Η ακριβής τώρα θέση της Οιχαλίας δεν είναι ξεκάθαρη. Ο Στράβων (63 π.Χ-23 μ.Χ), ο αρχαίος ιστορικός, φιλόσοφος και γεωγράφος, στα Γεωγραφικά του (Βιβλίο Θ, 5.17), αναφέρει ότι υπήρχαν πολλές πόλεις με το όνομα Οιχαλία. Η ίδια η ύπαρξη διαφορετικών εκδοχών δείχνει ότι ο μύθος του Εύρυτου και της Οιχαλίας δεν ήταν αυστηρά συνδεδεμένος με μία μόνο περιοχή.
Ο Όμηρος και ο Στράβωνας την τοποθετούν στην Θεσσαλία, ο Παυσανίας στην Μεσσηνία και, χωρίς σαφή αναφορά, αλλά με την ύπαρξη τοπωνυμιών, όπως η Χόχλια, ενισχύεται η εκδοχή της Ευρυτανίας.
Η πιθανότητα η αρχαία Οιχαλία του βασιλιά Εύρυτου να βρισκόταν στην περιοχή της Χόχλιας και των Πετραλώνων Ευρυτανίας είναι μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση και αποτελεί ένα ενδιαφέρον ζήτημα για την αρχαιολογία και τη μυθολογία. Αν και η περιοχή δεν έχει μελετηθεί σχεδόν καθόλου σε σύγκριση με άλλους αρχαιολογικούς χώρους, υπάρχουν κάποιες σημαντικές ενδείξεις, που αξίζουν προσοχή. Ως τέτοιες: Έχουν εντοπιστεί ερείπια αρχαίων οικισμών και τειχών, που πιθανώς ανήκουν σε ελληνιστική ή ακόμα και μυκηναϊκή περίοδο. Γύρω στο 1935 στο λόφο του Γλα, κοντά στη Χόχλια, βρέθηκε το άγαλμα του θεού Διόνυσου, το οποίο σήμερα εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα. Η ύπαρξη αρχαιοτήτων στο λόφο του Γλα ενισχύει την άποψη ότι υπήρχε σημαντικός αρχαίος οικισμός με θρησκευτική ή στρατηγική σημασία, με ακρόπολη.
Τα λείψανα αυτά έχουν χαρακτηριστικά, που υποδηλώνουν πιθανή οχυρωμένη εγκατάσταση ή ακρόπολη, κάτι που ταιριάζει με την περιγραφή της Οιχαλίας ως ισχυρής πόλης, που καταστράφηκε από τον Ηρακλή. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι τα τείχη μπορεί να είναι ελληνιστικής ή κλασικής περιόδου, όμως η ύπαρξη παλαιότερων μυκηναϊκών καταλοίπων δεν μπορεί να αποκλειστεί. Υπάρχουν και ανεπιβεβαίωτες αναφορές για την ύπαρξη ταφικών τύμβων στην ευρύτερη περιοχή, οι οποίοι θα μπορούσαν να σχετίζονται με τη μυκηναϊκή ή αρχαϊκή περίοδο. Αν είναι πράγματι η Οιχαλία του Εύρυτου στην περιοχή, τότε σίγουρα θα υπήρχε και νεκροταφείο για τους κατοίκους της. Η ονομασία «Χόχλια» ίσως να έχει αρχαίες ρίζες και να σχετίζεται με την Οιχαλία. Και το όνομα του λόφου «Γλας» θυμίζει το όνομα του γνωστού μυκηναϊκού οχυρού στη Βοιωτία, κάτι που μπορεί να υποδηλώνει ότι η λέξη είχε γενικότερη σημασία για ισχυρά οχυρά στην αρχαιότητα.
Γεωγραφική θέση και στρατηγική σημασία
Η Ευρυτανία είναι γνωστή για την δυσπρόσιτη γεωγραφία της, γεγονός που θα μπορούσε να είχε δώσει στην Οιχαλία φυσική οχύρωση, καθιστώντας την μια δύσκολα προσβάσιμη και ισχυρή πόλη. Η περιοχή δε βρίσκεται κοντά στον ποταμό Μέγδοβα, που στην αρχαιότητα μπορεί να είχε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των γύρω οικισμών, όπως και το Βασίλειο του Κήφου κοντά στην Μαυρομάτα. Η θέση του λόφου του Γλα είναι φυσικά προστατευμένο σημείο, που ενισχύει την άποψη ότι χρησιμοποιούνταν για άμυνα και εποπτεία της περιοχής.
Τι λείπει για να επιβεβαιωθεί η ύπαρξη της Οιχαλίας στην Ευρυτανία
Παρόλο που υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις, δεν έχουν γίνει ακόμα συστηματικές ανασκαφές στην περιοχή, που θα μπορούσαν να αποκαλύψουν περισσότερα στοιχεία. Για να επιβεβαιωθεί η θεωρία, θα πρέπει να βρεθούν:
✔ Επιγραφές ή νομίσματα που να αναφέρουν το όνομα της Οιχαλίας και να επιβεβαιώνουν την ταυτότητα της πόλης.
✔ Οργανωμένος αρχαίος οικισμός με σαφή στοιχεία κατοίκησης στη μυκηναϊκή ή κλασική περίοδο.
✔ Νεκροταφεία ή ιερά που να συνδέονται με τη λατρεία θεοτήτων, όπως ο Διόνυσος, ο Απόλλωνας ή ο Ηρακλής.
✔ Κεραμική και αντικείμενα καθημερινής χρήσης για χρονολόγηση.
✔ Δομικά χαρακτηριστικά που να δείχνουν εάν τα τείχη είναι μυκηναϊκά ή μεταγενέστερα.
Πιθανή Χρονολόγηση
Τα οχυρωματικά κατάλοιπα θα μπορούσαν να ανήκουν σε διάφορες χρονικές περιόδους:
- Στην Μυκηναϊκή περίοδο (1600 – 1100 π.Χ.). Αν είναι η Οιχαλία, θα πρέπει να είχε οχυρωμένη ακρόπολη με μυκηναϊκά χαρακτηριστικά. Οι Μυκηναίοι κατασκεύαζαν κυκλώπεια τείχη, παρόμοια με αυτά στις Μυκήνες και την Τίρυνθα. Η γεωμορφολογία της περιοχής θα μπορούσε να υποστηρίζει έναν τέτοιο οικισμό, καθώς μάλιστα η περιοχή είχε επαφές με το μυκηναϊκό κόσμο, πιθανώς μέσω της Θεσσαλίας και της Αιτωλίας. Η ορεινή δε γεωγραφία της Ευρυτανίας θα μπορούσε να προσφέρει φυσική οχύρωση στην πόλη του Εύρυτου, κάτι που ταιριάζει με την περιγραφή της Οιχαλίας ως μιας ισχυρής πόλης, που αντιστάθηκε στον Ηρακλή.
- Στην Κλασική και Ελληνιστική περίοδο (5ος – 2ος αι. π.Χ.), στην οποία ανήκουν τα περισσότερα γνωστά οχυρωματικά κατάλοιπα της Ευρυτανίας, όπως στη Βίνιανη και στα Άγραφα. Αν η Οιχαλία καταστράφηκε από τον Ηρακλή, είναι πιθανό να ξανακατοικήθηκε αργότερα και να χτίστηκαν νέα τείχη για την προστασία του οικισμού.
Στρατηγική Σημασία της Οχύρωσης
Η ύπαρξη τειχών και οχυρώσεων στην περιοχή δείχνει ότι ο οικισμός είχε στρατηγική σημασία για τον έλεγχο των περασμάτων -η περιοχή βρίσκεται κοντά στον ποταμό Μέγδοβα, έναν σημαντικό φυσικό άξονα μετακίνησης στην αρχαιότητα- για την προστασία από εισβολές -η Ευρυτανία ήταν ανέκαθεν δύσβατη περιοχή, αλλά αν υπήρχε ακρόπολη, αυτή θα προσέφερε άμυνα σε περιόδους πολέμου- και για την εποπτεία της γύρω περιοχής -οι αρχαίοι οικισμοί τοποθετούνταν συνήθως σε υψώματα για καλύτερο έλεγχο των πεδιάδων και των οδών επικοινωνίας.
Συμπέρασμα: Η Χόχλια και τα Πετράλωνα μπορεί να αποτελούν έναν ακόμη από τους χαμένους κρίκους της αρχαίας μυθολογίας, περιμένοντας περισσότερη έρευνα για να αποκαλυφθεί το παρελθόν τους.
14.2.2025
Στέφανος Σταμέλλος
