ΠΑΙΔΕΡΑΣΤΙΑ ΚΑΙ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Επιφανείς αρχαίοι έλληνες παιδεραστές‒ομοφυλόφιλοι

«(Ο έρωτας μεταξύ άνδρα και γυναίκας) είναι παλλαϊκός...

αυτός ακριβώς χαρακτηρίζει τους ανθρώπους,

τους χωρίς ιδιαίτερη ανάπτυξη...

»(Αφορά) μάλλον στην απόλαυση των σωμάτων, παρά των ψυχών.

Και μάλιστα (εκείνες τις γυναίκες και τα νεαρά παιδιά),

που διακρίνονται για υπερβολική βλακεία...

»Δείτε, αντιθέτως, την Ουράνια Αφροδίτη,

που δεν προέκυψε από την συμμετοχή άρρενος και θήλεος,

αλλά μόνον εκ του άρρενος... πώς στερείται παραφοράς...

Έτσι, όσοι εμπνέονται από το αρσενικό φύλο,

ερωτεύονται το φύλο, το οποίο εκ φύσεως

έχει μεγαλύτερη ρώμη και περισσότερη ευφυία».

Πλάτωνα, «Συμπόσιο», 181b-c

Ο όρος «παιδεραστία» στα αρχαία ελληνικά κείμενα νοείται ως η διαστροφή του γενετήσιου ένστικτου του σφοδρού ερωτικού πάθους άνδρα προς τα αγόρια, προς ικανοποίηση του οποίου επιζητείται η σαρκική απόλαυση. Γιʼ αυτό το λόγο η λέξη «παιδεραστής» λεγόταν από τους αρχαίους κυρίως με κακή σημασία (Πλάτωνα: «Συμπόσιο», 192b, Αριστοφάνη: «Αχαρνής», 265 κ.λπ.).

Δεν επρόκειτο για κάποια ομοφυλοφιλική προτίμηση ορισμένων ατόμων ‒που ασφαλώς θα ήταν κατανοητό και αναφαίρετο δικαίωμά τους‒, αλλά για έναν ευρύ, απόλυτα αποδεκτό κοινωνικό θεσμό, που αν τον κατανοήσουμε, θα προκύψει μια εντελώς διαφορετική εικόνα για τη ζωή κατά την αρχαιότητα, από την εξιδανικευμένη, που κατά κόρον παρουσιάζεται.

Οι γυναίκες ήταν περιορισμένες όλη μέρα στους γυναικωνίτες ‒υπήρχε και γυναικονόμος, που επόπτευε τα ήθη και την κοσμιότητά τους‒, ενώ οι άνδρες τριγυρνούσαν κυρίως στις φιλοσοφικές σχολές και στα γυμναστήρια, προκειμένου να βρουν κάποιο αγόρι, για να ασελγήσουν ερωτικά σε βάρος του.

Τρία ζευγάρια ανδρών με πέη σε στύση ερωτοτροπούν με νεαρούς (αριστερά), ενώ ένας άλλος άνδρας επίσης σε διέγερση (δεξιά) πλησιάζει έναν άλλον νεαρό, ο οποίος φαίνεται να τον απορρίπτει απομακρυνόμενος. (Αττικό μελανόμορφο αγγείο, 6ος αι. π.Χ., Χαϊδελβέργη).

Η αντίληψη της εποχής ήταν, πως οι νέοι έπρεπε να γυμνάζονται στο ύπαιθρο και οι γυναίκες ν' αποφεύγουν τον ήλιο (οι γυναίκες στις Εκκλησιάζουσες του Αριστοφάνη, που ήθελαν να μεταμφιεσθούν σε άντρες και να ξεγελάσουν τη βουλή, έπρεπε να κάνουν ό,τι μπορούσαν για να μαυρίσουν, 62-4), επέφερε την καθιέρωση της συνήθειας να απεικονίζονται στα αρχαϊκά μελανόμορφα αγγεία οι άντρες και οι νέοι μαύροι, ενώ οι γυναίκες λευκές.

Στο παραπάνω αγγείο, ο καλλιτέχνης ζωγράφισε άλλους άνδρες μαύρους κι άλλους λευκούς. Πιθανότατα με το μαύρο να ήθελε να απεικονίσει τους ενεργητικούς και με το λευκό τους παθητικούς.

Η παιδεραστία υπό τη μορφή της σαρκικής μείξης συνηθιζόταν στους ανατολικούς λαούς, βαβυλώνιους, ασσύριους, πέρσες κ.λπ., ενώ έχει επιβιώσει στις ίδιες περιοχές έως και σήμερα σε ισλαμικούς και άλλους λαούς. Στον ελλαδικό χώρο ήταν καθιερωμένη στην Κρήτη από των μινωικών ήδη χρόνων, όπου και διασώθηκε και μετά τη δωρική εισβολή, όπως μαρτυρούν διάφορες πηγές (Στράβωνα «Γεωγραφικά» Ι΄, περί Εφόρου, Κικέρωνα «Περί πολιτείας» κ.ά.). Από εκεί πιθανότατα διαδόθηκε και αναγνωρίστηκε ως θεσμός από τους δωριείες, στη συνέχεια δε κατέστη πανελλήνια.

Στις δωρικές κυρίως πολιτείες θεωρούταν ντροπή για έναν νέο καλής καταγωγής να μην έχει τύχει της ιδιαίτερης προσοχής άνδρα εραστή. Στην Κρήτη ο παιδεραστής καλούνταν «φιλήτωρ», στις άλλες πολιτείες «εισπνήλας» ή «είσπνηλος», το δε ερώμενο αγόρι «κλεινός» και «αΐτας».

Νέος ετοιμάζεται να καθήσει στο ερεθισμένο πέος

άλλου νέου για πρωκτική σεξουαλική επαφή.

(Κρατήρας, 420-410 π.Χ., Λονδίνο).

Μέχρι κάποια εποχή, η ομοφυλοφιλία ήταν συγκαλυμμένη, όχι φανερή. Η μετάβαση από τη συγκαλυμμένη στο φανερή ομοφυλοφιλία ήρθε με τον Αλκμάνα, τη Σαπφώ, τον Αλκαίο και τον Σόλωνα κι αμέσως έγινε σημαντικό θέμα για τις εικαστικές τέχνες.

Οι έλληνες από τη μέση αρχαϊκή περίοδο και μετά, θεωρούσαν τον σεξουαλικό πόθο των ενήλικων ανδρών για ανήλικα αγόρια φυσικό και ομαλό, καθώς η εκπλήρωσή του με την ομοφυλόφιλη σεξουαλική επαφή δεν θεωρούταν εκτεθειμένη σε ηθικές, θρησκευτικές ή νομικές αντιρρήσεις. Απέδιδαν βιώματα ομοφυλόφιλου πόθου και σεξουαλικής επαφής σε θεούς και ήρωες και θεωρούσαν τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις υλικό κατάλληλο για την τέχνη και τη λογοτεχνία.

Από τα ίδια τα αρχαία κείμενα προκύπτει, ότι οι λέξεις «εραστής» και «ερώμενος» είχαν την ίδια ακριβώς έννοια με σήμερα, σήμαιναν δηλαδή, καθαρά τη σαρκική επαφή.

Έχουν διασωθεί πολλά κείμενα με τόσο ρεαλιστικές περιγραφές ομοφυλοφιλικής παιδεραστίας, καθώς και παραστάσεις σε αρχαία αγγεία κ.ά., που δεν αφήνουν καμία αμφιβολία. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, θυμίζουν αναγνώσματα ή εικόνες σκληρού αρρωστημένου πορνό. Υπήρχε βέβαια και η μεταφορική χρήση των λέξεων, αλλά αυτή ήταν η δεύτερη. Η κυρίως χρήση της λέξης «εραστής» σήμαινε τον «αγαπητικό», ενώ «ερώμενος» ήταν αυτός, που δεχόταν τη σαρκική επαφή από τον εραστή του.

Η βασική έννοια της λέξης «εραστής» κατά την αρχαιότητα ήταν ο «αγαπητικός»,όπως εξ άλλου και σήμερα.
«Παιδεραστής» ήταν ο «αγαπητικός των παιδιών»(με την κακή σημασία).
(«Λεξικόν της ελληνικής γλώσσης» Liddel & Scott).

Ζήλιες του Αλκιβιάδη προς τον εραστή του, τον Σωκράτη,
για χάρη του Αγάθωνα. (Πλάτωνα: «Συμπόσιο», 213a-d).

Το Αφιέρωμά μας βασίστηκε σε πρωτογενείς πηγές, σε κείμενα αρχαίων ελλήνων κι όχι σε κρίσεις μεταγενέστερων συγγραφέων (χριστιανών κ.ά.). Εστιάζεται κυρίως στο φαινόμενο της παιδεραστίας στην Αθήνα, αλλά και αλλού, όπου ο πέμπτος κυρίως π.Χ. αιώνας χαρακτηρίζεται από μια πλατειά ανάπτυξη της παιδοφιλίας. Είναι η εποχή, που ο «ελληνικός έρωτας» (greek love, όπως λέγεται παγκοσμίως), είναι κατά πολύ επικρατέστερος σε σύγκριση με τον έρωτα ενός άνδρα για μια γυναίκα.

Το Αφιέρωμα αποτελείται από τα παρακάτω άρθρα:

Greek love

(Ο ευρύς κοινωνικός θεσμός της παιδεραστίας την κλασική εποχή)

Επιφανείς αρχαίοι έλληνες παιδεραστές‒ομοφυλόφιλοι

(Σωκράτης, Αριστείδης, Θεμιστοκλής, Παυσανίας, Δημοσθένης κ.λπ.)

Παιδική πορνεία αγοριών στην αρχαία Ελλάδα

(Σε απόμερα μέρη, σε σπίτια, σε συμπόσια.

Τελετουργικοί σοδομισμοί, νεαροί ιεροί ευνούχοι κ.λπ.)

Συμπόσιο

(Το κατά Πλάτωνα εγκώμιο της παιδεραστίας‒ομοφυλοφιλίας

και η μεταφυσική τους «τεκμηρίωση» στον «Φαίδρο»)

Οι 150x2 γενναίοι του Λεωνίδα