του Haruki Murakami *
Έχω έρθει στην Ιερουσαλήμ σήμερα ως μυθιστοριογράφος, δηλαδή επαγγελματίας κλώστης ψεμάτων.
Φυσικά, οι μυθιστοριογράφοι δεν είναι οι μόνοι που λένε ψέματα. Οι πολιτικοί το κάνουν επίσης, όπως όλοι γνωρίζουμε. Οι διπλωμάτες και οι στρατιώτες λένε περιστασιακά τα δικά τους ψέματα, όπως και οι πωλητές μεταχειρισμένων αυτοκινήτων, οι κρεοπώλες και οι κατασκευαστές. Τα ψέματα των μυθιστοριογράφων διαφέρουν από των άλλων, ωστόσο, κανείς δεν επικρίνει τον μυθιστοριογράφο ως ανήθικο που τα εξιστορεί. Πράγματι, όσο μεγαλύτερο και καλύτερο είναι το ψέμα του και όσο πιο έξυπνα τα δημιουργεί, τόσο περισσότερο επαινείται από το κοινό και τους κριτικούς. Γιατί γίνεται ;
Η απάντησή μου θα ήταν αυτή: Δηλαδή, λέγοντας επιδέξια ψέματα –δηλαδή, φτιάχνοντας μυθοπλασίες που φαίνεται να είναι αληθινές– ο μυθιστοριογράφος μπορεί να φέρει μια αλήθεια σε μια νέα τοποθεσία και ρίχνει ένα νέο φως πάνω της. Στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι σχεδόν αδύνατο να κατανοήσουμε μια αλήθεια στην αρχική της μορφή και να την απεικονίσουμε με ακρίβεια. Γι 'αυτό προσπαθούμε να την αρπάξουμε από την ουρά της δελεάζοντας την αλήθεια και τραβώντας από την κρυψώνα της, μεταφέροντάς την σε μια φανταστική τοποθεσία και αντικαθιστώντας την με μια φανταστική φόρμα. Για να το πετύχουμε, ωστόσο, πρέπει πρώτα να ξεκαθαρίσουμε πού βρίσκεται η αλήθεια μέσα μας. Αυτό είναι μια σημαντική προϋπόθεση για την αποκατάσταση καλών ψεμάτων.
Σήμερα, ωστόσο, δεν έχω καμία πρόθεση να πω ψέμματα. Θα προσπαθήσω να είμαι όσο πιο ειλικρινής μπορώ. Υπάρχουν μερικές μέρες το χρόνο που δεν λέω ψέματα, και σήμερα τυχαίνει να είναι μία από αυτές.
Επιτρέψτε μου λοιπόν να σας πω την αλήθεια. Πολλοί άνθρωποι με συμβούλευαν να μην έρθω εδώ για να αποδεχτώ το Jerusalem Prize (Βραβείο της Ιερουσαλήμ). Μερικοί μάλιστα με προειδοποίησαν ότι θα υποκινήσουν μποϊκοτάζ των βιβλίων μου αν έλθω.
Ο λόγος για αυτό, φυσικά, ήταν η σκληρή μάχη που μαίνονταν στη Γάζα. Ο ΟΗΕ ανέφερε ότι περισσότεροι από χίλιοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην αποκλεισμένη πόλη της Γάζας, πολλοί από αυτούς άοπλοι πολίτες - παιδιά και ηλικιωμένοι.
Όταν ειδοποιήθηκα για το βραβείο, αναρωτήθηκα αν το ταξίδι στο Ισραήλ σε μια τέτοια εποχή και η αποδοχή ενός λογοτεχνικού βραβείου ήταν το κατάλληλο πράγμα, αν αυτό θα δημιουργούσε την εντύπωση ότι υποστήριξα μια πλευρά στη σύγκρουση, ότι υποστήριξα τις πολιτικές ενός έθνους που επέλεξε να απελευθερώσει τη συντριπτική στρατιωτική του δύναμη. Αυτή είναι μια εντύπωση, φυσικά, που δεν θα ήθελα να δώσω. Δεν εγκρίνω κανέναν πόλεμο και δεν υποστηρίζω κανένα έθνος. Φυσικά, ούτε θα ήθελα να δω μποϊκοτάζ τα βιβλία μου.
Τελικά, όμως, μετά από προσεκτική εξέταση, αποφάσισα να έρθω εδώ. Ένας λόγος για την απόφασή μου ήταν ότι πάρα πολλοί άνθρωποι με συμβούλευαν να μην το κάνω. Ίσως, όπως πολλοί άλλοι μυθιστοριογράφοι, τείνω να κάνω ακριβώς το αντίθετο από αυτό που μου λένε. Αν οι άνθρωποι μου λένε - και ειδικά αν με προειδοποιούν - "μην πας εκεί", "μην το κάνεις αυτό", τείνω να "πάω εκεί" και "να το κάνω αυτό." Είναι στη φύση μου, μπορείτε να πείτε, ως μυθιστοριογράφος. Οι μυθιστοριογράφοι είναι μια ειδική φυλή. Δεν μπορούν να εμπιστευτούν πραγματικά τίποτα που δεν έχουν δει με τα μάτια τους ή να αγγίξουν με τα χέρια τους.
Και γι 'αυτό είμαι εδώ. Επέλεξα να έρθω εδώ αντί να μείνω μακριά. Επέλεξα να δω για τον εαυτό μου παρά να μην δω. Επέλεξα να σας μιλήσω παρά να μην πω τίποτα.
Αυτό δεν σημαίνει ότι είμαι εδώ για να παραδώσω ένα πολιτικό μήνυμα. Η κρίση για το σωστό και το λάθος είναι φυσικά ένα από τα σημαντικότερα καθήκοντα του μυθιστοριογράφου.
Εναπόκειται σε κάθε συγγραφέα, ωστόσο, να αποφασίσει για τη μορφή με την οποία αυτός ή αυτή θα μεταφέρει αυτές τις κρίσεις σε άλλους. Προσωπικά προτιμώ να τις μετατρέψω σε ιστορίες - ιστορίες που τείνουν προς το σουρεαλιστικό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν σκοπεύω να σταθώ ενώπιον σας σήμερα, δίνοντας ένα άμεσο πολιτικό μήνυμα.
Ωστόσο, επιτρέψτε μου να παραδώσω ένα πολύ προσωπικό μήνυμα. Είναι κάτι που πάντα θυμάμαι ενώ γράφω μυθιστοριογραφία. Δεν έχω φτάσει ποτέ στο σημείο να το γράψω σε ένα κομμάτι χαρτί και να το επικολλήσω στον τοίχο: Μάλλον, είναι χαραγμένο στον τοίχο του μυαλού μου, και πηγαίνει κάπως έτσι:
"Μεταξύ ενός ψηλού, συμπαγούς τοίχου και ενός αυγού που σπάει πάνω του, θα στέκομαι πάντα στην πλευρά του αυγού."
Ναι, ανεξάρτητα από το πόσο σωστός μπορεί να είναι ο τοίχος και πόσο λάθος να είναι το αυγό, θα σταθώ με το αυγό. Κάποιος άλλος θα πρέπει να αποφασίσει τι είναι σωστό και τι είναι λάθος. Ίσως ο χρόνος ή η ιστορία αποφασίσει. Αν υπήρχε ένας μυθιστοριογράφος που, για οποιονδήποτε λόγο, έγραψε έργα που στέκονταν με τον τοίχο, ποια αξία θα είχαν αυτά τα έργα;
Ποια είναι η σημασία αυτής της μεταφοράς; Σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι πολύ απλό και σαφές. Τα βομβαρδιστικά και τα άρματα μάχης και οι πύραυλοι και τα λευκά φώσφορα είναι τόσο ψηλός, συμπαγής τοίχος. Τα αυγά είναι οι άοπλοι πολίτες που συνθλίβονται και καίγονται και πυροβολούνται από αυτά. Αυτό είναι ένα νόημα της μεταφοράς.
Ωστόσο, δεν είναι μόνο αυτό. Έχει ένα βαθύτερο νόημα. Σκεφτείτε το έτσι. Ο καθένας από εμάς είναι, λίγο πολύ, ένα αυγό. Ο καθένας μας είναι μια μοναδική, αναντικατάστατη ψυχή που περικλείεται σε ένα εύθραυστο κέλυφος. Αυτό ισχύει για μένα και ισχύει για τον καθένα από εσάς. Και ο καθένας μας, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, αντιμετωπίζει έναν υψηλό, συμπαγή τοίχο. Ο τοίχος έχει ένα όνομα: Είναι το σύστημα. Το Σύστημα υποτίθεται ότι μας προστατεύει, αλλά μερικές φορές παίρνει τη δική του ζωή, και στη συνέχεια αρχίζει να μας σκοτώνει και να μας κάνει να σκοτώνουμε άλλους - ψυχρά, αποτελεσματικά, συστηματικά.
Έχω μόνο έναν λόγο να γράψω μυθιστορήματα, και αυτός είναι να φέρω την αξιοπρέπεια της ατομικής ψυχής στην επιφάνεια και να ρίξω φως επάνω της. Ο σκοπός μιας ιστορίας είναι να ακουστεί ένας συναγερμός, να διατηρείται ένα φως εκπαιδευμένο στο ΣΥΣΤΗΜΑ, προκειμένου να αποφευχθεί να μπλέξει τις ψυχές μας στον ιστό του και να τις υποβαθμίσει. Πιστεύω πλήρως ότι είναι έργο του μυθιστοριογράφου να συνεχίζει να προσπαθεί να αποσαφηνίσει τη μοναδικότητα κάθε μεμονωμένης ψυχής γράφοντας ιστορίες - ιστορίες ζωής και θανάτου, ιστορίες αγάπης, ιστορίες που κάνουν τους ανθρώπους να κλαίνε και να τρέμουν από φόβο και να κλωνίζονται από τα γέλια. Γι 'αυτό συνεχίζουμε, μέρα με τη μέρα, δημιουργώντας φαντασίες με απόλυτη σοβαρότητα.
Ο πατέρας μου πέθανε πέρυσι σε ηλικία 90 ετών. Ήταν συνταξιούχος δάσκαλος και βουδιστής ιερέας μερικής απασχόλησης. Όταν αποφοίτησε από το σχολείο, κλήθηκε στο στρατό και στάλθηκε να πολεμήσει στην Κίνα. Ως παιδί που γεννήθηκε μετά τον πόλεμο, τον συνόδευα κάθε πρωί πριν από το πρωινό, προσφέροντας μακριές, βαθιές προσευχές στο βουδιστικό βωμό στο σπίτι μας. Μια φορά τον ρώτησα γιατί το έκανε αυτό και μου είπε ότι προσευχόταν για τους ανθρώπους που είχαν πεθάνει στον πόλεμο.
Προσευχόταν για όλους τους ανθρώπους που πέθαναν, είπε, τόσο συμμάχους όσο και εχθρούς. Κοιτώντας την πλάτη του καθώς γονάτιζε στο βωμό, αισθάνθηκα τη σκιά του θανάτου να αιωρείται γύρω του.
Ο πατέρας μου πέθανε και μαζί του πήρε τις αναμνήσεις του, τις αναμνήσεις που δεν μπορώ ποτέ να ξέρω. Αλλά η παρουσία θανάτου που κρυβόταν σ' αυτόν παραμένει στη μνήμη μου. Είναι ένα από τα λίγα πράγματα που κουβαλάω από αυτόν, και ένα από τα πιο σημαντικά.
Έχω μόνο ένα πράγμα που ελπίζω να σας μεταφέρω σήμερα. Είμαστε όλοι άνθρωποι, άτομα που ξεπερνούν την εθνικότητα, τη φυλή και τη θρησκεία, εύθραυστα αυγά που αντιμετωπίζουν ένα συμπαγές τείχος που ονομάζεται ΣΥΣΤΗΜΑ. Σε όλες τις περιπτώσεις, δεν έχουμε καμία ελπίδα να κερδίσουμε. Ο τοίχος είναι πολύ ψηλός, πολύ δυνατός - και πολύ κρύος. Αν έχουμε κάποια ελπίδα νίκης, αυτή θα πρέπει να προέλθει από την πίστη μας στην απόλυτη μοναδικότητα και την αναντικαταστασιμότητα των ψυχών μας και των άλλων και από τη ζεστασιά που κερδίζουμε ενώνοντας τις ψυχές μας μαζί.
Αφιερώστε λίγο χρόνο για να το σκεφτείτε. Ο καθένας μας έχει μια απτή, ζωντανή ψυχή. Το ΣΥΣΤΗΜΑ δεν έχει κάτι τέτοιο. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε στο σύστημα να μας εκμεταλλευτεί. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε στο Σύστημα να πάρει τη δική του ζωή. Το Σύστημα δεν έκανε εμάς: Εμείς δημιουργήσαμε το Σύστημα.
Αυτό είναι το μόνο που έχω να σας πω.
Είμαι ευγνώμων που μου απονεμήθηκε το Βραβείο Ιερουσαλήμ. Είμαι ευγνώμων που τα βιβλία μου διαβάζονται από ανθρώπους σε πολλά μέρη του κόσμου. Και χαίρομαι που είχα την ευκαιρία να σας μιλήσω εδώ σήμερα.
* Ο Haruki Murakami είναι Ιάπωνας συγγραφέας. Τα βιβλία και οι ιστορίες του έχουν γίνει μπεστ σέλερ στην Ιαπωνία αλλά και διεθνώς, με το έργο του να μεταφράζεται σε 50 γλώσσες και να πουλά εκατομμύρια αντίτυπα εκτός της πατρίδας του.
Η παραπάνω ομιλία του έγινε το 2009 με την ευκαιρία της απονομής του Jerusalem prize
πηγή, επιμέλεια - μετάφραση: ακτιβιστής
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
