της Σοφίας Γρηγορίου *
«Η ιστορία γράφεται από τους νικητές αλλά προβάλλεται από τους σκηνοθέτες»
Σε κάθε εποχή, η εικόνα υπήρξε κάτι περισσότερο από μια αισθητική αναπαράσταση της πραγματικότητας. Υπήρξε εργαλείο εξουσίας, πεδίο αντίστασης, μηχανισμός ελέγχου και ταυτόχρονα ένας καθρέφτης του συλλογικού φαντασιακού. Ο κινηματογράφος, ως το πιο «λαϊκό» από τα μεγάλα καλλιτεχνικά μέσα του 20 ου αιώνα, δεν ξέφυγε ποτέ από τον πολιτικό του ρόλο- ακόμα και όταν προσποιούνταν ότι δεν έχει κανέναν.
Η ίδια η κατασκευή της εικόνας ενέχει ήδη μια πολιτική απόφαση. Από τα προπαγανδιστικά φιλμ του ναζιστικού καθεστώτος μέχρι τα ντοκιμαντέρ της σοβιετικής Avant-Garde, η εικόνα λειτουργεί ως επιτελεστική πράξη. Ο υπουργός προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς, είχε κατανοήσει από νωρίς τη δύναμη του κινηματογράφου και τον χρησιμοποιούσε στρατηγικά. Οι ταινίες αυτές δεν είχαν απλώς ενημερωτικό ή ψυχαγωγικό χαρακτήρα, αλλά χρησιμοποιούνταν για την επιβολή συγκεκριμένης κοσμοαντίληψης, συχνά με υπόγειους και συναισθηματικά φορτισμένους τρόπους. Αν και δεν έπεισαν όλο τον πληθυσμό, συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στη παθητική αποδοχή ή και στήριξη των ναζιστικών εγκλημάτων.
Η κινηματογραφική ματιά δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Δεν υπάρχει «αντικειμενική» εικόνα. Υπάρχει μόνο επιλεγμένη εστίαση. Το βλέμμα του σκηνοθέτη γίνεται πολιτική πράξη- είτε το αναγνωρίζει, είτε όχι.
Η δύναμη της εικόνας δεν περιορίζεται στο παρόν. Επεμβαίνει και στο παρελθόν, κατασκευάζοντας αυτό που αποκαλούμε «συλλογική μνήμη». Η μνήμη ανακαλείται, επιλέγεται, λογοκρίνεται και ο κινηματογράφος σαν τέχνη ή βιομηχανία, γίνεται το φίλτρο μέσα από το οποίο διασώζονται τα πολιτικά γεγονότα.
Η δύναμη της εικόνας δεν περιορίζεται στο παρόν. Επεμβαίνει και στο παρελθόν, κατασκευάζοντας αυτό που αποκαλούμε «συλλογική μνήμη». Η μνήμη ανακαλείται, επιλέγεται, λογοκρίνεται και ο κινηματογράφος σαν τέχνη ή βιομηχανία, γίνεται το φίλτρο μέσα από το οποίο διασώζονται τα πολιτικά γεγονότα.
Στη σημερινή εποχή των social media, των memes, των livestreams και της συνεχούς αναπαραγωγής οπτικού υλικού, η πολιτική λειτουργία της εικόνας γίνεται ακόμα πιο περίπλοκη. Η αλήθεια είναι μονταρισμένη. Η κάμερα του κινητού που καταγράφει την καταστολή, το Τικ Τοκ βίντεο που σατιρίζει τον φασισμό, το ντοκιμαντέρ μικρού μήκους ενός φοιτητή που αποτυπώνει τη βία στο χώρο του πανεπιστημίου- όλα αυτά είναι μορφές αντίστασης αλλά και αντικείμενα χειραγώγησης.
Το βλέμμα του θεατή είναι πολιτικό όσο και του δημιουργού. Σε έναν κόσμο γεμάτο εικόνες η κριτική σκέψη γίνεται η μόνη πραγματική μορφή ελευθερίας. Ο κινηματογράφος δεν είναι ποτέ
απολιτικός. Είναι ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο και αυτός ο τρόπος είναι πάντα διαμεσολαβημένος, φορτισμένος, ενεργός.
απολιτικός. Είναι ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο και αυτός ο τρόπος είναι πάντα διαμεσολαβημένος, φορτισμένος, ενεργός.
Η εικόνα δεν είναι απλώς αυτό που βλέπουμε. Είναι αυτό που μας κάνει να θυμόμαστε, να φοβόμαστε, να ελπίζουμε, να ξεχνάμε.
Σε κάθε καρέ, σε κάθε κάδρο, υπάρχει μία απόφαση- κάθε απόφαση είναι πολιτική.
* Η Σοφία Γρηγορίου είναι φοιτήτρια στο Τμήμα Κινηματογράφου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.