμονή του στη Νεγκόβανη ο Μελάς οργάνωσε την άμυνα της ευρύτερης περιοχής. Εκεί τους συνάντησαν στις 30 Σεπτεμβρίου πρόκριτοι του βλάχικου χωριού Νεβέσκα (σημερ. Νυμφαίο Φλώρινας), που τους εφοδίασαν με τρόφιμα και ενδύματα, και ο Καραλίβανος με περίπου σαράντα άνδρες με αποτέλεσμα το σώμα του Μελά να ξεπεράσει τους 70 το πλήθος. Κατατετμημένο σε τέσσερεις ομάδες υπό τον Καραλίβανο, το Γιοβάνη, τον Πουλάκα και τον Πύρζα, το πολυάριθμο σώμα ανάγκασε πολλούς κομιτατζήδες να εγκαταλείψουν τα χωριά όπου βρίσκονταν.[15] Την ίδια περίοδο ενεργούσε στην περιοχή των Κορεστείων η ανταρτοομάδα του Κύρου. Την 1 Οκτωβρίου η ομάδα αυτή, στην οποία βρισκόταν και ο Ευθύμιος Καούδης, επιτέθηκε αιφνιδιαστικά στην Όστιμα (σημερ. Τρίγωνο Φλώρινας) στο Μήτρο Βλάχο, που μετά από πολύωρη μάχη κατάφερε να διαφύγει, χάνοντας ωστόσο περίπου είκοσι άνδρες.[16]

Ο τάφος του Παύλου Μελά όπως δημιουργήθηκε πρώτα στην Καστοριά. Φωτογραφία του 1904 του Λεωνίδα Παπάζογλου.

Θάνατος

Έχοντας οργανώσει την άμυνα των χωριών της Καστοριάς, ο Μελάς σκόπευε να αφήσει περίπου πενήντα άνδρες να ελέγχουν την περιοχή και ο ίδιος να περάσει μέσα από το Ζέλοβο και το Πισοδέρι στην περιοχή του Μεγάροβου και του Μοναστηρίου, για να εκδιώξει από εκεί τις ανταρτο-ομάδες των κομιτατζήδων και να οργανώσει την άμυνά τους για το χειμώνα. Στις 9 Οκτωβρίου περιέγραψε τη θέλησή του να παραμείνει στην περιοχή σε ένα γράμμα -το τελευταίο του-, που έστειλε στην κουνιάδα του Έφη Καλλέργη, κόρη του Στέφανου Δραγούμη και σύζυγο του Γιάννη Καλλέργη. Έτσι, ύστερα από αποτυχημένη επιδρομή στο Νερέτ, έστειλε μήνυμα στον Κύρου και τον Καούδη να συναντηθούνε στις 14 Οκτωβρίου κοντά στη Στάτιστα (σημερινός Μελάς), χωριό τότε σλαβόφωνο και μικτού πληθυσμού πατριαρχικών και εξαρχικών.[17][18]

Παρά την αντίρρηση του Πύρζα ότι θα ήταν ασφαλέστερο να μην μπουν στη Στάτιστα, καθώς ήταν πέρασμα των τουρκικών δυνάμεων που μετακινούνταν τακτικά από το Ζέλοβο στο Κονοπλάτι, ο Μελάς επέμενε να εισέλθουν στο χωριό. Εκεί δέχτηκαν τη φιλοξενία του Ντίνα, που ανήκε στην ομάδα του Κύρου και θα τους οδηγούσε στον τόπο συνάντησης στις 14 και μοίρασε τους άνδρες της ομάδας σε πέντε σπίτια, και άλλων προκρίτων του χωριού. Το απόγευμα της 13ης Οκτωβρίου, όταν πληροφορήθηκαν ότι ένα οθωμανικό απόσπασμα είχε αναχωρήσει από το Κονοπλάτι, ο Μελάς δεν ανησύχησε, γνωρίζοντας ότι δεν ήταν τουρκική πολιτική να επιτίθενται σκόπιμα στις ελληνικές ομάδες, που τους απάλλασσαν από το καθηκον καταδίωξης ετων κομιτατζήδων.

Ωστόσο, το απόσπασμα είχε κινητοποιηθεί μετά την παραλαβή ενός παραπλανητικού γράμματος γραμμένου στα ελληνικά που είχε συντάξει και στείλει με έναν χωρικό ο επικηρυγμένος Μήτρος Βλάχος, ο κομιτατζής, και έγραφε ότι στη Στάτιστα βρισκόταν ο ίδιος, υπολογίζοντας ότι ο Τούρκος λοχαγός θα επετίθετο στη Στάτιστα για να λάβει το ποσό με το οποίο είχε επικηρυχθεί ο Μήτρος Βλάχος, προξενώντας, ωστόσο, το θάνατο του Μελά.[19] Στις 13 Οκτωβρίου το χωριό περικυκλώθηκε από οθωμανικό απόσπασμα 150 ανδρών και ξεκίνησαν αψιμαχίες. Το ξημέρωμα της επόμενης ημέρας θα έβρισκε τον Μελά νεκρό υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες.

Για τις ακριβείς συνθήκες του θανάτου του Μελά υπάρχει πλήθος εκδοχών.[20] Το οθωμανικό απόσπασμα εντόπισε ένα από τα κρησφύγετα των Ελλήνων και ξέσπασαν πυροβολισμοί.[20] Περικύκλωσε επίσης το σπίτι όπου έμεναν ο Μελάς, ο Πύρζας, ο Ντίνας και ένας Κρητικός ονόματι Στρατινάκης, το οποίο καταδεικνυόταν σαφώς στο γράμμα του Μήτρου Βλάχου.[21] Οι περισσότερες αφηγήσεις συντρόφων του Μελά αμφισβητούν το ότι υπήρξε σημαντική μάχη και είναι αμφίβολο αν ο Μελάς και όσοι ήταν μαζί του συμμετείχαν. Όλες οι εκδοχές συγκλίνουν πως κάποια στιγμή τη νύχτα ο Μελάς προσπάθησε να διαφύγει, όμως τραυματίστηκε θανάσιμα. Οι μαρτυρίες ποικίλουν για το αν ο Μελάς ύστερα από τον τραυματισμό του απεβίωσε, αυτοκτόνησε, ζήτησε από τον Ντίνα να τον αποτελειώσει, ή ο τελευταίος τον σκότωσε αυτόβουλα. Φαίνεται να ήταν ο μοναδικός νεκρός της ελληνικής πλευράς.[20]

Σύμφωνα με μια αφήγηση των συμβάντων που διαδόθηκε από τις εφημερίδες της εποχής πέθανε στα χέρια του φίλου του, Γεώργιου Στρατινάκη και η τελευταία του φράση πριν ξεψυχήσει ήταν[22] «Βούλγαρος να μη μείνει». Η εκδοχή αυτή δεν επιβεβαιώνεται από καμία μαρτυρία.

Γύρω από το σώμα του νεκρού Παύλου Μελά εκτυλίχθηκε μια διπλωματική επιχείρηση για την παραλαβή και τον ενταφιασμό του. Οι Έλληνες δεν ήθελαν να γίνει γνωστή στους Οθωμανούς η ταυτότητα και το στρατιωτικό αξίωμα του νεκρού, διότι αυτό θα δημιουργούσε διπλωματική κρίση. Αρχικά ο νεκρός θάφτηκε από τους χωρικούς έξω από τη Στάτιστα, ενώ οι Οθωμανοί δεν γνώριζαν την ταυτότητά του. Αργότερα ο Ντίνας απεσταλμένος της ελληνικής πλευράς (πιθανώς του Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη ή του οπλαρχηγού Κύρου) επιχείρησε να ξεθάψει και να μεταφέρει αλλού τον νεκρό.

Στο μεταξύ όμως ο θάνατος του Μελά είχε μαθευτεί στην Αθήνα και η εκεί Οθωμανική πρεσβεία ειδοποίησε τις αρχές της Θεσσαλονίκης να βρουν το πτώμα ώστε να το χρησιμοποιήσουν σαν απόδειξη της Ελληνικής επέμβασης σε οθωμανική επικράτεια. Έτσι, ενώ ο Ντίνας έκανε την εκταφή εμφανίστηκε οθωμανικός στρατός. Τότε έκοψε βιαστικά το κεφάλι του νεκρού και έφυγε. Το κεφάλι τάφηκε μπροστά στην Ωραία Πύλη του Ναού της Αγίας Παρασκευής στο χωριό Πισοδέρι ενώ οι Οθωμανοί πήραν το ακέφαλο σώμα και το πήγαν στην Καστοριά για αναγνώριση. Ο Γερμανός Καραβαγγέλης, που γνώριζε τα πάντα, κινητοποίησε τη νεολαία της Καστοριάς που περικύκλωσε το Διοικητήριο και απαιτούσε να τους δοθεί το σώμα «κάποιου Ζέζα» που ήταν Έλληνας. Ο Μητροπολίτης, προειδοποιώντας ότι μπορεί να συμβούν ταραχές που θα έβλαπταν την ειρηνική συμβίωση Τούρκων και Ελλήνων κατάφερε να του δοθεί το σώμα, το οποίο και τάφηκε στο παρεκκλήσιο των Ταξιαρχών κοντά στο Μητροπολιτικό Μέγαρο Καστοριάς.[23].

Ο θάνατος του Μελά, γόνου μιας από τις σημαντικότερες ελληνικές οικογένειες, πήρε μεγάλη δημοσιότητα και συγκλόνισε την κοινή γνώμη της εποχής. Υπό την πίεση των γεγονότων η ελληνική κυβέρνηση ωθήθηκε να συμμετάσχει πιο ενεργά στον μακεδονικό αγώνα, ενώ αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των εθελοντών.

Παραπομπές

«Η ημέρα θανάτου του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά τιμήθηκε από τους συγχωριανούς του!». iperiodiko.gr. 14 Οκτωβρίου 2014.
Ιστορία Ελληνικού Έθνους. ΙΔ. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. 1977, σελ. 120.
«Ιστορία του Ελληνικού Έθνους». ο.π. σελ. 127.
«Συλλογή φωτογραφιών – ID: 57082». Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα. Ανακτήθηκε στις 03-04-2017.
Γούναρης 2002, σελ. 8.
Λιθοξόου, Δημήτρης (Μάιος 1996). «Ο Παύλος Μελάς». 3opa.
Μελά, Ναταλία Π. (1992). Παύλος Μελάς. Αθήνα: Δωδώνη, σελ. 348.
Καραβίτης, Ιωάννης (2008). Ο Μακεδωνικός Αγών. Απομνημονεύματα. Αθήνα: Πετσίβας, σελ. Τ. Α’ 65. ISBN 9789609001007.
Μελά, σ. 385-386
Μελά, σ. 388
Μελά, σ. 390.
Καραβίτης, τ. Α’, σ. 90
Επιστολή προξένου Μοναστηρίου Δ. Καλλέργη προς τον έλληνα υπουργό Εξωτερικών, Προξενείο Μοναστηρίου, (23/9/1904), έγγραφο 923.
Κώστας Κλειδής, Με τη λάμψη στα μάτια, Ηριδανός, Αθήνα 1984, σ. 127.
Dakin 1966, σελ. 189
Dakin 1966, σελ. 189-90
Dakin 1966, σελ. 190
Brancoff, D.M. (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne. Παρίσι, σελ. 182-3. «67. Statichta: 960 Bulgares Exarchistes»
σελ. 190
Ιός (10 Οκτωβρίου 2004). «Ποιος σκότωσε τον Παύλο Μελά;». Ελευθεροτυπία.
Dakin 1966, σελ. 190
Ε Ιστορικά:Μακεδονικό, η περιπέτεια ενός ονόματος από το 1850 έως σήμερα, Έκδοση της Ελευθεροτυπίας, σελ.40
Γερμανού Καραβαγγέλη Απομνημονεύματα, Εκδόσεις Χ. Μπαρμπουνάκη, Θεσσαλονίκη, 1993
Πηγές

Καθημερινή επτά ημέρες
Γούναρης, Βασίλης Κ. (2002). Ο Μακεδονικός αγώνας μέσα από τις φωτογραφίες του, 1904-1908. Αθήνα/Βέροια.
Dakin, Douglas (1966). The Greek Struggle in Macedonia 1897-1913. Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών – Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου / Institute for Balkan Studies.

el.wikipedia.org

πηγή

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Ιστορικά θέματα Κύπρος Λιβύη ΡΟΗ Τουρκία

Η Λιβύη αποκαλύπτει: Πώς στήριξε την Τουρκία στην εισβολή στην Κύπρο το 1974

Ακτιβιστής στις 27.7.25 0

Ιστορική Μαρτυρία – Πρώην Λίβυος Πρέσβης: «Στείλαμε 170.000 τόνους πετρέλαιο στην Τουρκία με ελληνικό πλοίο»

Της Μαρίας Ζαχαράκη από την ιστοσελίδα sigmalive.com

Καθώς συμπληρώθηκαν 51 χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, ο πρώην πρέσβης της Λιβύης στην Άγκυρα, Σουλεϊμάν Αλί Ατέιγκα, μίλησε στην τουρκική εφημερίδα Τουρκιγέ και αποκάλυψε για πρώτη φορά τον καθοριστικό ρόλο που διαδραμάτισε η Λιβύη στο πλευρό της Τουρκίας.

«Αφαιρέσαμε τα καθίσματα από τα αεροπλάνα και μεταφέραμε όπλα. Ο Καντάφι είπε: “Ο ισλαμικός κόσμος οφείλει στους Τούρκους ένα χρέος που δεν μπορεί να αποπληρωθεί” και έστειλε 170.000 τόνους πετρέλαιο στην Τουρκία με ελληνικό πλοίο για να μην τραβήξει την προσοχή.

Η Τουρκία χρειαζόταν επειγόντως πετρέλαιο. Οι ΗΠΑ και οι Δυτικές χώρες είχαν επικεντρώσει όλη τους την προσοχή στην Τουρκία. Η Ελλάδα, εν τω μεταξύ, περίμενε μια ευκαιρία. Το MSP, ο εταίρος του συνασπισμού στην κυβέρνηση εκείνη την εποχή, επικοινώνησε μαζί μου μέσω του υπουργού Επικρατείας Χασάν Ακσάι. Μου ζήτησαν μια σαφή γνώμη, ιδιαίτερα για το πετρέλαιο και τη στρατιωτική βοήθεια. Μια μακρά λίστα αναγκών και ένας φάκελος που ρωτούσε τι θα μπορούσαμε να κάνουμε, αν ενημερωνόμουν για τα πάντα 24 ώρες πριν από την επιχείρηση. Έφτασα στη Βουλή τα μεσάνυχτα και έστειλα τη λίστα με τα αιτήματα στον Μουαμάρ Καντάφι μέσω ενός πολιτικού αεροπλάνου που είχαμε κανονίσει από τον Λίβανο. Ο Καντάφι απάντησε θετικά σε όλα τα αιτήματα και έστειλε τους 170.000 τόνους πετρελαίου που ζητήθηκαν στην Τουρκία. Στη συνέχεια ξεκίνησε η αποστολή όπλων. Αφαιρέθηκαν καθίσματα, μεταφέροντας συνεχώς όπλα και πυρομαχικά. Παρακολούθησα προσωπικά αυτή τη μεταφορά».

Η στρατηγική παρέμβαση της Λιβύης – “Προσθέσαμε τα αεροσκάφη μας στον τουρκικό στόλο”

Η μαρτυρία του πρέσβη αποκαλύπτει ότι η υποστήριξη της Λιβύης δεν ήταν μόνο πολιτική ή συμβολική.

«Τα πολεμικά αεροσκάφη της Λιβύης προσγειώθηκαν στη στρατιωτική βάση του Μπαλίκεσίρ, βάφτηκαν εκ νέου και προστέθηκαν στον τουρκικό στόλο. Ο Καντάφι παρείχε όλη αυτή την υποστήριξη χωρίς να ζητήσει τίποτα ως αντάλλαγμα».

Σύμφωνα με τον Ατέιγκα, τα αεροπλάνα μετέφεραν συνεχώς πυρομαχικά. Ο ίδιος πέρασε τέσσερα βράδια στο αεροδρόμιο Εσενμπογά της Άγκυρας, επιβλέποντας τη ροή των εφοδίων.

“Πάρτε όλη την Κύπρο και μετά καθίστε στο τραπέζι”

Η συνεργασία συνεχίστηκε ακόμη και μετά την πρώτη φάση της επιχείρησης, με νέες αποστολές από τη Λιβύη. Ο πρώην πρέσβης περιέγραψε τη διέλευση των τουρκικών αεροσκαφών από τη Λιβύη ως στρατηγική για την αποφυγή των δυτικών ραντάρ και των ελληνικών εμποδίων.

«Πήγα ξανά στη Λιβύη με τον υπουργό Ενέργειας του CHP, Ντενίζ Μπαϊκάλ. Ο κ. Ντενίζ παρουσίασε έναν ογκώδη φάκελο με τις ανάγκες. Ο Καντάφι είπε ‘ναι’ σε όλα όσα ήθελαν. Στη δεύτερη επιχείρηση, η προμήθεια όπλων, πετρελαίου και πυρομαχικών ήταν αρκετά δύσκολη λόγω των εμπάργκο. Με την επιστροφή μου, παρουσίασα την επιστολή του Καντάφι στον Νετζμετίν Ερμπακάν. Ο Καντάφι με συμβούλεψε ξεκάθαρα: “Η Κύπρος είναι τουρκικό νησί, πάρτε το όλο και μετά καθίστε στο τραπέζι”. Ωστόσο, υπήρχαν εκείνοι που αντιτάχθηκαν στην ιδέα της κατάληψης ολόκληρης της Κύπρου εντός των εταίρων του συνασπισμού, εκτός από το MSP, και σε διάφορους θεσμούς. Η επιχείρηση ξεκίνησε. Τα ραντάρ και τα προληπτικά οδοφράγματα που είχαν στήσει η Ελλάδα και η Δύση εναντίον των τουρκικών αεροσκαφών ξεπεράστηκαν από τα αεροσκάφη που πέταξαν πρώτα στη Λιβύη, ανεφοδιάστηκαν εκεί και στη συνέχεια μπήκαν στο πεδίο της μάχης από το νότο. Δεν το περίμεναν καθόλου αυτό. Παρά όλα τα εμπόδια που έθεσαν οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Ισραήλ, η Γαλλία και άλλοι σύμμαχοι, οι Τούρκοι έγραψαν ένα έπος στην Κύπρο», σημείωσε, συμπληρώνοντας πως «η Τρίπολη, η οποία ήταν πάντα η πιο πιστή περιοχή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, γνώριζε τα σχέδια του Ισραήλ και των Βρετανών. Για αυτόν τον λόγο, έδωσε άνευ όρων υποστήριξη στην Άγκυρα. Σε τέτοιο βαθμό που παρά τις δυτικές απειλές, ο Καντάφι μπορούσε να διεισδύσει στα βουνά προς την Κύπρο. Μέχρι να το συνειδητοποιήσουν, ήταν πολύ αργά».

Η μη στήριξη του Αραβικού κόσμου προς την Τουρκία το 1974

Οι περισσότερες αραβικές πρωτεύουσες επέλεξαν τότε τη σιωπή, κατά τον Λίβυο πρέσβη· πίσω από το προσωπείο της ουδετερότητας, η φοβία για τις δυτικές αντιδράσεις απέκλεισε κάθε ενεργή στήριξη προς την Τουρκία — με μόνη εξαίρεση την αποφασιστική στάση της Λιβύης.

«Όλες οι αραβικές χώρες που εκπροσωπούνταν στο Συμβούλιο Αράβων Πρέσβεων συμμερίζονταν την άποψη ότι “οι Τούρκοι δεν θα επιτεθούν” πριν από την επιχείρηση στην Κύπρο. Με εξαίρεση τη Σαουδική Αραβία, όλες οι αραβικές χώρες ακολουθούσαν μια πολιτική μη προσβολής της Ελλάδας και της Δύσης, βασισμένη στην ιδέα ότι “ακολουθούσαν μια πολιτική ισορροπίας”. Το Ιράν, από την άλλη πλευρά, ήταν πιο κοντά στην Ελλάδα και την ελληνοκυπριακή πλευρά».

Το «αόρατο» χρέος της Λιβύης προς την Τουρκία

Η μνήμη της Οθωμανικής κληρονομιάς και η επίγνωση των σκιών που απλώνονταν πάνω από την Κύπρο οδήγησαν τη Λιβύη σε μια επιλογή χωρίς αστερίσκους — στο πλευρό της Άγκυρας.

Ο Λίβυος πρέσβης επισήμανε ότι η παρουσία της Τουρκίας στη Λιβύη είναι ιστορικά αναγκαία.

«Αν η Λιβύη δεν έγινε Σομαλία, το οφείλει ξανά στην Τουρκία και στον Ερντογάν. Όπως είπε ο Καντάφι το 1974: “Ο ισλαμικός κόσμος χρωστάει στους Τούρκους ένα χρέος που δεν μπορεί να αποπληρωθεί”.

Σε όλη την ιστορία, οι Τούρκοι έχουν διαδραματίσει έναν ιδιαίτερο ρόλο σε παρόμοιες περιόδους. Χωρίς τους Τούρκους τον 15ο αιώνα, η Λιβύη θα είχε γίνει μια μη μουσουλμανική χώρα. Για αυτόν τον λόγο, όσοι δεν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει ρωτούν: ‘Τι κάνει η Τουρκία στη Λιβύη;’».

“Η ιστορία επαναλαμβάνεται στη Γάζα και τη Συρία”

Ο Ατέιγκα τόνισε ότι η Κύπρος του 1974 προσομοιάζει με το σήμερα στη Γάζα και τη Συρία, όπου η Τουρκία στέκεται, όπως τότε, μόνη της απέναντι στη Δύση.

«Σήμερα, το Ισραήλ καταστρέφει για άλλη μια φορά την τιμή της ανθρωπότητας, και ιδιαίτερα του ισλαμικού κόσμου, στη Γάζα.

Τώρα η Συρία περνάει μια σοβαρή δοκιμασία. Το Ισραήλ έχει κινηθεί για να διαιρέσει και να καταβροχθίσει τη Συρία. Κατά μία έννοια, η ιστορία επαναλαμβάνεται», είπε για να προσθέσει ότι «αν η επιχείρηση είχε αποτύχει, η Κύπρος θα είχε μετατραπεί σε σιωνιστικό νησί. Οι Βρετανοί ήθελαν να την παραδώσουν στο Ισραήλ, όπως έκαναν με την Παλαιστίνη. Οι Τούρκοι απέτρεψαν αυτό το σχέδιο. Η Τουρκία ήταν τότε – και είναι και σήμερα – η μόνη δύναμη που αντιστέκεται στη σιωνιστική-σταυροφορική συμμαχία».

«Η Κύπρος, το μεγαλύτερο έπος μετά την Καλλίπολη»

Ο Σουλεϊμάν Ατέιγκα περιγράφει τη νίκη στην Κύπρο ως το μεγαλύτερο έπος των Τούρκων τα τελευταία 150 χρόνια από την Καλλίπολη και υπενθυμίζει ότι η σημασία της Κύπρου πρέπει να εξηγηθεί καλά τόσο στο νησί όσο και στην Τουρκία.

«Βίωσα αυτόν τον πόλεμο και τη νίκη σε όλες τις πτυχές του. Αμέσως μετά τον πόλεμο, διορίστηκα πρέσβης. Εκείνη την εποχή, οδηγούσα το δικό μου υπηρεσιακό όχημα. Επειδή είχε τη λιβυκή σημαία, μια μέρα το αυτοκίνητό μου περικυκλώθηκε από ένα μεγάλο πλήθος και το σήκωσαν στον αέρα. Αυτή ήταν μια έκφραση αγάπης και ευγνωμοσύνης. Συγκινήθηκα βαθιά. Η Τουρκία και οι Τούρκοι κατέχουν μια ξεχωριστή θέση στη ζωή μου», κατέληξε.

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

ΑΠΟΨΕΙΣ Βουλγαρία ΕΑΜ Θεσσαλονίκη Ιστορικά θέματα Κατοχή Κουζινόπουλος Μνήμη ΡΟΗ

Πριν 82 χρόνια μια από τις συγκλονιστικότερες στιγμές της ΕΑΜικής Αντίστασης

Ακτιβιστής στις 10.7.25 0

του Σπύρου Κουζινόπουλου

Μία από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές αντίστασης στην τριπλή φασιστική κατοχή της πατρίδας μας, καταγράφτηκε στις 10 Ιουλίου 1943, όταν με την πρωτοβουλία και καθοδήγηση του ΕΑΜ, δεκάδες χιλιάδες λαού ξεχύθηκαν στους δρόμους της Θεσσαλονίκης και των άλλων πόλεων της βόρειας Ελλάδας, διαμαρτυρόμενοι με μαχητικές διαδηλώσεις ενάντια στην επέκταση της βουλγαρικής κατοχής στη Μακεδονία.

Την ώρα που στις πόλεις και τα βουνά αναπτύσσονταν η Αντίσταση, οι διορισμένοι ακόμη από τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου "πατριώτες" διακήρυσσαν ότι "αι τύχαι της Ελλάδος εξαρτώνται εκ της μεγάλης Γερμανίας...."

Λίγο μετά την είσοδό τους στη χώρα μας, στις 25 Απριλίου 1941, οι βουλγαρικές φασιστικές αρχές, λαμβάνοντας ως "δώρο" από τον Χίτλερ την έγκριση εισβολής τους στην Ανατολική Μακεδονία και το μεγαλύτερο μέρος της Θράκης, εφάρμοσαν απίστευτα σκληρά καταπιεστικά μέτρα σε βάρος του υπόδουλου ελληνικού πληθυσμού, με στόχο τον αφελληνισμό της περιοχής και τον βίαιο εκβουλγαρισμό της. Στο πλαίσιο αυτό, στην περιοχή της ζώνης κατοχής τους και ιδιαίτερα στους νομούς Σερρών, Δράμας και Καβάλας, επέβαλαν στους καταστηματάρχες να αλλάξουν τις επιγραφές των καταστημάτων τους στα βουλγάρικα, απαγόρευσαν στους Έλληνες γιατρούς και δικηγόρους να ασκούν επάγγελμα, τοποθέτησαν δικές τους δημοτικές και κοινοτικές αρχές, υποχρέωσαν τους κατοίκους να αλλάξουν την κατάληξη των επιθέτων τους σε –εφ και –οφ, επιδόθηκαν σε λεηλασίες, βιασμούς και άλλες ωμότητες.
Εκατοντάδες πατριώτες εκτελέστηκαν, δεκάδες χιλιάδες στάλθηκαν σε καταναγκαστικά έργα ως «ντουρντουβάκια», κυρίως στην κατασκευή οδικών και σιδηροδρομικών έργων στη Βουλγαρία και στα Σκόπια. Αποτέλεσμα εκείνων των καταπιεστικών μέτρων, ήταν περίπου 170.000 άτομα να εγκαταλείψουν την Ανατολική Μακεδονία, αναζητώντας καταφύγιο στην γερμανοκρατούμενη κεντρική Μακεδονία και την υπόλοιπη χώρα. Ένας από τους όμηρους των Βουλγάρων φασιστών, που δούλεψε σκληρά επί εννέα μήνες σε καταναγκαστικά έργα στην περιοχή της βουλγαρικής πόλης Κιουστεντίλ, ήταν και ο αείμνηστος πατέρας μου Χαράλαμπος Κουζινόπουλος

Βούλγαροι στρατιωτικοί φωτογραφίζονται στην παραλιακή λεωφόρο Νίκης της Θεσσαλονίκης

Προσπάθεια επέκτασης και στην υπόλοιπη Μακεδονία

Οι βουλγαρικές αρχές, δεν περιορίστηκαν στην περιοχή που τους είχε "χαρίσει" η Ναζιστική Γερμανία, αλλά επεδίωξαν να πατήσουν πόδι και στην υπόλοιπη Μακεδονία, αναπτύσσοντας ένα πυκνό προπαγανδιστικό δίκτυο.
Τον Ιούλιο του 1943, οι Βούλγαροι φασίστες θα προσπαθήσουν ανεπιτυχώς να πάρουν στην κατοχή τους και την κεντρική Μακεδονία, ως «δώρο» για τη συνέχιση της παραμονής της Βουλγαρίας στον Άξονα. Η είδηση εκείνη, ξεσηκώνει τον ελληνικό λαό και με πρωτοβουλία του ΕΑΜ, διοργανώνονται ογκώδη μαχητικά συλλαλητήρια σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και όλες σχεδόν τις πόλεις και κωμοπόλεις της Μακεδονίας.

Ολόκληρη η πρώτη σελίδα της μυστικής εφημερίδας του ΕΑΜ Ελευθερία, με το κύριο άρθρο και το ρεπορτάζ αναφέρονταν στον ξεσηκωμό κατά της Βουλγαρικής επέκτασης
Στο συλλαλητήριο της Αθήνας, τα γερμανικά τανκς ρίχνονται πάνω στους διαδηλωτές. Στις συγκρούσεις που ακολουθούν, έπεσαν νεκροί 53 διαδηλωτές, ανάμεσά τους και οι φλογερές αγωνίστριες Παναγιώτα Σταθοπούλου και Κούλα Λίλη, που πρόταξαν τα κορμιά τους αψηφώντας τα γερμανικά άρματα μάχης, ενώ τραυματίστηκαν 280 διαδηλωτές και συνελήφθησαν από τους Γερμανούς 500 άτομα.
Στη Θεσσαλονίκη, στις 10 Ιουλίου 1943, οργανώνεται από το ΕΑΜ παλλαϊκή 24ωρη απεργία, με τη συμμετοχή όλου του πληθυσμού, ενώ συγκροτήθηκαν ογκώδεις διαδηλώσεις τόσο στο κέντρο της πόλης (στις οδούς Τσιμισκή και Νίκης), όσο και στις συνοικίες. Συλλαλητήρια, είχαν πραγματοποιηθεί επίσης εκείνες τις ζεστές ημέρες του Ιουλίου 1943 στο Κιλκίς, το Λαγκαδά, την Έδεσσα, τη Βέροια, την Κοζάνη, τα Γιαννιτσά κ.α.

Το έγκλημα του διαμελισμού της Μακεδονίας

Είχε αφήσει εποχή το συλλαλητήριο κατά της καθόδου των Βουλγάρων φασιστών, που είχε πραγματοποιηθεί στη Νιγρίτα, τις ίδιες μέρες, καθώς είχαν πάρει μέρος πάνω από 15.000 λαού, δύο φορές δηλαδή περισσότεροι από τους κατοίκους που είχε η πόλη της Νιγρίτας, καθώς είχαν καταφθάσει αγρότες από όλες τις περιοχές της σημερινής επαρχίας Βισαλτίας. Με τον Γραμματέα του ΕΑΜ Νιγρίτας, Γιώργη Τσαρουχά, να εκφωνεί έναν συγκλονιστικό πατριωτικό λόγο, συνεγείροντας τα πλήθη.

Όπως έγραφε σε ρεπορτάζ της η μυστική εφημερίδα Ελευθερία, όργανο του ΕΑΜ Μακεδονίας:

"Η Μακεδονία ολόκληρη συνταράχτηκε από ένα τεράστιο κύμα παλλαϊκών απεργιών και διαδηλώσεων. Οι καταγανακτισμένες μάζες του λαού μας ξεχύθηκαν στους δρόμους των Μακεδονικών πόλεων… για το καινούριο έγκλημα του διαμελισμού της Μακεδονίας και της παράδοσης της Κεντρικής Μακεδονίας στους Βουλγάρους δολοφόνους φασίστες. Η Μακεδονική ύπαιθρος αντιλάλησε από τις μαχητικές κραυγές του λαού μας: Θάνατος και κατάρα στους δολοφόνους φασίστες. Έξω από τη χώρα μας οι Βούλγαροι, Γερμανοί και Ιταλοί κατακτητές. Κάτω οι εκτελέσεις και το αίσχος της ομηρίας. Ζήτω η ενιαία, ακέραια και ελεύθερη Ελλάδα μας". 1

Για τις υπέροχες εκείνες ημέρες εθνικής έξαρσης και πατριωτικού μεγαλείου στη σκλαβωμένη Μακεδονία, έγραψε ο χρονικογράφος της Θεσσαλονίκης, Κώστας Τομανάς:

"Στις 10 Ιουλίου 1943, έπειτα από κινητοποίηση του λαού (οι εθνικόφρονες είχαν κλειστεί στα σπίτια τους κατόπιν εντολής του συνταγματάρχη Χρυσοχόου), οι Γερμανοί δεν επέτρεψαν στον βουλγαρικό στρατό, που πήγαινε στη Δυτική Μακεδονία για να αντικαταστήσει τους Ιταλούς, να μπει και να παρελάσει στην πόλη μας. Μόνο ένα τμήμα ηλικιωμένων βοηθητικών στρατιωτών, στρατωνίστηκε για λίγο καιρό στο Δημοτικό Σχολείο της Νεάπολης". 2

Βούλγαροι στρατιωτικοί με τις επίσημες στολές τους στην κεντρική λεωφόρο Μεραρχίας των Σερρών

Προσπάθεια εκφοβισμού

Για να εκφοβίσουν τον πληθυσμό και να αποτρέψουν τις προετοιμαζόμενες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά της καθόδου των Βουλγάρων φασιστών στη Μακεδονία, οι Γερμανοί κατακτητές μετέδιδαν από το ραδιόφωνο, από το απόγευμα της Παρασκευής 9 Ιουλίου, μια απειλητική ανακοίνωση της στρατιωτικής διοίκησης Θεσσαλονίκης-Αιγαίου, που την επαναλάμβαναν διαρκώς με τα μεγάφωνα και τα ειδικά αυτοκίνητα της γερμανικής προπαγάνδας σε όλη την πόλη, πως θα εφαρμοστούν σοβαρά μέτρα ενάντια σε όποιον με την απεργία "ήθελε παραβλάψει αμέσως ή εμμέσως τα συμφέροντα των αρχών κατοχής".
Παρ' όλα αυτά, οι εργάτες, υπάλληλοι, επαγγελματίες, βιοτέχνες, υπακούοντας στα συνθήματα του ΕΑΜ, απεργούν. [...] Τρεις νύχτες συνέχεια, δεκάδες συνεργεία αγωνιστών έγραφαν συνθήματα στους τοίχους της Θεσσαλονίκης ενάντια στον βουλγαρικό επεκτατισμό...". 3

Προκήρυξη του ΕΑΜ κατά της καθόδου των Βουλγάρων φασιστών στην ελληνική Μακεδονία

Η προκήρυξη του ΕΑΜ

Είχε προηγηθεί εμπνευσμένη προκήρυξη της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ, στις 8 Ιουλίου 1943 που καλούσε το λαό «σε συναγερμό για τη σωτηρία του Μακεδονικού λαού από τα νύχια των αιμοβόρων εισβολέων, που καταπατούν τα καθαγιασμένα χώματα των πλουσιότερων και ομορφότερων Ελληνικών περιφερειών». Και η προκήρυξη του ΕΑΜ κατέληγε ως εξής: «Θάνατος στους Βούλγαρους εισβολείς. Κάτω οι τύραννοι χιτλεροφασίστες. Ζήτω η Ελληνική Μακεδονία και ο Μακεδονικός λαός. Ζήτω η Ελλάδα μας. Η Κ.Ε. του ΕΑΜ».
Σε απόφασή του εκδόθηκε στις 10 Ιουλίου 1943, το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ, προειδοποιούσε ότι «Οι Βούλγαροι εισβολείς θα πληρώσουν ακριβά τον άναντρο θρίαμβο τους. Θάνατος στους Γερμανο–Ιταλο-Βουλγάρους επιδρομείς. Ζήτω ο ενωμένος εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας του Ελληνικού λαού…». 4

Τις ημέρες που είναι να μπουν τα βουλγαρικά στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη, η Αστυνομία με γερμανική εντολή επιβάλλει στους κατοίκους όχι μόνο απαγόρευση κυκλοφορίας, αλλά και να κάθονται στα μπαλκόνια και τις αυλές των σπιτιών τους.

Η μαρτυρία του Στρατή Αναστασιάδη

Όπως έγραψε ο 24χρονος τότε φοιτητής της Γεωπονίας και αργότερα καθηγητής στο πανεπιστήμιο Humpolt του Βερολίνου, Στρατής Αναστασιάδης (1919-2004):
"Μεγάλη μαχητική διαδήλωση στη Θεσσαλονίκη πραγματοποιήθηκε στις 10 Ιούλη, κατά της επέκτασης της κατοχής των Βουλγάρων και της παράδοσης σε αυτούς, ενός μεγάλου μέρους της Μακεδονίας, με συνθήματα "Κάτω τα χέρια από την ελληνική Μακεδονία και Θράκη" και "Θάνατος στους Βουλγάρους εισβολείς".
Για το ίδιο πρόβλημα, οργανώθηκαν επίσης διαδηλώσεις στο κέντρο της πόλης, στη λαϊκή αγορά Καπάνι και μπροστά στη Λέσχη των Φοιτητών, στην παραλία. Ταυτόχρονα, στα μέσα του Ιούλη, κηρύχθηκε γενική απεργία σε όλη τη χώρα κατά της επέκτασης των Βουλγάρων". 5

Έκδοση της ΕΠΟΝ περιγράφει τις προσπάθειες να αποτραπεί η κάθοδος των Βουλγάρων στη Μακεδονία

Ο γραμματέας της ΕΠΟΝ Θεσσαλονίκης Λ.Ελευθερίου

Σύμφωνα με τον τότε γραμματέα της ΕΠΟΝ Θεσσαλονίκης, Λευτέρη Ελευθερίου, η αντίθεση κατά της επέκτασης της βουλγαρικής κατοχής, αγκάλιασε πλατύτερα στρώματα με παθητική και ενεργητική αντίσταση. Όπως ανέφερε:

"Την 10η Ιουλίου 1943 που θα έμπαινε ο βουλγαρικός στρατός στη Θεσσαλονίκη, το ΚΚΕ, το ΕΑΜ, η ΕΠΟΝ με όλα τα διαφωτιστικά μέσα και τις παράνομες εφημερίδες τους Λαϊκή Φωνή, Ελευθερία, Λεύτερα Νιάτα αλλά και με συγκεντρώσεις, καλούσαν το λαό ενάντια στους βουλγαροφασίστες. Το βράδυ της 9ης Ιουλίου, ομάδες φοιτητών σκέπασαν με μαύρα πέπλα όλα τα κεντρικά αγάλματα της Θεσσαλονίκης.
Το ΕΑΜ κάλεσε το λαό σε συναγερμό, σε γενική απεργία και μαχητικές διαδηλώσεις για τις 11 Ιουλίου. Πήραν μέρος 50.000 άτομα. Οι εργάτες απεργούν αψηφώντας τις απειλές των γερμανικών αρχών κατοχής. Οι σιδηροδρομικοί κάνουν δίωρη στάση εργασίας. Κεντρικά συνθήματα: "Όχι στη βουλγαρική επέκταση", "Κάτω τα χέρια από την ελληνική Μακεδονία και Θράκη".

Αντιβουλγαρικές διαδηλώσεις και συλλαλητήρια, γίνονται με τη συμμετοχή δεκάδων χιλιάδων λαού στις 10 Ιουλίου στο Κιλκίς, στις 12 Ιουλίου στη Λαγκαδά, στις 17 Ιουλίου στην Κοζάνη.

Κυκλοφόρησε στις 10-7-1943 προκήρυξη της Κ.Ε. του ΕΛΑΣ που κατέληγε: "Θάνατος σε όλους τους τυράννους, θάνατος στους Γερμανούς και Ιταλούς φασίστες, θάνατος στους Βουλγάρους εισβολείς". Με τον παλλαϊκό αυτό ξεσηκωμό, ο βουλγαρικός στρατός στις 10 Ιούλη 1943 δεν έκανε παρέλαση στη Θεσσαλονίκη". 6

Γιώργος Καφταντζής

Το περιστατικό με τον Γιώργο Καφταντζή

Την επόμενη ημέρα, συνεχίστηκαν οι συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις στις περισσότερες συνοικίες της Θεσσαλονίκης. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση είχε πραγματοποιηθεί δίπλα στο Διοικητήριο, με ομιλητή το στέλεχος της ΕΠΟΝ Πανεπιστημίου, Γιώργο Καφταντζή. Όπως αφηγήθηκε αργότερα ο ίδιος: «Πήδηξα σε μία καρέκλα του καφενείου «Εθνικό», πλάϊ στο Διοικητήριο και άρχισα την ομιλία. Δεν πρόφτασα να πω παρά εννιά λέξεις: “Λαέ της Θεσσαλονίκης, κάτω από το τρικέφαλο φασιστικό τέρας…” και οι γκεσταμπίτες καραδοκώντας, άρχισαν τους πυροβολισμούς. Επακολούθησαν συμπλοκές και άγριο κυνηγητό. Είχαμε ορισμένους τραυματίες και πιάστηκαν μερικοί». 7

Ένα ρεπορτάζ της Ελευθερίας

Στο φύλλο της μυστικής εφημερίδας Ελευθερία , δημοσιογραφικού οργάνου του ΕΑΜ Μακεδονίας, που κυκλοφόρησε μερικές ημέρες μετά τα ογκώδη συλλαλητήρια, δημοσιεύονταν αναλυτικό ρεπορτάζ για τις κινητοποιήσεις που έγιναν στη Θεσσαλονίκη κατά της βουλγαρικής επέκτασης .

Όπως έγραφε: «Ολόκληρος ο λαός της Μακεδονίας διαδήλωσε την αγανάκτηση και διαμαρτυρία του κατά του νέου διαμελισμού της Μακεδονίας με την παραχώρηση του τμήματος μέχρι του Αξιού στους Βουλγάρους τη μεταβολή του υπόλοιπου σε Γερμανικό προτεκτοράτο. Στη Θεσσαλονίκη από 5-10 Ιουλίου, έγιναν λαϊκές διαδηλώσεις κάτω από την καθοδήγηση του ΕΑΜ σε όλες τις συνοικίες (Επτάλοφο, Νεάπολη, Διοικητήριο, Τούμπα, Χαριλάου, Καλαμαριά) στις οποίες πήραν μέρος πάνω από 10.000 λαού. Παρά τις προσπάθειες των Γερμανών, της Ασφάλειας και της ΠΑΟ να κλείσουν τον πληθυσμό στα σπίτια τους με προκήρυξή τους και να εμποδίσουν τις εκδηλώσεις, στην οδό Τσιμισκή και στη Λεωφόρο Νίκης μόλις εμφανίστηκαν οι Βούλγαροι, αποδοκιμάστηκαν. Επακολούθησε διαδήλωση με επικεφαλής της ΕΠΟΝ που διέσχισε τη Λεωφόρο Νίκης, τραγουδώντας τον Εθνικό Ύμνο. Επίσης σε διάφορες συγκεντρώσεις και στις εκκλησίες έγιναν ομιλίες από ομιλητές του ΕΑΜ». 8

Ελάχιστοι τελικά Βούλγαροι στρατιωτικοί μπόρεσαν να εισέλθουν στη Θεσσαλονίκη

Διέσχισαν νύχτα τη Θεσσαλονίκη

Τελικά, λόγω εκείνων των τεράστιων λαϊκών αντιδράσεων, ο βουλγαρικός στρατός δεν έκανε την παρέλαση στη Θεσσαλονίκη που είχε οργανώσει για τις 10 Ιουλίου 1943, παρά μόνο εισήλθε μια υπηρεσία αρτοποιών, που κατέφθασε με αυτοκίνητα από τις Σέρρες και στρατωνίστηκε σε σχολείο της Νεάπολης που είχε επιταχθεί από τους Γερμανούς. Κι όταν δύο εβδομάδες αργότερα χρειάστηκε μονάδες του βουλγαρικού στρατού να διέλθουν από τη Θεσσαλονίκη, κατευθυνόμενες προς τη Χαλκιδική, το έκαναν νύχτα για να μην υπάρχουν αντιδράσεις. Τις οποίες τελικά δεν τις απέφυγαν.

Για να επιστρέψουμε και πάλι στον Γιώργο Καφταντζή, που κατέθεσε τη μαρτυρία του για εκείνο το περιστατικό:
Τα βουλγαρικά στρατεύματα άρχισαν να έρχονται από τις 18 Ιουλίου, Κυριακή, διασχίζοντας πάντα νύχτα τη Θεσσαλονίκη. Μόνο στις 22 Ιουλίου πέρασαν μέρα τμήματα ιππικού με αντιαρματικά πυροβόλα και μεταγωγικά οχήματα για τη Χαλκιδική, μα τα αποδοκίμασαν στην οδό Τσιμισκή και στη λεωφόρο Νίκης (παραλία) οι περαστικοί και οι θαμώνες των καφενείων και των μαγαζιών, χτυπώντας κάτω τις καρέκλες, σφυρίζοντας, χλευάζοντας, τραγουδώντας τον εθνικό μας ύμνο κλπ. Ταυτόχρονα, σφύριζαν και τα καίκια.
Οι αποδοκιμασίες ήταν τόσο έντονες, ώστε ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Θεσσαλονίκης την ίδια ημέρα σε έκτακτη εκπομπή ανάφερε πως "αναρχικά στοιχεία προσέβαλαν και εξύβρισαν συμμαχικό στρατό". 9

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Εφημερίδα Ελευθερία, 28 Ιουλίου 1943.
2. Κώστας Τομανάς, Χρονικό της Θεσσαλονίκης 1941-1944, Θεσσαλονίκη 1996, Νησίδες, σ. 244.
3. Γιώργος Καφταντζής, Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στον καιρό της Κατοχής, Θεσσαλονίκη 1983, χ.ε., σ.91-92.
4. εφημερίδα Νέα Ευρώπη 23-7-1943.
5. Στρατής Αναστασιάδης, Από την αντίσταση στη διάψευση, Θεσσαλονίκη 2013, Επίκεντρο, σ. 53.
6. Λευτέρης Ελευθερίου, Το Πολυτεχνείο και η ΕΠΟΝ Θεσσαλονίκης στην Εθνική Αντίσταση, Αθήνα 1992, Θεμέλιο, σ. 68.
7. Γιώργος Καφταντζής, Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στον καιρό της Κατοχής, ό.π., σ. 93.
8. Εφημερίδα Ελευθερία, 28ης Ιουλίου 1943,
9. Γιώργος Καφταντζής, Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στον καιρό της Κατοχής, ό.π., σ. 93.

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου