Αναμφίβολα η Ευρώπη βρίσκεται στη φάση της αύξησης των αμυντικών δαπανών, με τις μεγάλες δυνάμεις της να ενισχύουν τις στρατιωτικές τους βιομηχανίες. Οι πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η αυξανόμενη ένταση στις διεθνείς σχέσεις και η πολιτική του προέδρου των ΗΠΑ, έχουν οδηγήσει -είναι η αφορμή;- σε μια καινούργια ανανεωμένη κούρσα εξοπλισμών. Η σκέψη όλων οδηγείται στο ότι είμαστε πια στο τέλος της ειρηνικής ανάπαυλας των 70 χρόνων μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έκλεισαν οι πληγές και τέρμα το διάλειμμα, πάμε ξανά!.
Το καινούργιο στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα της Ευρώπης είναι αυτό που θα επηρεάσει τα μέγιστα τις οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις - ας είμαστε ρεαλιστές. Όμως το σημαντικό είναι οι απειλές και οι φόβοι του πολέμου που απορρέουν από μια τέτοια στροφή. Οι πολεμικές βιομηχανίες είναι τεράστιες οικονομικές δυνάμεις, οι οποίες για να είναι βιώσιμες, πρέπει να έχουν αγορές. Αυτό αυτόματα σημαίνει ότι η παραγωγή όπλων δεν γίνεται -και δεν θα γίνει- μόνο για στρατηγικούς ή αμυντικούς λόγους, αλλά και για οικονομικούς. Έχουμε μια ενίσχυση της «εμπορευματοποίησης» και της «ιδιωτικοποίησης» του πολέμου. Οι Γερμανοί το λένε -και το κάνουν- ξεκάθαρα (dw.com, Geopolitico, cnn.gr). Η πολεμική βιομηχανία είναι ένας από τους πιο κερδοφόρους τομείς του παγκόσμιου εμπορίου. Οι κυβερνήσεις επενδύουν δισεκατομμύρια ευρώ στην παραγωγή σύγχρονων οπλικών συστημάτων και για την ενίσχυση της βιομηχανίας τους κόβοντας κεφάλαια από τους τομείς της πρόνοιας.
Η διάθεση των όπλων μπορεί να γίνεται είτε μέσω επίσημων κρατικών συμφωνιών, είτε μέσω σκιωδών διαδρομών, όπου τα όπλα καταλήγουν σε πολέμους, εμφύλιες συρράξεις και τρομοκρατικές οργανώσεις. Και εδώ είναι το πρόβλημα: όταν το κέρδος είναι βασικό κίνητρο, οι ηθικές και γεωπολιτικές συνέπειες μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Η ύπαρξη αυτής της αγοράς σημαίνει ότι σε κάποιο σημείο του πλανήτη θα υπάρξει χρήση των όπλων. Αν όχι άμεσα, τότε μέσω πωλήσεων, πιέσεων και εκβιασμών. Τα όπλα παράγονται για να χρησιμοποιηθούν!
Θεωρητικά, οι διεθνείς συνθήκες ελέγχουν τη διακίνηση όπλων, αλλά στην πράξη το λαθρεμπόριο και η πολιτική σκοπιμότητα καθιστούν αυτούς τους ελέγχους ανεπαρκείς. Πολλές χώρες εξοπλίζουν αντίπαλες παρατάξεις ταυτόχρονα, άλλες τροφοδοτούν πολέμους που δεν θέλουν να λήξουν, και άλλες χρησιμοποιούν την πώληση όπλων ως διπλωματικό εργαλείο. Με λίγα λόγια οι εξαγωγές όπλων αποτελούν εργαλείο πολιτικής επιρροής, ενισχύεται η εμπορευματοποίηση των στρατιωτικών συγκρούσεων και τροφοδοτούνται νέες εστίες έντασης. Αυτό το φαινόμενο δεν είναι νέο στην Ιστορία. Κάθε περίοδος έντασης συνοδεύεται από αυξημένη στρατιωτική δραστηριότητα και επενδύσεις σε εξοπλισμούς. Ο φόβος που διαχέεται είναι λογικός: Η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών μπορεί να οδηγήσει σε κλιμάκωση των συγκρούσεων και σε αποσταθεροποίηση της παγκόσμιας ασφάλειας.
Το ερώτημα που τίθεται είναι αν η Ευρώπη βαδίζει προς μια πιο ασφαλή ή μια πιο ασταθή εποχή μέσα από αυτή την κούρσα εξοπλισμών…
8.3.2025
Στέφανος Σταμέλλος
